Sveitarstjórnarmál - 01.12.2004, Blaðsíða 18

Framkvæmdaráö Umferöaráðs á fundi 29. desember 1982. Á myndinni eru, taliö frá vinstri, Óli H. Þórö-
arson, framkvæmdastjóri Umferöarráös, Ólafur W. Stefánsson, skrifstofustjóri í dómsmálaráöneytinu og
formaöur framkvæmdanefndarinnar, Sigurjón Sigurðsson, lögreglustjóri og formaöur Umferöarráös, Unnar
og Haraldur Henryson, síöar hæstaréttardómari.
verkefni væru of stór til að rúmast innan
þáverandi hreppamarka. Það hafði ekki
ævinlega tekist að koma á samstarfi um
einstök verkefni. Fyrrverandi fræðslustjóri
sagði í mín eyru vantrúaður þegar ég lýsti
fyrir honum auknum áhuga sveitarstjórn-
armanna á samstarfi að hann hefði háð
þrjátíu ára stríð til að koma á samstarfi til-
tekinna hreppa um skólamál.
Um þessar mundir komst skriður á
ýmis samstarfsverkefni. Aðrir höfðu áhuga
á eins konar fylkjaskipan og að stofna
samtök sveitarfélaga í nýju kjördæmun-
um. Fyrir voru nokkur fjórðungssambönd
sem öðrum þræði voru samstarfsvettvang-
ur sýslunefnda og jafnvel prófastsdæma.
Sambandið ýtti undir þá þróun. Þannig
voru stofnuð samtök sveitarfélaga í þáver-
andi Reykjaneskjördæmi 1964 og síðan í
hverju kjördæminu af öðru, til dæmis á
Austurlandi 1966 og á Suðurlandi ogVest-
urlandi 1969."
Unnar aðstoðaði við undirbúning að
stofnun margra þeirra og var á stofnfund-
um þeirra flestra. Þá voru á vettvangi sam-
bandsins stofnuð sérsambönd, hafnasam-
band 1969 og samband hitaveitna 1980,
svo og félög fagfólks í hinum einstöku
starfsgreinum eins og Félag tæknimanna
sveitarfélaga og Félag félagsmálastjóra en
félagsmálastjórum fór ört fjölgandi eftir
því sem sérhæfingin hjá sveitarfélögunum
varð meiri.
Fjórar byltingar
„Þótt efling sveitarstjórnarstigsins hafi sett
mikinn svip á sveitarstjórnarmálin á und-
anförnum áratugum og geri enn má ekki
gleyma öðru sem hefur áunnist," segir
Unnar. „Til marks um þá breytingatíma
sem urðu á ofanverðri síðustu öld var
stundum talað um þrjár eða jafnvel fjórar
byltingar á tiltölulega skömmum tíma.
Fyrst má nefna „svörtu byltinguna", sem
var malbikun gatna í þéttbýli. Meðal fyrstu
verkefnanna á skrifstofu sam-
bandsins var rekstur malbikun-
arstöðvar, sem níu sveitarfélög
í þéttbýli höfðu keypt og stofn-
að um félag sem hét Gatna-
gerðin sf. Erfitt var að fá mal-
bik og því átti sambandið að-
ild að því að keypt yrði færanleg malbik-
unarstöð. Flestar götur í bæjum og þorp-
um landsins höfðu ekki verið lagðar
bundnu slitlagi. Nauðsyn þótti að ryk-
binda götur og næsta umhverfi matvæla-
iðnaðar, s. s. fiskvinnslustöðva, og með
þessu var ætlunin að útvega malbik á við-
ráðanlegu verði. „Svarta byltingin" er eitt
stærsta umhverfisátakið sem sveitarfélög á
íslandi hafa staðið að."
Unnar segir næstu byltingu þá
„grænu". „í kjölfar gatnagerðarátaksins tók
við átak, bæði af hálfu sveitarfélaganna í
þéttbýli og íbúanna, um að koma upp
grónum útivistarsvæðum við híbýli
manna. Hluti af því varátak í sorphirðu-
og frárennslismálum og þá má ekki
gleyma hitaveitunum víða um land sem
gjörbreyttu búsetuskilyrðum mikils hluta
landsmanna og má telja þriðju byltinguna.
Loks má nefna fjórðu byltinguna, stórátak
í skólabyggingum, sem staðið hefur yfir
allra seinustu ár með það að markmiði að
einsetja grunnskólahúsin."
Spegilmynd af samtímanum
„Ég reyndi að fylgjast opnum huga með
þeim hræringum sem voru á döfinni í
sveitarfélögunum og þær voru margvísleg-
ar. Tímaritið skyldi vera spegilmynd af því
sem væri að gerast á hverjum tíma. Það
skyldi túlka fyrir almennum lesendum
málstað sveitarfélaganna, miðla fróðleik
um hagnýt efni, kynna ný lög og reglu-
gerðir, kynna nýráðna bæjarstjóra og
sveitarstjóra og kynna sveitarfélög í máli
og myndum. Ég reyndi að fjalla um málin
þannig að umfjöllun um hvert tiltekið efni
gæti orðið sveitarstjórnarmönnum til fyrir-
myndar. Þeir gætu lært af því og sótt sér
nýjar hugmyndir."
Unnar segist þó stundum hafa þótt of
djarfur. „Ég fékk einu sinni ávítur fyrir að
birta glæsimyndir af nýjum byggingum því
þær gætu ýtt undir sveitarstjórnir að ráðast
í hliðstæðar framkvæmdir sem sveitarfélög
þeirra hefðu engan veginn ráð á. Þetta var
nú undantekning. Yfirleitt var ánægja með
tímaritið og urðu margir til þess að láta
því í té fróðlegar greinar um fjölbreytt efni
á þessum fjórum áratugum. Þá tók ég og
birti allmörg samtöl við mæta menn og
konur sem mér þykir nú vænt um að skuli
varðveitast í tímaritinu."
Á annað hundrað ráðstefnur
og námskeið
Ein af þeim nýjungum sem Unnar átti
mikinn þátt í að koma á fót var ráðstefnu-
og námskeiðshald á vegum sambandsins.
„Þegar ég kom til starfa hjá sambandinu
voru ráðstefnur óþekkt fyrirbæri þar.
Tvisvar höfðu verið haldin landsþing og
nokkrir fulltrúaráðsfundir og á þeim aðal-
lega fluttar skýrslur um starfsemi sam-
bandsins og kynntar tillögur að ályktun-
um. Jónas Guðmundsson tók því með
vissum fyrirvara þegar ég kynnti honum
hugmynd um að við fengjum embættis-
mann úr ríkisstofnun til þess að halda er-
indi um byggðamál af því að
þau væru ekki beinhörð sveit-
arstjórnarmál. Jónas samþykkti
þó tillöguna og efni erindisins
fékk mikla umfjöllun í fjöl-
miðlum. Upp úr þessu fórum
við að halda ráðstefnur um hin
ýmsu málefni."
Unnar var eins konar ráðstefnustjóri
sambandsins um margra ára skeið og
kveðst hafa undirbúið einar 30 fjármála-
ráðstefnur allt frá árinu 1965 auk margra
annarra um margvísleg efni, líklega um
200 talsins ef námskeið eru talin með.
„Já - alveg hiklaust. í starfinu sá ég ævinlega heill-
andi viðfangsefni framundan og það geri ég
enn."
18