Sveitarstjórnarmál - 01.01.2004, Blaðsíða 30

Samgöngubætur, samfélag og byggð
dró Gunnar þá ályktun að grunngerð samgangna á Austurlandi
væri nú þegar öflug og muni fyrirsjáanlega styrkjast á næstu árum.
Samgöngukerfið sagði hann einn af meginstyrkleikum Austurlands
og að því leyti grunnur nýrra tækifæra og framfara á komandi
árum. „Enginn vafi er á að umbætur í samgöngukerfi Austurlands á
síðustu árum eru ríkur þáttur í af-
gerandi jákvæðum breytingum
sem eru að verða í austfirsku
samfélagi. Þær eru forsenda fyrir
vexti ýmissa atvinnugreina, svo
sem ferðaþjónustu, verslunar og
útflutningsgreina. Þær eru einnig
grunnur að hagræðingu, eflingu
og margs konar framþróun jafnt í
atvinnulífi sem opinberri þjón-
ustu í landshlutanum. Það sem
svo skiptir ekki hvað minnstu
máli er að bættar samgöngur
hafa jákvæð áhrif á mikilvæga
þætti eins og aðgengi að mennt-
un, menningu og á viðhorf og
upplifun fólks í samfélaginu."
Væri ekki lengur fyrir austan
Gunnar lýsti áhrifum þeirrar þróunar sem orðið hefur í samgöngu-
málum á Austurlandi fyrir hann sjálfan. Hann hefur nær alla tíð
búið á Héraði og kvaðst hafa ferðast afar lítið um Austurland þang-
að til fyrir tíu árum. Fyrir þá tíð hafi það hreinlega verið hundleið-
inlegt. Með samgöngubótum segir hann þá breytingu hafa orðið
að nú upplifi hann sjálfan sig í tíu þúsund manna fjölbreyttu sam-
félagi þar sem hann geti vandræðalaust ferðast um allan landshlut-
ann á tiltölulega skömmum tíma. Áður hafi hann upplifað sig sem
íbúa í tvö þúsund manna sveitaþorpssamfélagi og hafi ekki verið
neitt yfir sig ánægður.
„Ég er ekki í nokkrum vafa um að ef þessi breyting hefði ekki
orðið væri ég ekki búsettur á Austurlandi í dag og svo hygg ég að
sé um marga aðra. Það er hins vegar þannig nú að samgöngur þró-
ast hraðar en hugarfar og viðhorf flestra íbúa. Þar af leiðandi eru
bæði fólk og fyrirtæki á eftir í að nýta sér kosti bættra samgangna,"
sagði Gunnar og til marks um þetta nefndi hann að fólk færi hrein-
lega á mis við lífsgæði sem hægt er að öðlast með meiri hreyfan-
leika innan landshlutans. Þetta mætti til dæmis sjá á því hve tak-
markað afþreyingarmöguleikar og menningaratburðir væru sóttir
milli byggðarlaga. „Að sama
skapi eru viðskipti innan Aust-
urlands ekki í neinu samræmi
við þær aðstæður sem nú eru í
samgöngumálum heldur fylgja
aðstæðum sem ekki eru lengur
fyrir hendi. Síðast en ekki síst
kemur þetta sláandi fram í viðhorfum til skipulags sveitarstjórnar-
mála en á Austurlandi eru nú 15 sveitarfélög á svæði þar sem að
hámarki ættu að vera þrjú í dag," sagði Gunnar.
Gunnar nefndi jafnt góða flugvelli, uppbyggingu hafna og mikl-
ar umbætur í vegakerfinu sem mikilvæga þætti í þróun samgöngu-
mála á Austurlandi á liðnum árum sem og í nánustu framtíð. Hann
rakti einnig væntingar Austfirðinga í samgöngumálum þar sem að
mörgu væri að hyggja en sagði þó fjarri að væntingar þeirra lægju
eingöngu í von um fleiri og betri samgöngumannvirki.
„Ekki er síður mikilvægt að þau samgöngumannvirki, sem þegar
eru fyrir hendi, verði nýtt betur en nú er gert. Meðal þess sem
brýnast er í þeim efnum er að
byggja upp kerfi almenningssam-
gangna og vöruflutninga sem
þjónar innan svæðisins, tengir
austfirskt samfélag betur saman
og við nærliggjandi svæði eins
og Norðurland en miðast ekki
nánast eingöngu við flutninga til
og frá Reykjavík eða útlöndum
eins og nú er. Miklar væntingar
eru einnig í þá veru að bætt sam-
göngumannvirki, auknar almenn-
ingssamgöngur, framþróun í
vöruflutningum og ný viðhorf og
stefna í samgöngumálum þjóðar-
innar hraði eflingu sveitarstjórn-
arstigsins. Sveitarfélögum fækki,
þau eflist, taki við fleiri verkefn-
um, meiri ábyrgð og forræði eigin mála, uppbygging þjónustu auk-
ist í framtiðinni og verði ekki hlutfallslega minni en verið hefur á
höfuðborgarsvæðinu," sagði Gunnar.
Framtíðarsýn sem nær yfir til Eyjafjarðar
Gunnar endaði erindi sitt á að líta til framtíðar og horfði þá langt
út fyrir hin gömlu hreppamörk. „Þegar ég hóf afskipti af sveitar-
stjórnarmálum fyrir hátt í 25 árum, hafði ég eiginlega hvorki áhuga
né hugarflug til að teygja framtíðarsýn mína mikið út fyrir hreppa-
mörk þessa litla 400 íbúa sveitahrepps sem ég bjó f austur á Hér-
aði. í dag get ég hins vegar helst ekki með nokkru móti dregið upp
framtíðarsýn í nokkrum málaflokki á Austurlandi öðru vísi en að
teygja landshlutann norður yfir Eyjafjörð. Að mínu mati gera bætt-
ar samgöngur og ýmsir aðrir áhrifaþættir það að verkum að hægt
er að gera Austurland og Norðurland eystra að einni mjög öflugri
skipulagsheild. Ekki þyrfti meira en fimm sterk sveitarfélög í þess-
ari heild með öflug samtök sfn á milli og sameiginlegar tækni- og
stoðdeildir," sagði Gunnar. Hann sagði það mat sitt að skipulags-
heild sem næði yfir Austurland og Norðurland væri raunhæfur
kostur f dag og þá fyrst og fremst vegna stöðu samgöngumála á
svæðinu. Allar forsendur væru
fyrir hendi til öflugrar framþró-
unar á eigin forsendum þessa
landssvæðis, sem tæpast væri
til að dreifa í öðrum landshlut-
um þar sem þróun þeirra verði
stöðugt háðari þungamiðju
höfuðborgarsvæðisins. „Gengi það eftir að þessir landshlutar yrðu
sameinaðir með þeim hætti sem ég hef rætt, rynni að mínu mati
upp eitt mesta framfaraskeið á landsbyggðinni fyrr og síðar og því
rétt að enda á hinum fleygu orðum: Vilji er allt sem þarf."
Nokkrir af frummælendum á ráðstefnunni.
„Það hefur hvarflað að mér hvort þekking og
tækni á sviði vegagerðar á dreifbýlum svæðum á
íslandi sé ekki orðin útflutningsvara..."
30