Sveitarstjórnarmál - 01.03.1996, Page 52

SAMGONGUMAL
Ný vegalög
Jón Rögnvaldsson aðstoðarvegamálastjóri
Inngangur
Vorið 1994 voru ný vegalög sam-
þykkt á Alþingi (lög nr. 45/1994).
Fyrri vegalög voru að stofni lil frá
1963 en hafði alloft verið breytt.
Breytingar þessar voru yfirleitt á
einstökum köflum eða greinum lag-
anna.
A þeirn þrjátíu árum sem liðin
voru frá upphaflegri gerð laganna
voru orðnar gríðarlegar breytingar á
vegakerfinu, landssamgöngum og
þjóðfélaginu öllu. Var því orðin
mikil þörf á heildarendurskoðun
þessara laga.
Undirbúningur að endurskoðun
vegalaganna var unninn af innan-
hússnefnd hjá Vegagerðinni. Hall-
dór Blöndal samgönguráðherra
skipaði síðan nefnd til að endur-
skoða vegalögin. Formaður nefnd-
arinnar var Þórhallur Jósepsson
deildarstjóri en aðrir í nefndinni
voru Arni M. Mathiesen alþingis-
maður, Gunnlaugur Stefánsson al-
þingismaður, Karl Steinar Guðna-
son alþingismaður, Pálmi Jónsson
alþingismaður, Þórður Skúlason
framkvæmdastjóri, Gunnar Gunn-
arsson framkvæmdastjóri og Helgi
Hallgnmsson vegamálastjóri.
Ritari nefndarinnar var Rúnar
Guðjónsson deildarstjóri.
I hinum nýju lögum eru fjölmarg-
ar breytingar frá eldri lögum. Þar
má m.a. nefna ákvæði um vegakerf-
ið og flokkun þess, veghald, veg-
áætlun og langtímaáætlun og um
skipulagsmál. Ymis atriði eldri lag-
anna, sem ekki áttu lengur við, voru
felld niður og breytingar voru gerð-
ar á röðun efnis.
Hér á eftir verður nánar fjallað
um þau atriði sem helst snúa að
sveitarfélögum, þ.e. vegakerfið og
flokkun þess, veghald og skipulags-
mál. I lokin verður lítillega fjallað
um fyrstu reynslu af framkvæmd
laganna.
Vegakerfiö og flokkun
þess
I gömlu vegalögunum var vegum
skipað í fjóra meginflokka, þ.e.
þjóðvegi, sýsluvegi, þjóðvegi í þétt-
býli og einkavegi. Þjóðvegum var
aftur skipt í tvo flokka, stofnbrautir
og þjóðbrautir. Auk þessa var svo
flokkur vega sem innihélt ýmsa
vegi, svo sem aðalfjallvegi, fjall-
vegi, þjóðgarðavegi og vegi að fjöl-
sóttum ferðamannastöðum.
I nýju vegalögunum er vegum í
meginatriðum skipt í aðeins tvo
flokka, þ.e. þjóðvegi sem eru í um-
sjá Vegagerðarinnar og almenna
vegi og einkavegi sem eru í umsjá
annarra aðila. Þjóðvegum er skipt í
fjóra undirflokka, stofnvegi, tengi-
vegi, safnvegi og landsvegi.
Öðrum vegum er í meginatriðum
skipt í tvo flokka, þ.e. almenna vegi
sem eru í eigu opinberra aðila (ann-
arra en ríkisins) og ætlaðir almenn-
ingi til frjálsrar umferðar og einka-
vegi sem eru kostaðir af einstakling-
um, fyrirtækjum eða í einstaka til-
fellum opinberum aðilum. Til hluta
vega úr báðum þessum flokkum má
veita fé í vegáætlun og eru þeir
nefndir styrkvegir. Aðrir vegir í
þessum vegflokkum eru alfarið
kostaðir af eigendum sínum.
Tilgangur laganna er að til verði
samfellt þjóðvegakerfi, sem nái til
allra þéttbýlisstaða og byggðra býla
utan þéttbýlis auk allra ilugvalla og
hafna þaðan sem stundaðar eru
reglubundnar áætlunarferðir. Þjóð-
vegakerfið nær auk þess til ýmissa
staða sem þýðingu hafa við nýtingu
lands eða hafa gildi til útivistar og
ferðamennsku. Allir aðrir vegir en
þjóðvegir verða einkavegir og al-
mennir vegir. Eigendur slíkra vega
geta, eins og áður sagði, verið ein-
staklingar eða samtök þeirra, fyrir-
tæki og stofnanir eða sveitarfélög.
Ef flokkun þessi er borin saman
við þá flokkun sem í gildi var sam-
kvæmt fyrri lögum má segja að
stofnvegir svari nokkurn veginn til
stofnbrauta áður, tengivegir til þjóð-
brauta, safnvegir til sýsluvega og
Iandsvegir til meiri háttar fjallvega,
vega að fjölsóttum ferðamannastöð-
um og þjóðgarðavega. Flestir þeir
vegir sem áður var heimilt (en ekki
skylt) að hafa í tölu sýsluvega eru
nú einkavegir og teljast flestir til
styrkvega.
V. kafli eldri laga, sem fjallaði
um þjóðvegi í kauptúnum og kaup-
stöðum, var felldur niður. Þeir vegir
sem áður féllu undir þennan veg-
flokk teljast langflestir til stofnvega
samkvæmt nýju lögunum, nokkrir
teljast til tengivega og nokkrir hafa
fallið úr tölu þjóðvega og teljast þá
yfirleitt til almennra vega sam-
kvæmt lögunum. Þau ákvæði sem
þama voru felld niður höfðu staðið
að mestu óbreytt frá 1963. Þá voru
aðstæður mjög frábrugðnar því sem
nú er, flestar þær götur sem hér um
ræðir voru ófullgerðar og um bund-
ið slitlag var vart að ræða utan höf-
uðborgarsvæðisins og stærstu kaup-
staða.
Það hafði einnig sýnt sig að sveit-
arfélögin voru mjög misjafnlega í
stakk búin til að annast viðhald vega
46