Sveitarstjórnarmál - 01.11.2004, Blaðsíða 5

Forystugrein
Útgjaldavandi sveita
rfélaga
Á landsþingi sambandsins í síðasta mán-
uði taldi félagsmálaráðherra að sveitarfé-
lögin yrðu að líta í eigin barm þegar rætt
er um bága fjárhagsstöðu þeirra og kanna
hvað því veldur að útgjöld þeirra vaxi
hraðar en tekjur. Orðrétt sagði hann: „f
mínum huga er Ijóst að við verðum að
hemja útgjaldaukningu sveitarstjórnar-
stigsins rétt eins og ríkissjóðs."
Fullyrða má að öðru fremur er út-
gjaldaauki sveitarfélaganna tilkominn
vegna ákvarðana ríkisvaldsins. Löggjafar-
valdið og framkvæmdavaldið hafa á und-
anförnum árum flutt yfir á sveitarfélögin
ýmis útgjaldafrek verkefni, ýmist með
lagasetningu eða setningu reglugerða, án
þess að sveitarfélögunum hafi verið
tryggðar tekjur til að mæta þeim verkefn-
um. Þessi fullyrðing hefur oft og margvís-
lega verið rökstudd og fulltrúar sambands-
ins í tekjustofnanefnd telja að nefna megi
um 40 slík dæmi.
Önnur skýring á fjárhagsvanda sveitar-
félaganna er tekjutap vegna skattkerfis-
breytinga og lækkun útsvarstekna vegna
fjölgunar einkahlutafélaga. Þriðja skýring-
in felst í fólksflutningunum sem leiðir til
þess að ýmis sveitarfélög verða að mæta
fjölguninni með kostnaðarsömum fram-
kvæmdum meðan önnur tapa íbúum og
tekjum án þess að geta að sama skapi
dregið úr kostnaði við ýmsa þjónustu.
Enn ein skýringin felst í því að ýmis
sveitarfélög á landsbyggðinni hafa ráðist í
framkvæmdir eins og við íþróttahús og
sundlaugar og aðrar þjónustustofnanir til
þess að bæta búsetuskilyrði. Fullyrða má
að ef hlutaðeigandi sveitarfélög hefðu ekki
bætt þjónustu sína við íbúana með marg-
víslegum hætti á undanförnum árum, t.d. í
tengslum við sameiningu sveitarfélaga,
hefði fólksflóttinn af landsbyggðinni orðið
enn meiri. Það eru ekki síst sveitarfélögin
sem staðið hafa vaktina í byggðamálum
og varið til þess verulegum fjármunum.
Jafnframt er Ijóst að sveitarfélögin sinna
ýmsum svokölluðum venjubundnum verk-
efnum sem ekki eru lögskyld og verja til
þeirra miklum fjármunum. Þar má nefna
íþrótta- og tómstundamál, söfn og menn-
ingarmál, rekstur almenningssamgangna,
ferðamál, o.m.fl. Ef til vill eru þetta mál-
efni sem sveitarfélögin ættu alls ekki að
sinna og ef svo er, hver ætti þá að gera
það í þeirra stað?
Það er sjálfsagt mál að skoða með
hvaða hætti unnt er að draga úr útgjöld-
um sveitarfélaganna og yfir því liggja
sveitarstjórnarmenn nú í tengslum við
gerð fjárhagsáætlana fyrir næsta ár en
stærsti hluti kostnaðar sveitarfélaganna er
lögbundinn. Vegna orða ráðherra sveitar-
stjórnarmála liggur nú beinast við að hann
beiti sér fyrir þvf að farið verði yfir alla
löggjöf og reglugerðir er snerta sveitarfé-
lögin og verkefni þeirra með það að mark-
miði að draga úr útgjöldum sveitarfélag-
anna. Lögum og reglugerðum verði síðan
breytt til að ná markmiðinu fram.
Það kemur þó ekki í veg fyrir nauðsyn
þess að núverandi tekjustofnar sveitarfé-
laganna verði styrktir. Að hluta hefur sú
nauðsyn í reynd verið viðurkennd af ríkis-
valdinu með því að ríkið hefur flest und-
anfarin ár greitt sérstakt framlag til Jöfnun-
arsjóðs sveitarfélaga. Það er skammtíma-
lausn sem gripið hefur verið til undir árs-
lok hverju sinni.
Tekið skal undir þau orð ráðherra á
landsþinginu, að ríki og sveitarfélög verði
að eiga reglulegt samráð um fjármál í
gagnsæjum farvegi, það verði að horfa á
hlutina í samhengi. Það þjónar engum
hagsmunum að reka sveitarfélögin með
árlegum halla.
ÞórÖur Skúlason,
framkvæmdastjóri
SVEITARSTJÓRNARMÁL
Útgefandi:
Samband íslenskra sveitarfélaga
Borgartúni 30, 5. hæð • 105 Reykjavík ■ Sími: 515 4900
samband@samband.is ■ www.samband.is
Ritstjórar:
Magnús Karel Hannesson (ábm.) • magnus@samband.is
BragiV. Bergmann • bragi@fremri.is
Ritstjórn:
Fremri kynningarþjónusta • Furuvöllum 13 ■ 600 Akureyri
Sifni 461 3666 • fremri@fremri.is
Blaðamenn:
Þórður Ingimarsson • thord@itn.is
Auglýsingar:
P. J. Markaðs- og auglýsingaþjónusta
Símar: 566 8262 & 861 8262 • pj@pj.is
Umbrot og prentun:
Ásprent Stíll hf. • Glerárgötu 28 • 600 Akureyri
Sími 4 600 700 • asprent@asprent.is
Dreifing:
íslandspóstur
Forsíban: Mikið líf skapast oft við höfnina á Seyðisfirði í kringum siglingar
ferjunnar Norrænu. Á myndinni er kona í teygjustökki en Norræna í
baksýn. Mynd: Aðalheiður Borgþórsdóttir.
Tímaritið Sveitarstjórnarmál kemur út 10 sinnum á ári
Áskriftarsíminn er 461 3666 9. tbl. var prentað 2. desember 2004
SFS
TÖLVUMIÐLUN
\vr\nv.tm.is
5