Sveitarstjórnarmál - 01.03.2004, Blaðsíða 12

Nýjar leiðir í stjórnun sveitarfélaga
Lárétt stjórnskipulag og dreifstýring
Með láréttu stjórnskipulagi geta sveitarfélög náð fram hagræðingu og veitt betri þjónustu ef marka
má norska úttekt á slíkum breytingum hjá norskum sveitarfélögum. Anna Guðrún Björnsdóttir,
sviðsstjóri þróunar- og alþjóðasviðs Sambands íslenskra sveitarfélaga, skrifar.
Á undanförnum árum hafa mörg sveitarfé-
lög á Norðurlöndum gert þær breytingar á
stjórnskipulagi sínu að fækka stjórnunar-
þrepum og fletja út stjórnskipulagið.
Breytingarnar koma meðal annars fram í
því að afnema millistjórnunarstig, sem í
mörgum tilvikum eru hliðstæð sviðum í
íslenskum sveitarfélögum. Það er kjarni
breytinganna að deildir og stofnanir eru
skilgreindar sem árangurseiningar og
stjórnendur þeirra fá aukið frjálsræði til að
stýra þeim. Valdsframsal á sér stað frá
sveitarstjórn og nefndum til stjórnenda
árangursstýrðra stjórnunareininga. í stað
þess að stofnanir og deildir heyri undir
millistjórnendur heyra þær beint undir
framkvæmdastjóra sveitarfélags. Þessar
hugmyndir eiga rót sína að rekja til þeirrar
umbótahreyfingar í opinberri stjórnsýslu
sem nefnd hefur verið „New Public
Management".
Úttekt, sem gerð var á árinu 2002,
leiddi í Ijós að nær 30% sveitarfélaga f
Noregi höfðu tekið upp lárétt stjórnskipu-
lag eða voru að innleiða slíkt stjórnskipu-
lag. Hér á landi hafa sveitarfélög enn sem
komið er lítt farið inn á þessar brautir. Þó
er Akureyri að undirbúa breytingar í þessa
átt og hefur þar haft til hliðsjónar stjórn-
skipulag vinabæjar síns, Álasunds í
Noregi.
Norska sveitarfélagasambandið
(Kommunenes sentralforbund) hefur,
ásamt nokkrum samstarfsaðilum, gert út-
tekt á láréttu stjórnskipulagi í níu norskum
sveitarfélögum, vítt og breitt um Noreg,
með frá 1.500 til 41.000 íbúa. Niðurstöð-
urnar eru birtar í riti sem norska sveitarfé-
lagasambandið gaf út á árinu 2003 undir
heitinu Lárétt stjórnskipunarlag, er það
rétta leiðin?' Grein þessi er að mestu leyti
byggð á þessu riti.
Markmið með breytingum
í lárétt stjórnskipulag
* Að ná fram sparnaði og betri nýtingu
fjármagns og mannauðs með fækkun
' "Flat struktur - er det veien S gá?"
www. kommuneforlaget. no
Anna C. Björnsdóttir, sviösstjóri þróunarsviös Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga.
stjórnunarþrepa og skilgreindum árang-
urseiningum. Með því að fækka stjórn-
unarþrepum er hægt að færa fjármagn
frá stjórnun yfir í þjónustuna sjálfa.
* Að skilgreina betur hlutverk, ábyrgð og
verkaskiptingu milli stjórnenda sveitarfé-
lagsins um leið og þeim, sem standa
næst notendum, eru veitt aukin völd.
* Að laga þjónustuna betur að þörfum
notenda með nýjum stjórnunarverkfær-
um og með því að stytta leiðina milli
notenda, stjórnsýslunnar og kjörinna
fulltrúa.
* Að gera sveitarfélagið að eftirsóknar-
verðari vinnuveitanda með því að veita
stjórnendum á neðri stigum aukin völd
þannig að sveitarfélagið eigi kost á hæf-
ari stjórnendum til starfa.
Breytingar á hlutverki og kröfum
til kjörinna fulltrúa og ráðinna
stjórnenda
Breyting í lárétt stjórnskipulag hefur í för
með sér breytingar á stöðu stjórnenda
sveitarfélags. Lárétt stjórnskipulag krefst
þess að það sé skýr verkaskipting milli
ráðinna stjórnenda, kjörinna fulltrúa og
framkvæmdastjóra sveitarfélags. Kjörnir
fulltrúar eiga að hafa stefnumótandi
stjórnunarhlutverk, móta markmið, skil-
greina þjónustustig og fylgjast með ár-
angri. Árangurseiningarnar bera ábyrgð á
rekstri og veitingu þjónustu. Ráðnir stjórn-
endur bera ríkari stjórnunarábyrgð, bæði
rekstrarlega og faglega. Hlutverk fram-
kvæmdastjóra sveitarfélags er mjög mikil-
vægt í láréttu stjórnskipulagi. Hann er
tengiliður á milli kjörinna fulltrúa og
stjórnenda árangurseininga. Það er mikil-
vægt að hann hafi yfirsýn og fari með
heildarstjórn.
Hvað þarf að varast?
Þegar starfsemin er flött út f eitt breitt lag
þarf að huga sérstaklega að samhæfingu
þvert á einingar og gæta þess að heildar-
sýn glatist ekki. Það þarf að gæta þess að
árangurseiningar þróist ekki yfir í að vera
einangraðar einingar þar sem hver eining
hugsar um sig án tillits til annarrar starf-
semi. Það þarf líka að gæta þess vel að
kjörnir fulltrúar fái í hendur fullnægjandi
upplýsingar um starfsemi árangurseining-
anna þannig að þeir geti gegnt eftiriits- og
umboðshlutverki sínu. Loks þarf að gæta
þess að ráðnir stjórnendur ráði við þær
auknu kröfur sem gerðar eru til þeirra í lá-
réttu stjórnskipulagi. Veita þarf þeim, sem
á þurfa að halda, stuðning og fræðslu og
eins þarf að hafa í huga að ekki er víst að
allir stjórnendur hafi forsendur eða áhuga
á því að starfa í láréttu stjórnskipulagi.
Náðu sveitarfélögin markmiðum
sínum með láréttu stjórnskipu-
lagi?
Norska úttektin leiddi í Ijós að norsku
sveitarfélögin, sem rannsökuð voru, töldu
sig í höfuðdráttum hafa náð þeim mark-
miðum sem þau höfðu stefnt að með
breytingum yfir í lárétt stjórnskipulag.
Áhugasömum er bent á að ýtarlegri grein
um lárétt stjórnskipulag er að finna á
heimasíðu sambandsins undir: útgáfur
þróunarsviðs.
<%>
12