Sveitarstjórnarmál - 01.02.2004, Blaðsíða 5

Forystugrein
Skýr verkaskipti og gagnkvæmt
traust í fjármálalegum samskiptum
Ríki og sveitarfélög eiga margvísleg fjár-
málaleg samskipti sín í milli og þar skiptast
á skin og skúrir. Stundum ganga þessi sam-
skipti vel og eðlilega fyrir sig eins og í að-
draganda að yfirfærslu grunnskólans til
sveitarfélaganna á árinu 1996, við endur-
skoðun tekjustofnalaganna 2001 og
ákvarðana um viðbótarframlög í Jöfnunar-
sjóð sveitarfélaga, nú síðast á árinu 2003. í
ýmsum öðrum tilvikum eru þessi samskipti
ekki í lagi svo sem þegar iöggjafar- og
framkvæmdavald setja kostnaðarsöm verk-
efni yfir á sveitarféiögin án þess að tekjur
fylgi, eins og til dæmis í umhverfismálum.
Dæmi um fjárhagsleg samskipti af öðr-
um toga eru samstarfsverkefni eins og
stofnkostnaður framhaldsskóla, rekstur vist-
og hjúkrunarheimila, kostnaður vegna refa-
og minkaveiða og síðan verkefni á gráu
svæði eins og tónlistarfræðsla á framhalds-
skólastigi. Tíðum valda þessi samstarfsverk-
efni ágreiningi og leiða til tímafrekra sam-
skipta. Nefnd um endurskoðun verkaskipt-
ingar í tónlistarfræðslunni lýkur störfum
innan tíðar og væntanlega mun ríkið í
framtíðinni kosta tónlistarfræðslu á fram-
haldsskólastigi. Einnig eru lög um tónlistar-
skóla nú tii endurskoðunar. Þá hafa fulltrú-
ar ríkisvaldsins lýst vilja sínum til skoðunar
á yfirfærslu á kostnaðarhlutdeild sveitarfé-
laga í byggingu framhaldsskóla en eðlileg-
ast væri að ríkið annaðist að öllu leyti
byggingu framhaldsskóla eins og sveitarfé-
lögin gera vegna grunnskóla. Afar mikil-
vægt er að fækka þessum samstarfsverk-
efnum.
Fyrir rúmlega einu ári var gert sam-
komulag milli ríkis og sveitarfélaga um fjár-
mögnun húsaleigubóta sem byggt var á for-
sendum starfshóps skipuðum fulltrúum ríkis
og sveitarfélaga. Þær forsendur hafa ekki
staðist sem leiðir til þess að kostnaðarhlut-
deild sveitarfélaganna í greiðslu bótanna
hefur aukist úr um 45% í um 60%. Sam-
bandið hefur fyrir nokkru farið fram á það
við félagsmálaráðherra að samkomulagið
verði endurskoðað þannig að byggt verði á
þeim grunni sem stóð til að gera.
Sveitarfélögin hafa veitt viðbótarlán til
húsbygginga langt umfram skyldur sínar en
lánin voru fyrst og fremst ætluð þeim sem
eiga við fjárhags- og félagslega erfiðleika
að stríða. Lætur nærri að um 35% allra
þeirra sem fá húsnæðislán frá Ibúðalána-
sjóði fái viðbótarlán og framlag sveitarfé-
laganna til varasjóðs vegna veittra viðbót-
arlána nemur um 250 milljónum króna á
ári. Sambandið hefur óskað eftir formleg-
um viðræðum við ríkið um endurskoðun á
greiðslu framlaga sveitarfélaga í varasjóð
vegna veittra viðbótarlána með það að
markmiði að þessar greiðslur falli niður.
Ríkið hefur dregið úr framlögum til refa-
og minkaveiða sem leitt hefur til þess að
kostnaðarhlutdeild sveitarfélaganna í þessu
verkefni hefur aukist. Ýmis fámenn, land-
stór sveitarfélög leggja mikla fjármuni til
þessa verkefnis í hlutfalli við tekjur sínar.
Nú leita sveitarfélögin allra leiða til að
draga úr þessum kostnaði en hafa þó tak-
markað svigrúm vegna ákvæða laga og
reglna sem þau hafa ekki vald til að breyta.
Nú eru að störfum tvær nefndir sem sam-
bandið á fulltrúa í og fjalla um fyrirkomu-
lag og kostnað vegna refa- og minkaveiða.
Þess verður að vænta að þær finni lausn
sem sveitarfélögin geta við unað.
Fárhagsleg samskipti ríkis og sveitarfé-
laga verða að byggjast á gagnkvæmu
trausti. Nú ertekin til starfa nefnd, skipuð
tveimur fulltrúum frá sambandinu auk full-
trúa félags- og fjármálaráðuneyta, sem er
ætlað það hlutverk að endurskoða núver-
andi tekjustofna sveitarfélaga og jafnframt
meta kostnað vegna breytinga á verkaskipt-
um ríkis og sveitarfélaga, ef af þeim verður.
Ríkisvaldið verður að hafa skilning á því að
taka þarf samninga og samskipti til endur-
skoðunar ef forsendur og aðstæður breyt-
ast. Það er ekki síst mikilvægt að sá skiln-
ingur sé fyrir hendi einmitt nú þegar unnið
er að eflingu sveitarstjórnarstigsins í sam-
starfi ríkis og sveitarfélaga.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson,
formaöur
SVEITARSTJÓRNARMÁL
Útgefandi:
Samband íslenskra sveitarfélaga
Háaleitisbraut 11-13 • 108 Reykjavík ■ Sími: 515 4900
samband@samband.is ■ www.samband.is
Ritstjórar:
Magnús Karel Hannesson (ábm.) • magnus@samband.is
Bragi V. Bergmann • bragi@fremri.is
Ritstjórn:
Fremri kynningarþjónusta ■ Furuvöllum 13 • 600 Akureyri
Sími 461 3666 • fremri@fremri.is
Blaðamenn:
Þórður Ingimarsson • thord@itn.is
Haraldur Ingólfsson • haraldur@fremri.is
Auglýsingar:
P. J. Markaðs- og auglýsingaþjónusta
Símar: 566 8262 & 861 8262 • pj@pj.is
Umbrot og prentun:
Alprent ■ Glerárgötu 24 • 600 Akureyri
Sími 462 2844 • alprent@alprent.is
Dreifing:
íslandspóstur
Forsíðan: Febrúar í Garðinum. Gerðahreppur hefur fengið nýtt nafn,
Sveitarfélagið Garður. Mynd: Þórður Ingimarsson.
Tímaritið Sveitarstjórnarmál kemur út mánaðarlega,
að undanskildum júlí- og ágústmánuði. • Áskriftarsíminn er 461 3666
SFS
TÖLVUMIÐLUN
www.tm.is
5