Sveitarstjórnarmál - 01.04.2004, Blaðsíða 14

Grunnskólaþing Sambands íslenskra sveitarfélaga
Grunnskólinn hefur minna svigrúm
Grunnskólinn hefur minna svigrúm til ákvarðanatöku en annars staðar á Norðurlöndum.
Þetta kom meðal annars fram í erindi
Arthúrs Morthens, forstöðumanns þróunar-
sviðs Fræðslumiðstöðvar Reykjavíkurborgar,
á Grunnskólaþingi Sambands íslenskra
sveitarfélaga. Arthúr sagði í spjalli við Sveit-
arstjórnarmál að þinginu loknu að mikil-
vægt væri að endurmeta stöðu sveitarfélag-
anna gagnvart rekstri og starfsemi grunn-
skólans við þá endurskoðun grunnskólalag-
anna sem menntamálaráðherra hefur boð-
að. Hann benti á að undanfarin átta ár hafi
verið góður reynslutími sem sanni að sveit-
arfélögin séu fullfær um að stýra málefnum
grunnskólans. Nú gefist tækifæri til þess að
vinna úr og skoða hvað hafi áunnist og
hverju megi breyta. Aukið sjálfstæði sveitar-
félaganna gagnvart ríkinu sé ekki undanskil-
ið og nauðsynlegt að hafa hliðsjón af því
sem átt hefur sér stað á hinum Norðurlönd-
unum.
Arthúr Morthens á skrifstofu sinni í Fræðslumið-
stöð Reykjavíkurborgar.
Erum á eftir
„í sem skemmstu máli má segja að við
séum nokkuð á eftir öðrum norrænum þjóðum í málefnum
grunnskólans að því leyti að ríkisvaldið hefur meiri ítök í skóla-
starfinu hér á landi. Norðurlöndin eru nokkuð samstiga hvað
varðar stefnumörkun og markmið. Stjórnvöld setja lög og aðal-
námskrá með markmiðum. Hugmyndafræðin er byggð á virðingu
fyrir einstaklingnum, jafnrétti og mikilli aðstoð við fatlaða nem-
endur eins og við sjáum hér á landi, meðal annars í áherslu á að
öll börn eigi að njóta sömu möguleika. Að því leyti er norræna
grunnskólamódelið það sama, byggir á sömu grunnhugsuninni.
Hins vegar er útfærsla þessara hugmynda og sjálfstæði skólans
með svolítið öðrum hætti hér á landi. Stýring ríkisins nær miklu
lengra inn í skólastarfið með fjölda samræmdra prófa í fjórða,
sjöunda og tíunda bekk, ítarlegri aðalnámskrá sem er hátt í þús-
und síður með vel útfærðum markmiðum og viðmiðunarstunda-
skrá sem túlkuð er þröngt. Áhrif sveitarfélaganna verða því að
sama skapi minni. Skólum og sveitarfélögum eru settar of þröng-
ar skorður, sem takmarka svigrúm þeirra til að móta eigin skóla-
stefnu út frá lögum. Sveitarfélög annars staðar á
Norðurlöndunum hafa mun meira svigrúm til útfærslu hugmynda
og markmiða og mér sýnist þessi þróun eiga nokkuð í land hér ef
ég tek mið af einföldum samanburði á skólastarfi á milli landa."
Minni áhrif foreldra
Annað atriði sem Arthúr bendir á er mun minni áhrif foreldra og
nemenda sjálfra á skólastarfið hér á landi. Hann segir að sveitar-
félögunum annars staðar á Norðurlöndunum sé ætlað að finna
leiðir til að ná þeim markmiðum sem ríkið setur og þeim sé
einnig ætlað að bera ábyrgð á skólastarfinu gagnvart foreldrum. í
Danmörku og Noregi eigi foreldrar fullan
seturétt í skólanefndum sveitarfélaganna og
málum sé komið fyrir með sambærilegum
hætti í Svíþjóð og í Finnlandi. „Að þessu
leyti erum við einnig eftirbátar frænda okk-
ar, hverju sem það sætir. Ef til vill má að
einhverju leyti rekja þetta til þess að sveit-
arfélögin tóku seinna við grunnskólanum
hér á landi og samskiptin hafi verið að þró-
ast en hér er einnig við ákveðna tregðu að
sakast. Foreldraáhrifin eru því mun minni
hér en annars staðar á Norðurlöndunum og
sömu sögu má segja um nemendaáhrif þar
sem nemendur eiga ekki áheyrnarfulltrúa í
skólanefndum og stofnun nemendaráða er
einungis heimildarákvæði." Nemendur hafa
almennt meiri ábyrgð og áhrif annars staðar
á Norðurlöndunum.
Óljós staða skólastjóra
Arthúr segir að grunnskólalögin séu of óljós
hvað stöðu skólastjórnenda varðar. Hvergi
sé tekið sérstaklega fram að þeir séu emb-
ættismenn sveitarfélaganna. Ýmsir skólastjórar hafi því viljað líta
á sig sem sjálfstæða stjórnendur og telji sig þannig óháða vilja
sveitarfélaganna hvað innra starf skólans varðar. Á þessari óljósu
stöðu skólastjórans verði að skerpa og taka af öll tvímæli um að
skólastjórar séu starfsmenn sveitarfélaganna og starfi í umboði
þeirra líkt og við sjáum annars staðar á Norðurlöndunum.
Samræmd próf í 4. bekk stinga í stúf
Sveitarfélögunum annars staðar á Norðurlöndunum er ætlað að
finna leiðir og útfæra skólastarfið til að ná þeim markmiðum sem
ríkið setur fram að sögn Arthúrs. „Þau bera ábyrgð á skólastarfinu
gagnvart foreldrum og þeim er ætlað að stýra innri gæðum skóla-
starfsins með markvissri áætlunargerð, sterkri stoðþjónustu og
sterkri innri stjórnun undir forystu skólastjóra sem hefur fengið
aukið vald til stjórnunar af hálfu sveitarfélaganna." Hann segir að
í öllum löndunum sé krafan um eftirlit gegnum námskrá, könnun
á skólanámskrám og sjálfsmati skóla aukin. Menntamálaráðu-
neytin annars staðar á Norðurlöndunum geti vissulega kallað inn
gögn og upplýsingar er varða skólahald frá sveitarfélögum og
skólum og sé slík upplýsingaöflun tryggð í lögum. Bein stýring sé
hins vegar mun minni. Eftirlit með skólastarfi gegnum samræmd
próf sé, eins og áður hefur komið fram, mun meiri á íslandi en
annars staðar á Norðurlöndunum og samræmd próf í 4. bekk
stingi sérstaklega stúf við grunnskóialög þar. Arthúr segir að sam-
ræmdu prófin séu nátengd markmiðssetningu aðalnámskrár
grunnskólans. Með þessu stýri menntamálaráðuneyti skólastarf-
inu að mun meira leyti hér en annars staðar á Norðurlöndunum.
14
TÖLVUMIÐLUN H"LaUn www.tm.is