Sveitarstjórnarmál - 01.04.2004, Qupperneq 15

Frá mínum sjónarhóli
Komdu að dansa!
Ingunn Guðmundsdóttir, hinn ötuli sveitar-
stjóri Skeiðamanna og Gnúpverja, býður
mér í dans í síðasta heftí Sveitarstjórnar-
mála. Með stakri ánægju þigg ég það höfð-
inglega boð og leyfi mér að fara hér í léttan
vals (jafnvel tangó) um eflingu sveitarstjórn-
arstigsins. Áður en við göngum út á gólfið
vil ég þó leiðrétta eitt atriði í boðskorti Ing-
unnar þar sem hún fullyrðir að í átaki ríkis-
stjórnar til að efla sveitarstjórnarstigið sé
ekki gert ráð fyrir að peningar fylgi verkefn-
um. Þarna gætir alvarlegs misskilnings
enda hygg ég að sveiflan í dansinum yrði
nokkuð skrykkjótt ef ég byði Ingunni fyrst í
mat en léti hana svo borga reikninginn eftir
á. Átakið um eflingu sveitarstjórnarstigsins
byggir á því að verkefnum fylgi fjármunir.
Verði verkefni færð til sveitarfélaga eigi að
fylgja þeim tekjur. Þetta er grundvallarat-
riði. Ingunn þarf ekki að borga. Dansinn
getur dunað.
Ríkið með flest verkefni
Hvers vegna ræða menn um að efla sveitarstjórnarstigið? Sú ein-
faida staðreynd liggur fyrir að verkefni í opinberri stjórnsýslu hér
á landi skiptast þannig að 70% eru í höndum ríkisins en 30% í
höndum sveitarfélaganna. Afleiðing þess er sú að við erum mið-
stýrðari í verkefnum hér heldur en nágrannaríki okkar þar sem
þetta hlutfall er öfugt. Vegna þessa hefur sú þróun orðið að mið-
stýrðar stofnanir hafa hrúgast upp, einkum á höfuðborgarsvæð-
inu. Fyrir vikið liggur ákvarðanatakan um þjónustuna fjarri not-
endunum, sveitarstjórnarstigið hefur veikst og um leið lands-
byggðin í heild sinni. Ég leyfi mér að fullyrða að núverandi
verkaskipting ríkis og sveitarfélaga sé ein af meginorsökum þess
að sveitarfélög á landsbyggðinni hafa stöðugt orðið veikari. Ein
skýring á því er auðvitað sú að sveitarfélög hafa lengst af verið
svo lítil hérlendis að þau hafa ekki haft neina burði til að taka að
sér nein alvöru verkefni. Fyrir vikið hafa þau misst af tekjumögu-
leikum, misst af tækifærum til að skapa störf og umfram allt,
þjónustustigið hefur orðið veikt. Þessu þarf að snúa við. Grund-
völlur þess er að færa verkefni í auknum mæli frá hinu miðstýrða
ríkisvaldi til fólksins, þ.e.a.s. sveitarfélaganna. Með því móti má
auka þjónustuna, styrkja byggðir og sveitarfélög.
Ekki talið úr einum potti
Þetta er sá útgangspunktur sem við leggjum upp með í átakinu til
að efla sveitarstjórnarstigið. Þess vegna starfa með verkefnis-
stjórninni tvær nefndir. Önnur þeirra fjallar um þá aðferðafræði
sem nota þarf, komi til þess að efnt verði til atkvæðagreiðslu um
sameiningu. Frá þeirri nefnd hefur þegar komið frumvarp sem fé-
lagsmálaráðherra hefur mælt fyrir. Grundvöllur í þeirri aðferða-
fræði er sá að meirihluti í hverju sveitarfélagi fyrir sig þarf að
samþykkja sameininguna, eigi af henni að verða. Þetta þýðir með
öðrum orðum að ekki er talið úr einum
potti. Vert er að leggja áherslu á það að
hugmyndin að sameiningunni byggir á því
að stækka minnstu einingar sveitarfélaga
það mikið að þær verði þess burðugar að
taka við verkefnunum. Sameiningarnefndin
mun einnig fjalla um aðra þætti en at-
kvæðagreiðsluna sjálfa. Hún mun meðal
annars skila tillögum um nauðsynlegar sam-
göngubætur, svo sem Ingunn fjallar um í
grein sinni í síðustu sveitarstjórnartíðindum.
Góðar samgöngur innan sveitarfélags eru
vitaskuld ákveðinn lykill að farsælu starfi
innan vébanda þess. Þá er í þessu samhengi
líka rétt að minna á að í landfræðilega
dreifðum sveitarfélögum er mikilvægt að
notfæra sér rafræna stjórnsýslu. Með því er
átt við að j^jónustunni verði dreift í helstu
byggðakjarna en almenningur hafi aðgang
að fjölbreytileika þjónustunnar með rafræn-
um hætti. Þetta hefur verið framkvæmt með
góðum árangri, meðal annars í Danmörku,
og mjög spennandi tilraun er að hefjast á
Suðurlandi undir nafninu Sunnan 3.
Önnur nefnd er starfar með verkefnisstjórn, er tekjustofna-
nefnd. Fulltrúar hennar eru bæði frá ríki og sveitarfélögum. Hún
glímir fyrst og fremst við það verkefni að finna verðmiða á þau
verkefni sem verkefnisstjórnin gerir tillögu um að fari frá ríki til
sveitarfélaga. Þar eru þeir fjármunir sem Ingunn minnist á. Þar er
brúsinn borgaður. Báðar þessar nefndir eru jafn mikilvægar.
Sveitarstjórnarstigið styrkist
Verkefnisstjórn mun kynna á fulltrúaráðsfundi sambands sveitar-
félaga tillögur sínar að flutningi einstakra málaflokka frá ríki til
sveitarfélaga. Vorið 2005 er ætlunin að sameiningarkosning fari
fram (þar sem hún mun eiga sér stað) þannig að unnt verði að
kjósa til nýrra sveitarfélaga í næstu sveitarstjórnarkosningum. Þá
muni einnig liggja fyrir hvaða verkefnum sveitarfélögin taka við
og hvernig tekjuskiptingu ríkis og sveitarfélaga verður háttað. Við
munum að sjálfsögðu ekki gera tillögur um flutning verkefna án
þess að ríkisvaldið færi tekjur yfir til sveitarfélaganna. Takist vel til
í þessum breytingum hygg ég að við munum sjá meiri stjórn-
sýslubreytingar en við höfum upplifað í langa tíð hérlendis og af-
leiðingarnar munu verða að sveitarstjórnarstigið á Islandi mun
styrkjast, áhrif heimamanna aukast, landsbyggðin eflast en um-
fram allt að þjónusta við íbúa sveitarfélaganna verði betri. Vona
ég svo að okkur Ingunni verði ekki fótaskortur á dansgólfinu.
Um leið og ég hvet Ingunni til að bjóða nágrönnum sínum í
sameiningarvals, beini ég þeirri áskorun til Heiðars Ásgeirssonar,
bæjarfulltrúa í Sandgerði, að spá í stöðu sveitarfélaga í því Ijósi
er hér hefur verið um vélað.
Hjálmar Árnason,
alþingismaður og formaður verkefnisstjórnar
um eflingu sveitarstjórnarstigsins
Hjálmar Árnason, alþingismaður og formaður
verkefnisstjórnar um eflingu sveitarstjórnarstigsins.
SF5
TÖLVUMIÐLUN
www.tm.is
15