Sveitarstjórnarmál - 01.03.2004, Blaðsíða 24
Þjóðlendur
Meðferð þjóðlendumála
Hér verður fjallað um meðferð þjóðlendumála frá því að landsvæði er tekið til meðferðar og þar til
úrskurður óbyggðanefndar er kveðinn upp, með áherslu á samskipti óbyggðanefndar við sveitarfélög
á þeim svæðum sem til meðferðar eru hverju sinni. Á fyrri stigum máls snúa þessi samskipti að kynn-
ingu og undirbúningi en á síðari stigum hafa sveitarfélög oft verið meðal málsaðila. Sif Guðjóns-
dóttir, lögfræðingur og skrifstofustjóri hjá óbyggðanefnd, skrifar.
Kallað eftir kröfum
fjármálaráðherra
Þjóðlendumál hefjast með því að
óbyggðanefnd ákveður að taka tiltekið
landsvæði til meðferðar. Fjármálaráðherra
er tilkynnt um þessa ákvörðun og veittur
3-6 mánaða frestur til að lýsa kröfum ís-
lenska ríkisins um þjóðlendur á svæðinu,
sé um slíkar kröfur að ræða. Viðkomandi
sveitarfélögum og sýslumannsembættum
er einnig gerð grein fyrir málinu og fram-
haldi þess.
Hlutverk óbyggðanefndar
Hlutverk óbyggðanefndar samkvæmt
þjóðlendulögum, nr. 58/1998, er þríþætt:
a) Kanna og skera úr um hvaða land
telst til þjóðlendna og hver séu mörk
þeirra og eignarlanda.
b) Skera úr um mörk þess hluta þjóð-
lendu sem nýttur er sem afréttur.
c) Urskurða um eignarréttindi innan
þjóðlendna.
Sif Guðjónsdóttir, lögfræðingur og skrifstofustjóri
hjá óbyggðanefnd.
Ástæða er til að hnykkja á því að það
er ekki óbyggðanefnd sem setur fram kröf-
ur íslenska ríkisins um þjóðlendur, heldur
fjármálaráðherra. Óbyggðanefnd er hlut-
laus úrskurðaraðili innan stjórnsýslunnar
sem úrskurðar um annars vegar kröfur ís-
lenska ríkisins og hins vegar kröfur ann-
arra sem telja sig eiga öndverðra hags-
muna að gæta. Á vegum fjármálaráðherra
er vinnunefnd sem kölluð hefur verið
„þjóðlendunefnd" og hefur það hlutverk
að undirbúa málið af hálfu ráðuneytisins.
Þessari vinnunefnd fjármálaráðherra hefur
í opinberri umræðu þráfaldlega verið rugl-
að saman við óbyggðanefnd.
Þá ber þess að geta að óbyggðanefnd
fer að auki með tiltekin verkefni við að
skipta landinu í sveitarfélög, sbr. bráða-
birgðaákvæði sveitarstjórnarlaga, nr.
45/1998.
Kallað eftir
kröfum annarra
Þegar kröfur íslenska ríkisins liggja fyrir
birtir óbyggðanefnd tilkynningu í Lögbirt-
ingablaði og fjölmiðlum, auk þess að
þinglýsa athugasemd á eignir á svæðinu. í
tilkynningunni er skorað á þá sem telja til
eignarréttinda á því svæði sem ríkið gerir
kröfu til, að lýsa kröfum sínum fyrir
óbyggðanefnd innan tiltekins tíma (3-6
mánaða).
Afrit af kröfulýsingum fjármálaráðherra
ásamt fylgigögnum eru send skrifstofum
þeirra sveitarfélaga og sýslumannsemb-
ætta sem kröfusvæði heyrir til. Er þess far-
ið á leit að gögn þessi verði þar aðgengi-
leg íbúum sveitarfélagsins. Óbyggðanefnd
auglýsir í dagblöðum að hægt sé að skoða
kröfulýsingargögn á tilteknum stöðum.
Hlutverk sveitarfélaga
Hér hefur að framan verið rakið hvernig
fyrirsvarsmönnum sveitarfélaga er gert við-
vart þegar landsvæði er tekið til meðferðar
og þegar kröfur fjármálaráðherra eru
komnar fram. Á því stigi máls hafa sveitar-
félög oft aðstoðað íbúa við að koma hags-
munagæslu í formlegan farveg, í þeim til-
gangi að undirbúa kröfugerð vegna ein-
stakra jarða eða annarra landsvæða. Sveit-
YFIRLITSKORT UM STÖÐU ÞJÖÐLENDUMÁLA Á LANDINU ÖLLU
A ÓBYGGDANEFND
ÞJÓÐLENDUMÁL
Málsmeðferð lokið og úrskurðir kveðnir upp
Málsmeðferð á lokastigi og úrskurða að vtenta
Málsmeðferð hafin
LANDEORM
0
TOLVUMIÐLUN
H-Laun
www.tm.is
24