Sveitarstjórnarmál - 01.02.1982, Blaðsíða 46

spurningalistar til allra hafnarstjórna, þar sem beðið
var um hugmyndir þeirra um hafnarframkvæmdir
næstu 4 árin ásamt ýmsum upplýsingum um hafn-
irnar, umferð og rekstur. Á grundvelli þeirra svara
og þess fjármagns, sem samgönguráðuneytið áætl-
aði, að til ráðstöfunar yrði til hafnargerða á árunum
1975 — 78, var samin ný áætlun að formi til mjög
svipuð hinni fyrri, en nú í mun nánara samráði við
heimamenn.
Fastmótaða byggðastefnu vantar
Áætlun þessi var lögð fyrir Alþingi, en var aldrei
samþykkt sem þingsályktun. Við gerð þessarar
áætlunar, eins og hinnar fyrri, kom i ljós, að mjög
skorti á, að heilsteypt byggðapólitík væri til, mótuð
af ríkisvaldinu. Svo er ekki enn, og hafa allar seinni
áætlanir, þ. e. áætlanir áranna 1977—80, 1979—82
og 1981—84, verið brenndar sama marki, þ. e., að
fastmótuð byggðastefna hefur engin legið fyrir af
hálfu ríkisstjórnar eða Alþingis. Þetta hefur haft þær
afleiðingar, að meginmarkmið áætlananna hefur á
hverjum tíma verið að bæta úr brýnustu þörf á sem
flestum stöðum.
Þörfin fyrir hafnargerðir er mjög mikil, og má
segja, að það fé, sem til þessara hluta hefur verið
varið, sé allt of lítið til að hægt sé að veita öllum
viðunandi úrlausn, þannig að séð sé fyrir flutningum
og þörf fiskiflota hinna ýmsu staða.
Afleiðingin hefur verið sú, að í hvert sinn, sem ný
áætlun hefur komið út, hafa heyrzt óánægjuraddir
vegna þess að of lítið sé áætlað á þennan eða hinn
staðinn. Og að sjálfsögðu má ávallt um það deila,
hvort rétt hefur verið skipt hinu takmarkaða fé, sem
til ráðstöfunar var, en meginsjónarmið Hafnamála-
stofnunar hefur þó ætíð verið að bæta úr brýnustu
þörfum, jafnvel þótt ekki sé ávallt um það að ræða,
að á þann máta fáist hinar hagkvæmustu lausnir,
hvorki hvað varðar framkvæmdahraða né mann-
virkjagerð.
Eitt er það, sem og hefur valdið miklum erfiðleik-
um við alla áætlanagerð, það eru hinar snöggu
breytingar, er verða á notkun hafna á hinum ýmsu
stöðum.
Greinilegasta dæmi þess var tilkoma skuttogar-
anna, skipa, sem kröfðust algjörlegra nýrra hafnar-
mannvirkja, mun meira dýpis en almennt hafði
verið talið nægjanlegt í fiskihöfnum og þar að auki
meira skjóls en hægt var að veita i mörgum höfnum.
Svipaða sögu má segja um tilkomu hinna stóru
loðnuskipa og snöggu breytinga á síldveiðum lands-
manna. Allt þetta hefur gert hafnaþörfina mun
meiri en áður var, og i mörgum tilvikum liggur við,
að heimafloti sé ekki lengur ákvarðandi um þörf
mannvirkja, heldur ákvarðist hún af tilkomu að-
komuskipa. Þetta hefur gert j:>að að verkum, að mjög
miklar breytingar hefur orðið að gera frá fyrstu
hugmyndum um hafnaraðstöðu á mörgum stöðum
og þarfirnar og kröfurnar fyrir aukna aðstöðu hafa
verið langt umfram getu hafnarsjóðanna.
Gerð áætlana um einstakar hafnir
Kem ég þá að þeim þætti, er snýr að hafnarstjórn-
um og eigin áætlanagerð þeirra. Til grundvallar
áætlunargerðar um hafnirá öllu landinu liggja fyrir
óskir heimamanna um framkvæmdir, og þær óskir,
eins og ég sagði áður, eru langt umfram það fjár-
magn, sem talið er hæfilegt til hafnabóta. Þessar
óskir eru misjafnlega raunhæfar meðal annars vegna
þess, að hafnarsjóðir gera almennt ekki grein fyrir
því, á hvern hátt þeir ætli að standa undir sínum
hluta kostnaðar, en, eins og vitað er, greiðir ríkis-
sjóður mest 75% kostnaðar við hafnarmannvirki.
Nú hin seinni ár hefur Hafnabótasjóður í vissum
tilvikum bætt þar við styrkjum, sem svarar til 15%
byggingarkostnaðar.
Hafnarsjóðirnir sjálfir jrurfa því aðeins, í mörgum
tilfellum, að sjá um 1 tíunda hluta þess kostnaðar, er
fellur til við hafnargerðina. Þrátt fyrir þetta hefur
það margoft komið fyrir, að sveitarstjórnir og hafn-
aryfirvöld hafa ekki getað staðið undir sinum hluta
kostnaðarins, og hefir það valdið erfiðleikum við
framkvæmdir verkanna.
Nauðsynlegt er, að hafnarstjórnir og sveitar-
stjórnir geri sér vel ljósa þá ábyrgð, sem þær takast á
hendur með því að óska eftir framkvæmdum í
höfnum, þ. e. þá fjárhagslegu ábyrgð, sem þær bera
á sínum hluta kostnaðar, en oft virðist skorta talsvert
á, að svo sé.
SVEITARSTJÖRNARMÁL