Sveitarstjórnarmál - 01.08.2001, Blaðsíða 66

288
Stjórnsýsla
«8. gr.
1 hverju lögsagnarumdæmi skal vera almanna-
varnanefnd. Nefndin kýs sér sjálf formann og vara-
formann.
I kaupstöðum skipar bæjarstjórn almannavarna-
nefnd. í Reykjavík eiga sæti í nefndinni borgar-
læknir, borgarstjóri, borgarverkfræðingur, lög-
reglustjóri, slökkviliðsstjóri og tveir rnenn sem
borgarstjórn velur. f öðrum kaupstöðum skal al-
mannavarnanefnd skipuð bæjarstjóra, bæjarverk-
fræðingi eða bæjartæknifræðingi, héraðs- eða
heilsugæslulækni, lögreglustjóra, slökkviliðsstjóra
og tveimur mönnum sem bæjarstjórn velur.
í sýslum skal almannavarnanefnd skipuð lög-
reglustjóra, svo og byggingarfulltrúa, héraðs- eða
heilsugæslulækni og slökkviliðsstjóra, sem sýslu-
maður tilnefnir og þremur mönnum tilnefndum af
hreppsnefndum í þremur fjölmennustu hreppum
sýslunnar. Skipa má fleiri en eina almannavarna-
nefnd í sýslu í samræmi við samstarf um almanna-
varnir skv. 2. mgr. 7. gr.
í Reykjavík ræður borgarstjóri framkvæmda-
stjóra almannavarnanefndar. Á öðrum stöðum, þar
sem eru yfir 5000 íbúar, skal ráðinn framkvæmda-
stjóri, eftir atvikum í hlutastarf, að fengnu sam-
þykki viðkomandi sveitarstjórna.
9. gr.
Hlutverk almannavarnanefnda er að skipuleggja
og annast björgunar- og hjálparstörf vegna hættu
eða tjóns sem skapast hefur vegna hernaðarátaka,
náttúruhamfara eða af annarri vá. Er almanna-
varnanefndum þannig falin skipulagning og fram-
kvæmd eftirtalinna ráðstafana innan umdæma
þeirra samkvæmt nánari reglum er ráðherra setur:
a. Skipulagning og samræming hjálparstarfs og
hjálparliða, þjálfun þeirra og búnaður.
b. Eftirlit með einkavörnum í íbúðarhúsum, at-
vinnufyrirtækjum og stofnunum og leiðbein-
ingar á því sviði.
c. Bygging, búnaður og rekstur opinberra örygg-
isbyrgja samkvæmt áætlun sem ráðherra sam-
þykkir.
d. Stjórnstöðvar.
e. Fjarskiptakerfi.
f. Birgðasöfnun og rekstur birgðastöðva.
g. Undirbúningur og aðstoð vegna brottflutnings
fólks og móttöku fólks af hættusvæði.
h. Aðrar ráðstafanir sem ráðherra ákveður, að
fengnum tillögum almannavarnaráðs."
Hlutverk almannavarnanefnda er samkvæmt
þessu mjög mikið og mikilvægt. Heldur er ólíklegt
svo dæmi sé tekið að almannavarnanefnd í fá-
mennu sveitarfélagi geti verið fær um að sinna öll-
um þessum mikilvægu hlutverkum, sem talin eru
upp í 9. gr. laganna. Einkum eru það b-, c- og f-lið-
ir sem kreijast mikillar vinnu og undirbúnings.
Tvívegis hefur það gerst á síðasta áratug liðinnar
aldar að lítil sveitarfélög hafa staðið frammi fýrir
náttúruhamfórum af þeirri stærðargráðu að án
utanaðkomandi aðstoðar hefði verið ómögulegt
að sinna björgunarstörfum. Eðli þeirra og umfang
er þannig að allt verður að gerast eftir góðu skipu-
lagi og í samræmi við lokaða líkanið. í þessum til-
vikum var ljóst að stjórnandi var lögreglustjórinn.
Til skýringar er um að ræða snjóflóð sem féll á
byggðina í Súðavík 16. janúar 1995 og kostaði
14 mannslíf ásamt 25 eyðilögðum húsum og snjó-
flóð er féll á Flateyri 26. október 1995, en þar dóu
20 rnenn og 32 hús eyðilögðust eða skemmdust.
Af þessu má vera ljóst hve forvarnir og skipulag
þeirra geta skipt miklu máli.
Almannavarnanefndir eiga að annast björgunar-
og hjálparstörf eins og í greininni segir en einnig er
þeim falin skipulagning og samræming hjálpar-
starfs auk framkvæmdar ráðstafana sem eru taldar
upp í stafliðum a til h. Um er að ræða mikilvægar
ráðstafanir, sem öllum má vera ljóst að krefjast
undirbúnings af þeirri stærðargráðu að sveitar-
félagi eins og til dæmis Súðavíkurhreppi með um
300 íbúa og þar af 70% í þéttbýli en hinn hlutann í
dreifbýli, er ómögulegt að annast. Þó er sá þáttur
hlutverksins auðveldari viðfangs. Hvers vegna
mætti spyrja. Svarið er á þá leið að um skipulagn-
ingu starfa er að ræða sem auðveldlega verður unn-
in í samstarfi margra aðila og þar liggur beinast
við að beita opna líkaninu. Með öðrum orðum
hægt er að kaupa sérfræðiþjónustu að. Sannleikur-
inn er hins vegar sá að þessum þætti starfa
almannavarna er lítið sinnt. Fullyrðing þessi er sett
fram af eigin reynslu greinarhöfundar síðustu 10
ára. Ástæðan er einkum sú að kosta þarf til umtals-
verðu fé.
Ekki hefur verið gerð úttekt á því hvernig þess-
um þætti er komið fyrir hjá 41 almannavarnanefnd
á íslandi. Fyrir 1. júní 1996 voru starfandi fimm
almannavarnanefndir í umdæmi lögreglustjórans á
Isafirði, á Þingeyri fyrir Dýrafjörð, á Flateyri fyrir
Önundarfjörð, á Suðureyri fyrir Súgandaijörð, á
Isafirði fyrir Hnífsdal og ísaflörð og loks í Súða-