Sveitarstjórnarmál - 01.06.2000, Blaðsíða 26

STJÓRNSÝSLA
lagt mat á hvort tilefni til áminningar starfsmanns hafi
verið þess eðlis að réttlætanlegt hafi verið að grípa til
svo íþyngjandi ákvörðunar sem fomtlegrar áminningar.
Ljóst má vera að slíkt mat er ekki á valdi ráðuneytisins.
Þótt dæmi megi fínna um að ráðuneytið hafi seilst út
fyrir mörk í úrskurðum sínum má almennt telja að vel
hafi verið haldið á því valdi sem ráðuneytinu em fengin
yfir sveitarfélögunum skv. 103 gr. sveitarstjómarlaga,
en hins vegar er úrskurðarvald ráðuneytisins ekki nægj-
anlega skilgreint í lögunum. Hér er hins vegar um verð-
ugt rannsóknarefni að ræða.
I þessu samhengi má benda á að skýrari reglur vantar
um áfrýjunarleiðir innan sveitarfélagsins. Setja þarf nán-
ari reglur um málskotsrétt til sveitarstjómarinnar hvað
varðar ákvarðanir nefnda. Því er hér einnig varpað fram
hvort skýr málskotsréttur ætti að vera fyrir hendi til
framkvæmdastjóra sveitarfélagsins vegna ýmissa at-
hafna embættismanna þess. Þessi málskotsréttur yrði þá
að vera tæmdur áður en heimilt væri að skjóta máli til
úrskurðar ráðuneytis eða umboðsmanns Alþingis.
Við hinir eldri í lögfræðingastétt vomm aldir upp við
þá hugsun að lögfræði væri húmanisk fræðigrein og
túlka beri lög með ákveðnum sveigjanleika að mannlíf-
inu á hveijum tíma. Nú virðist hins vegar þeim sjónar-
miðum vaxa ásmegin, sem við hinir eldri höfum orðað
þannig, að hvers konar athafnir séu bannaðar nema þær
séu sérstaklega heimilaðar í lögum.
Nýlega birtist grein í tímariti eftir ungan lögfræðing,
um ólögmælt verkefni sveitarfélaga.81 Þar er því haldið
fram að athafnafrelsi sveitarfélaga sé í meginatriðum
takmarkað við lagaheimildir. Mín skoðun er hins vegar
sú að ríkisvaldið sé takmarkað af gildandi lögum og
heimildum Alþingis, en í sjálfsforræði sveitarstjórna
felist að þau geti tekist á hendur verkefni sem hvergi er
getið í lögum til viðbótar lögbundnum viðfangsefnum.
Ekki eru tök á að gera þessum sjónarmiðum ffekari skil
hér.
Fullyrða má að sjálfsforræði sveitarfélaga eru orðin
tóm ef ekki fylgir fjárhagslegt sjálfstæði. Tilhneiging
löggjafans hefúr um langt árabil verið mjög rík í þá vem
að flytja verkefhi, stór og smá, yfír til sveitarfélaganna
án þess að viðunandi tekjustofhar fylgi. Því miður hafa
sveitarfélögin hér um of softð á verðinum og ekki veitt
löggjafanum það aðhald og leiðbeiningar sem þurft
hefði. Ljóst má vera að skuldir sveitarfélaga takmarka
sjálfsforræði þeirra. Skuldi sveitarfélag meira en nemur
raunvirði eigna þess er sjálfstæði þess í reynd mjög
þröngur stakkur skorinn.
Að lokum má spyrja hvort vilji ríkisvaldsins sé e.t.v.
sá að koma í veg fyrir að hér myndist um of sterkar
stjómsýslueiningar sveitarfélaga við hlið ríkisvaldsins.
Lög og samþykktir sem vísað er til:
Stjómskipunarlög nr. 33/1944, gr. 78.
Sveitarstjómarlög nr. 45/1998, gr. 27-37, 39, 41, 44, 51, 52, 55,
103.
Lög um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins nr. 70/1996.
Almenn hegningarlög nr. 19/1940.
Lög um félagsþjónustu sveitarfélaga nr. 40/1991, sbr. einnig lög
um vinnumiðlun nr. 13/1997.
Lög um húsnæðismál nr. 44/1998.
Lög um leikskóla nr. 78/1994.
Grunnskólalög nr. 66/1995.
Lög um hollustuhætti og mengunarvamir nr. 7/1998.
Lög um starfsheiti og starfsréttindi heilbrigðisstétta nr. 24/1985.
Iðnaðarlög nr. 42/1978.
Lög um reynslusveitarfélög nr. 82/1994.
Skipulags- og byggingarlög nr. 97/1997.
Samþykkt um starfsleyfisveitingar og umsagnir Heilbrigðiseftir-
lits Reykjavíkur um veitinga- og gististaði nr. 111/1997.
Samþykkt um stjóm Reykjavíkurborgar og fúndarsköp borgar-
stjómar nr. 60/1985 með síðari breytingum og hliðstæðar
samþykktir annarra sveitarfélaga.
Reglur um réttindi og skyldur starfsmanna ýmissa sveitarfélaga.
Tilvitnanir:
1)2) Gunnar Eydal o.fl. Forskrift að fúndum, útg. af skrifstofu borg-
arstjómar í apríl 2000.
3) Vísað til greinar Gunnars Thoroddsen, þar sem lýst er aðdrag-
anda og meginefni lagasetningar um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins. Úlfljótur3. tbl. 1954.
4) Þór Vilhjálmsson, Samband embættismanna og stjórnmála-
manna t litlu þjóðfélagi. Úlfljótur 4. tbl. 1973, bls. 362 og
363.
5) Þór Vilhjálmsson, sbr. 4) bls. 365 þar sem fjallað er um svoköll-
uð undirkerfi eða „Sub-systems“.
6) Reglugerðir 186/1976, sbr. 445/1979 (meinatæknar), 199/1983,
sbr. 379/1992, 395/1992 (lyfjatæknar), 245/1986
(röntgentæknar), 504/1986, sbr. 39/1989 (sjúkraflutninga-
menn), 46/1987 (næringarfræðingar), 47/1987 (næringarráð-
gjafar), 161/1987, sbr. 162/1988 og 325/1991 (læknaritarar),
204/1987, sbr. 285/1989 (sjúkranuddarar), 215/1987 (þroska-
þjálfar), 432/1987, sbr. 163/1988 og 418/1989 (matvælafræð-
ingar), 618/1987, sbr. 480/1988 (talmeinafræðingar),
27/1989, sbr. 374/1993 (matartæknar), 60/1990 (hnykkjar),
184/1991 (fótaaðgerðarfræðingar), 272/1991 (náttúrafræðing-
ar), 372/1993 (matarfræðingar) og 259/1998 (tannlæknar).
7) Ólafur Jóhannesson, Stjómskipun íslands, bls. 384, endurútg.
1978.
8) BirgirTjörvi Pétursson. Úlfljótur 1. tbl. 1999.
Jafnframt er vísað til ritsins Retsforholdet mellem politikere og
embedsmænd e. Bent Christensen og Preben Espersen. Kmh.
1983.
Grein þessi var að stofni tilflutt sem erindi á málþingi um stjórn-
sýslu og stjómsýslutilraunir sem haldið var i Borgartúni 6 liinn 23.
mars 2000.
88