Sveitarstjórnarmál - 01.01.2004, Blaðsíða 29

sýslu, framhjá Blönduósi. í því sambandi benti hún á að tilteknar
samgöngubætur myndu draga úr jafnræði meðal íbúa landsins.
Ekki mætti líta framhjá áhrifum samgöngubóta eins og styttingar
leiðarinnar milli Akureyrar og Reykjavíkur með hálendisvegi eða
tilfærslu þjóvegarins um Austur-Húnavatnssýslu á önnur svæði og
samfélög. Hálendisvegur myndi stytta leiðina frá einu vaxtarsvæði
til annars á kostnað annarra byggðalaga og jaðarsvæða og þannig
auka enn á miðlæga þéttbýlismyndun.
Samgöngubætur eru pólitískar
„Aðalinntakið í erindi mínu var að samgöngur eða samgöngubætur
eru pólitískar. Markmið samgöngubóta eru margþætt eins og ég
nefndi en ég tel að mikilvægt sé að hafa í huga að með markviss-
um samgöngubótum er hægt að efla byggð," segir Jóna Fanney og
bendir á að um það hafi þau Kristján Þór bæði fjallað. „Hann sér
það út frá því að hafa sem stysta leið frá höfuðborgarsvæðinu til
Akureyrar. Ég spyr mig hins vegar hvort það séu raunverulegar
samgöngubætur að tryggja það að fólk komist á sem skemmstum
tíma frá einu vaxtarsvæði til annars vaxtarsvæðis - og þá á kostnað
annarra byggðalaga. Meginhugsunin hjá mér er að við berum ekki
skarðan hlut frá borði í því sem kallast samgöngubætur" segir hún.
„Þetta er undir því komið hvaða markmið eru sett ofar í skil-
greiningum á markmiðum með samgöngubótum. Samkvæmt því
sem kollegi minn er að segja þá er hann að horfa á aukna hagræð-
ingu og styrkingu vaxtarkjarna á meðan ég segi að þetta sé ekki öll
sagan því það eru fleiri markmið sem þarf að hafa í huga - en það
er stjórnvalda að ákveða hvaða markmið eru sett ofar öðrum."
Jóna Fanney kveðst hafa kynnt sér einmitt þessi atriði meðal ann-
arra þjóða og til dæmis sýnist henni að í Bandaríkjunum séu
byggðaþróunarmarkmið mjög sterk þegar kemur að samgöngubót-
um.
Ekki einkamál Eyfirðinga
Aðspurð segir Jóna Fanney að rök Kristjáns Þórs um það að sam-
göngubætur séu ekki einkamál á hverju svæði hitti hann sjálfan
fyrir - komi í bakið á honum, ef svo má segja. „Já, þau koma í
bakið á honum. Það er málið. Við verðum að horfa á hlutina í
samhengi. Mér finnst þessi miðlæga hugsun vera alltof ríkjandi hér
á landi. Landið er meira en tveir til fjórir byggðakjarnar eins og
menn klifa á."
Jóna Fanney reifaði mikilvægi Þverárfjallsvegar fyrir byggðaþró-
un í Austur-Húnavatnssýslu og Skagafirði og þann möguleika að
vegurinn yrði hluti af Þjóðvegi 1, eins konar valkostur eða sáttaleið
milli Norðurlands eystra og vestra og þá þannig að jafnframt yrðu
gerðjarðgöng undir Tröllaskaga milli Hjaltadals og Hörgárdals.
Þau göng myndu hafa mikil og góð áhrif á byggð í Skagafirði og
Húnavatnssýslum og að auki myndi öflugt bakland á Norðurlandi
vestra án efa styrkja Akureyri og Eyjafjarðarsvæðið.
Sveitarfélagamörk miðast við samgöngur fyrri tíma
í samtali við blaðamann Sveitarstjórnarmála barst talið að víðtæk-
ari áhrifum samgöngubóta. „Samgöngur og samgöngubætur hafa
gjörbreytt öllu samfélaginu. Hér í Austur-Húnavatnssýslu eru 2.200
íbúar í átta sveitarfélögum og sveitarfélagamörk eru skilgreind út
frá ám, lækjum og fjöllum," segir Jóna Fanney og bendir á að
landslagið sé einfaldlega gjörbreytt. Samfélagið hafi verið bútað
niður í stjórnsýslueiningar út frá samgöngum fyrri tíma en slíkt eigi
einfaldlega ekki við í dag. Aðspurð segir hún samgöngubætur hafa
leitt til sameiningar sveitarfélaga og eigi eftir að gera það enn frek-
ar. Þær séu mikilvægur liður í áframhaldandi þróun á því sviði.
Vilji er allt sem þarf
Samgöngubætur hafa skapað sóknarfæri í viðskiptum sem hafa verið of lítið nýtt til þessa að mati
Gunnars Vignissonar. Hann telur einnig að bættar samgöngur á Austurlandi hafi skapað ný tækifæri til
að efla sveitarstjórnarstigið og auka lífsgæði íbúa.
Byggðarannsóknastofnun íslands og Sparisjóður
Norðlendinga boðuðu til ráðstefnu á Akureyri f
lok nóvember undir heitinu
Samgöngubætur, samfélag og byggð. Efni eða er-
indi ráðstefnunnar verða ekki gerð tæmandi skil
hér en hér verður skyggnst inn í hugmyndir
Gunnars Vignissonar, verkefnisstjóri viðskipta-
sviðs Þróunarstofu Austurlands, um samgöngu-
mál á Austurlandi en hann flutti erindi um þróun
samgöngumála á Austurlandi, áhrif, væntingar og
framtíðarsýn.
Viðfangsefnið kom á óvart
Gunnar kvað samgöngumál vera hluta af daglegu
umhverfi sínu og tengjast starfi hans talsvert en
þrátt fyrir það hafi undirbúningur hans fyrir ráðstefnuna opnað
honum nokkuð nýja sýn á samgöngumál á Austurlandi. „Ég er
sannfærður um að í samgöngumálum leynast ýmsir áhugaverðir
þættir sem lítið hafa verið greindir og ræddir í samfélaginu; þættir
sem að mínu mati geta haft afgerandi áhrif á nýtingu auðlinda
Gunnar Vignisson, verkefnisstjóri viö-
skiptasviös Þróunarstofu Austurlands.
landsins, sóknarfæra í atvinnusköpun og framþró-
un í veigamiklum þáttum samfélags okkar og þá
ekki síst á landsbyggðinni," sagði Gunnar meðal
annars í upphafi erindis síns. Hann kvaðst vilja
leggja áherslu á ný og framsækin viðhorf í sam-
göngumálum og að horfa þurfi á samgöngukerfi
okkar sem auðlind og hana megi nýta til sóknar
jafnt í atvinnulífi og samfélagi.
Ævintýraleg þróun
Drullupyttir og handhlaðin grjótræsi eru á meðal
þess sem stendur upp úr í minningum Gunnars
um störf hans við vegagerð fyrr á tíð. Þá sögu
rakti hann stuttlega og sagði ævintýralegt að fylgj-
ast með þróuninni í lagningu vega. „Það hefur
hvarflað að mér hvort þekking og tækni á sviði vegagerðar á dreif-
býlum svæðum á íslandi sé ekki orðin útflutningsvara, því ég fæ
ekki betur séð en að við höfum siglt framúr ýmsum öðrum löndum
í þessum efnum."
Eftir lauslegt yfirlit um stærstu áfanga í fortíð, nútíð og framtíð
29