Hermes - 01.04.1971, Blaðsíða 5

þessi verðlaun, síðan Indverjinn Rabindranath Tagore
hlaut þau árið 1913, er frá er talinn Israelsmaðurinn
Samuel Agnon, sem er að öllu fremur evrópskur höf-
undur. Svo er sagt, að Kawabata tæki fregninni um
þennan sóma með mikilli rósemd, en lét í ljósi
áhyggjur af því, að „alltof mikið væri gert með sig".
„Heiðursviðurkenningar," sagði hann, „geta stundum
orðið rithöfundum óþolandi byrðar."
Yasunari Kawabata er fæddur í borginni Osaka
árið 1899. Þegar hann er tveggja ára gamall deyr
faðir hans og móðir hans ári síðar. Eftir það elst hann
upp hjá móðurafa sínum og ömmu til sextán ára
aldurs, en þá missir hann þau líka. Faðir hans hafði
verið læknir, en lagði stund á bókmenntir, og orti
kínversk ljóð, sem þá mun hafa verið íhaldsöm tízka
í landinu. Æska drengsins virðist hafa verið einmana-
leg og dapurleg og má skilja, að þess gæti síðar í
sögum hans: í tragískum skilningi á lífinu og ein-
mana tilfinningalífi. Tuttugu og sex ára gamall gaf
hann út í skáldsöguformi dagbók frá æskuárum sín-
um og kallaði hana Dagbók fimmtán ára drengs.
Lífsskoðun sinni og sálarlífi lýsir hann með orðinu
Kojikonjo, sem mun mega þýða sem einmanakennd
hins munaðarlausa.
Kawabata hóf ungur nám í málaralist, en þegar
í skóla snerist hugur hans meira að bókmenntum.
Rússneskir og franskir skáldsagnahöfundar, einkum
Turgenjeff og natúralistarnir svokölluðu voru þá
mjög í hávegum hafðir í landinu og áhrif þeirra stuðl-
uðu mjög að nýrri skáldsagnagerð í evrópískum stíl.
Kawabata virðist hafa verið afar bráðþroska, því að
hann skrifar þá 16-17 ára gamall fjölda smásagna
í anda þessa nýja skóla og fær þær birtar í virðuleg-
um tímaritum. En árið 1917 innritast hann í Háskóla
keisarans í Tókíó. Hann leggur stund á enskar
bókmenntir fyrst í stað. En bráðlega snýr hann við
blaðinu og tekur að lesa japanska bókmenntasögu. Er
svo að sjá sem til þessarar námsgreinar megi rekja
þrotlausan áhuga hans síðan á forn-japanskri menn-
ingu. Hins vegar tók hann ásamt nokkrum félögum
sínum að gefa út tímarit, sem nefndist Nýjir and-
legir straumar, og virðist eins og nafnið bendir til
hafa verið helgað framgangi nútímalegra, evrópiskra
áhrifa.
Að loknu háskólanámi gerist Kawabata höfundur
að atvinnu, og kom honum þá í góðar þarfir lítils-
háttar föðurarfur. Hann stofnaði nýtt tímarit ásamt
öðrum höfundum, sem hneigðust að evrópískri menn-
ingu, og markmið þess var eindregið að veita inn í
japanskar bókmenntir ýmsum höfuðstefnum þeirrar
tíðar í bókmenntum Vesturlanda, symbólisma,
expressionisma og sálfræðinni nýju, „djúpsálfræðinni".
Kawabata skrifaði sögur og gagnrýni í þetta rit, sem
kallaðist Bókmenntaöld, en virðist hins vegar hafa
skorið sig úr þessum hópi vegna þess að hann seildist
líka til að draga fram hugmyndir og temu úr forn-
japanskri list og heimspeki. Um það leyti gefur hann
út skáldsögu þá, sem kallað er, að hafi gert hann
frægan: Litla dansmærin frá Izu. Manni skilzt, að
Kawabatu gegni dálítið sérstöku hlutverki í japönsk-
um bókmenntum, þó að hann sé ef til vill ekki einn
um það hlutverk, — að hann brúi í verkum sínum
bil milli forns og nýs á stórfelldum breytingatímum,
og að list hans samræmi ólíka þætti, án þess að nokk-
ur klofningur, nokkurt innra ósamræmi eigi sér stað.
Þess vegna ætla ég með örfáum orðum að minnast á
bókmenntasögu þessa tímabils í landinu, þó að ég
viti í raun og veru fátt eitt um hana og hafi ekki
við höndina nægilegar handbækur.
I margar aldir réðu hermenn fyrir Japan og þegar
leið á þetta tímabil var landið orðið svo einangrað,
að varla barst þangað andblær að utan. Bókmennt-
um þeirra, sem áður höfðu átt ýmis blómaskeið hafði
hnignað svo, að lítið var eftir nema reyfarar. En 1868