Sveitarstjórnarmál - 01.05.2004, Blaðsíða 5

Forystugrein
Fjármál sveitarfélaga
Núverandi tekjustofnakerfi sveitarfélaga
hefur á margan hátt nýst þeim mjög vel,
en um 73% af skatttekjum sveitarfélaga
eru útsvarstekjur (62%) og fasteignaskattar
(11%). Breytingar á skattamálum hafa tíð-
um áhrif á útsvar sveitarfélaganna án þess
að verið sé að breyta lögum um útsvar.
Þetta á t.d. við um skattfrelsi lífeyrisið-
gjalda, stofnun einkahlutafélaga og til-
færslur í skattkerfinu í kjölfar upptöku fjár-
magnstekjuskattsins. Slíkar breytingar á
skattkerfi ríkisins geta því með beinum
hætti leitt til verulegs samdráttar í tekjum
sveitarfélaganna.
Augljóst er að vegna þeirra miklu
breytinga sem átt hafa sér stað í skattamál-
um og áhrif hafa á útsvarið og vegna
þeirra auknu verkefna og skyldna sem
lagðar hafa verið á herðar sveitarfélag-
anna á ýmsum sviðum án þess að sérstak-
ir tekjustofnar hafi fylgt, er það beinlínis
skylda ríkisvaldsins í samstarfi við sveitar-
félögin að taka rekstarumfang og tekju-
stofna þeirra til gagngerrar endurskoðunar.
Heildarendurskoðun á tekjustofnum
sveitarfélaga var gerð árið 2001. Mikil-
vægt er að slík endurskoðun eigi sér stað
með ákveðnu millibili í þeim tilgangi að
meta tekjustofna þeirra miðað við þær
skyldur sem lög og reglugerðir kveða á
um hverju sinni. Það er einnig brýnt að
verkefni sveitarfélaga séu vel skilgreind,
að jafnræðis sé gætt í verkaskiptingu milli
ríkis og sveitarfélaga og fjárhagsgrundvöll-
ur sveitarfélaga sé með eðlilegum hætti.
Ýmis spjót beinast að sveitarfélögunum
frá einstaka starfsstéttum, hagsmunahóp-
um, félagasamtökum, ráðuneytum, Al-
þingi og íbúum sveitarfélaganna um meiri
og betri þjónustu á ýmsum sviðum. Minna
fer fyrir þeirri umræðu af hálfu þeirra sem
kröfur gera á hvern hátt fjármagna eigi
kostnað vegna þeirrar þjónustu eða verk-
efna, sem gerðar eru kröfur um. Oftast er
það svo að þeir sem þessar kröfur gera eru
algjörlega andsnúnir því að skattar eða
þjónustugjöld hækki til að mæta kostnaði.
Svarið er oftast á þann veg að það megi
draga úr kostnaði á einhverjum öðrum
sviðum.
Aukin skuldasöfnun margra sveitarfé-
laga er mikið áhyggjuefni og það er brýnt
viðfangsefni að kanna orsakirnar ítariega
og leita leiða til að snúa þessari þróun
við. Eg er þeirrar skoðunar að á þessum
vanda megi finna tvær meginskýringar.
Annars vegar hefur kostnaður sveitarfélaga
á síðasta áratug aukist verulega vegna
framkvæmda og aukinnar þjónustu í um-
hverfismálum, m.a. sorp- og fráveitumál-
um, félagsþjónustu sveitarfélaga, húsnæð-
ismálum og íþrótta- og tómstundamálum,
án þess að sveitarfélögin hafi fengið sér-
staka eða tiltekna viðbótartekjustofna til
að sinna þessum auknu verkefnum.
Hins vegar er skýringin sú að mörg
sveitarfélög hafa í þeim tilgangi að efla
þjónustu við íbúa sína, farið hratt í marg-
víslegar framkvæmdir sem hafa aukinn
rekstarkostnað í för með sér. Ábyrgð sveit-
arstjórnarmanna felst ekki síst í því að
vega og meta hversu langt skuli gengið
hverju sinni því kröfurnar og óskirnar eru
ótæmandi.
Rfkisvaldið verður að skilja að það eru
sameiginlegir hagsmunir ríkis og sveitarfé-
laga að fjármál og fjárhagsgrundvöllur
sveitarfélag sé með eðlilegum hætti. Jafn-
framt er mikilvægt að sveitarfélög séu
stöðugt leitandi að nýjum leiðum til að ná
sem bestum árangri í nýtingu fjármuna
hvort sem er í rekstri eða framkvæmdum.
Nýir og breyttir stjórnunarhættir eru einn
þáttur þeirra breytinga sem sveitarfélögin
hafa verið að horfa til og þróa í þeim til-
gangi að ná fram aukinni hagkvæmni og
skilvirkni og draga úr kostnaði.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
SVEITARSTJÓRNARMÁL
Útgefandi:
Samband fslenskra sveitarfélaga
Borgartúni 30, 5. hæð • 105 Reykjavík • Sími: 515 4900
samband@samband.is • www.samband.is
Ritstjórar:
Magnús Karel Hannesson (ábm.) • magnus@samband.is
Bragi V. Bergmann • bragi@fremri.is
Ritstjórn:
Fremri kynningarþjónusta • Furuvöllum 13 • 600 Akureyri
Sími 461 3666 • fremri@fremri.is
Blaðamenn:
Þórður Ingimarsson • thord@itn.is
Haraldur Ingólfsson • haraldur@fremri.is
Auglýsingar:
P. J. Markaðs- og auglýsingaþjónusta
Símar: 566 8262 & 861 8262 ■ pj@pj.is
Umbrot og prentun:
Alprent • Glerárgötu 24 • 600 Akureyri
Sími 462 2844 • alprent@alprent.is
Dreifing:
íslandspóstur
Forsíðan: Samband íslenskra sveitarfélaga hefur flutt starfsemi sína í
Borgartúni 30, 5. hæð. Þar með er starfsemin öil á einni hæð en var
áður á þremur hæðum á Háaleitisbraut 11.
- Mynd: Ingibjörg Hinriksdóttir.
Tímaritið Sveitarstjórnarmál kemur út mánaðarlega,
að undanskildum júlí- og ágústmánuði. • Áskriftarsíminn er 461 3666
SFS
TÖLVUMIÐLUN
www.tm.is
5