Morgunblaðið - 11.02.2012, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. FEBRÚAR 2012
Virðulegir Þeir voru heldur betur flottir þessir tveir þar sem þeir stilltu sér upp hvor sínum megin við forsetabifreiðina á Bessastöðum í gær en þar var opið hús í tilefni vetrarhátíðar.
Ómar
Það fór auðvitað eins
og vinur minn, kratinn,
sagði: Félagi Hallur,
þú getur allt eins
spjallað við vindinn,
eins og að ætla að disk-
útera fréttir við RÚV
en á dögunum gagn-
rýndi ég Ríkisútvarpið
fyrir hlutdrægni í
fréttaflutningi. Ég full-
yrti að RÚV væri orðið
þægur kjölturakki
valdhafanna, málpípa ráðandi póli-
tískra afla sem auðvitað er býsna
alvarlegt mál. Auðvitað hefur
grein minni verið svarað með
þögninni. Ástæða þagnar RÚV er
að sjálfsögðu vond samviska;
vondur málstaður sem á heim-
ilisfesti í hroka og yfirlæti.
Þögn Ríkisútvarpsins vekur
spurningar um hvað sé til ráða.
Hvernig má svæla tófuna úr greni
sínu? Hvernig má styrkja opna og
gagnsæja stjórnsýslu sem allir
segjast hafa á stefnuskrá sinni?
Hvernig má styrkja tengsl al-
mennings við opinberar stofnanir?
Hvernig má ýta ismum til hliðar
og skipa sannleikanum til öndveg-
is í íslensku samfélagi? Hvernig
má svæla lygina úr greninu?
Sannleiksmusteri
Ég legg fram eftirfarandi til-
lögu: Komið verði á ferli þar sem
opinberir starfsmenn; for-
ráðamenn opinberra stofnana,
deildarstjórar, einstakir starfs-
menn mæti almenningi, fólkinu í
landinu og svari spurningum und-
ir kjörorðunum „stjórnsýsla í allra
þágu“. Kjörorðin vísa til þess að
opinberir starfsmenn eru þjónar
fólksins, þeir vinna að hags-
munum einstaklingsins með al-
mannahagsmuni að leiðarljósi.
Reist verði „sannleiksmusteri“
þar sem hinir opinberu starfs-
menn sitja í panel og svara spurn-
ingum fólksins sem þeir þjóna.
Þarna sé púlt fyrir fyrirspyrjanda
og pláss fyrir t.d. allt að 100
áheyrendur. Spurningum og svör-
um verði útvarpað og sjónvarpað
beint og á netinu.
Allar opinberar stofnanir ríks-
ins eigi sinn dag í Sannleiksmust-
erinu, á þriggja eða sex mánaða
fresti, jafnvel ársfresti og styrki
tengsl sín við almenning. Einn
daginn mæti forsætisráðherra á
hverjum tíma ásamt nokkrum
starfsmönnum
ráðuneytisins til
þess að svara
spurningum um
stjórnsýslu þess
ráðuneytis; annan
daginn for-
stöðumaður Skipu-
lagsstofnunar með
sitt fólk, þann
næsta for-
stöðumaður Mat-
vælastofununar og
þann þriðja t.d.
rektor Háskóla Ís-
lands, t.d. með siðanefnd, ef fólk
vildi beina spurningum þangað.
Ríkisútvarpið mæti 2-4 sinnum á
ári, útvarpsstjóri með sitt fólk til
þess að svara spurningum fólksins
um málefni RÚV, t.d. Júróvision
sem og einstakar fréttir. Fólk get-
ur fyrirfram skráð inn spurningar
til einstakra starfsmanna, þannig
að þeir mæti og svari. Ég vil sjá
sveitarfélögin gera slíkt hið sama.
Ég fullyrði að þetta myndi
styrkja stjórnsýslu og lýðræði; ýta
predikurum og falsspámönnum út
í horn og bæta mannlíf á Íslandi.
Raunar held ég að Ísland gæti
orðið að fyrirmynd um opna,
gagnsæja og kröftuga stjórnsýslu.
Auðvitað gæti hvesst á fundum í
Sannleiksmusterinu, en það væri
einvörðungu ef viðkomandi stofn-
un væri upp fyrir haus í ein-
hverjum drullupolli. Svo gæti ver-
ið að jafnvel enginn mætti til
fundar, því friður ríkti um viðkom-
andi stofnun. Það væri þá bara í
góðu lagi en stofnunin ætti engu
að síður sinn dag í Sannleiksmust-
erinu.
Það væri ekki úr vegi að þing-
menn sem unna sannleika og lýð-
ræði tækju upp þessa hugmynd og
flyttu inn á Alþingi. Kastljós gæti
gripið boltann og Páll Magnússon
hafið umræðuna: allt í þágu fólks-
ins í landinu.
Eftir Hall
Hallsson
» Það væri ekki úr
vegi að þingmenn
sem unna sannleika og
lýðræði tækju upp
þessa hugmynd og
flyttu inn á Alþingi.
Kastljós gæti hafið
umræðuna.
Hallur
Hallsson
Höfundur er fyrrverandi
fréttamaður á RÚV.
Stjórnsýsla
í allra þágu
Berlín | Kanslari Þýska-
lands, Angela Merkel,
ætti að vera sátt þessa
dagana: flokkurinn
hennar stendur þokka-
lega í könnunum og
sjálf nýtur hún geysi-
mikils stuðnings. Hún á
ekki lengur neina raun-
verulega keppinauta í
mið-hægriflokki Kristi-
legra demókrata
(CDU) og andstaðan á
vinstrivængnum er klofin í fjóra
flokka. Andsvar hennar við kreppunni
í Evrópu hefur reynst rétt – eða það
fullyrðir hún a.m.k. og flestir Þjóð-
verjar eru sammála henni í því. Er þá
ekki allt í þessu fína lagi eða hvað?
Dokum aðeins við. Tvennt gæti
valdið Merkel erfiðleikum þegar hún
sækist eftir endurkjöri haustið 2013.
Ef litið er á stöðuna innanlands þá er
samstarfsflokkur hennar, hinir frjáls-
lyndu Frjálsu demókratar (FDP), að
hrynja. Jafnvel þótt FDP lifi af næstu
kosningar (sem er alls ekki víst) er
ósennilegt að núverandi sam-
steypustjórn haldi þingmeirihluta sín-
um og þá verður Merkel í vaxandi
mæli háð jafnaðarmönnum (SPD).
Enda þótt þetta þurfi ekki að skipta
máli meðan hún heldur kanslaraemb-
ættinu mun hún þurfa í fyrsta sinn að
kljást við Sigmar Gabriel, leiðtoga
jafnaðarmanna – og hann er andstæð-
ingur sem hún ætti alls ekki að van-
meta.
En hinn raunverulegi vandi Merkel
er utanlands: kreppan í Evrópu. Verði
Merkel óheppin mun kreppan verða í
hámarki í upphafi kosningaárs og allar
fyrri ráðagerðir gætu reynst haldlaus-
ar af því að hvað sem líður örvæntingu
Þjóðverja vegna Evrópu myndu kjós-
endur refsa grimmilega þeim sem léti
Evrópusamstarfið hrynja.
Efnahagur ríkja Evrópusambands-
ins er að öllum líkindum á leið inn í
langvarandi samdráttarskeið, að
miklu leyti fyrir eigin tilverknað
ríkjanna. Þýskaland reynir enn að
berjast gegn vofu ofurverðbólgunnar
með harkalegu aðhaldi á evrusvæðinu
en ESB-lönd í kreppu horfa fram á
raunverulega hættu á verðhjöðnun
sem gæti hugsanlega haft skelfilegar
afleiðingar. Það er aðeins spurning um
tíma – og ekki lengur langan tíma –
hvenær efnahagslegt ójafnvægi fer að
valda pólitísku ójafnvægi.
Afturhvarf frá lýðræðinu virðist
vera að ná tökum á Ungverjalandi og
stjórnmála. Þess vegna myndi ósigur
Sarkozy merkja að svigrúm arftaka
hans úr röðum sósíalista á sviði Evr-
ópumálanna yrði miklu minna og
þannig yrði staða Frakklands í Evr-
ópu í grundvallaratriðum gerbreytt.
Niðurstaða frönsku kosninganna
mun ekki síst fara eftir því hvernig til
tekst í baráttunni við Evrópu-
kreppuna en þýska stjórnin hagar sér
eins og henni komi þær ekkert við. Í
staðinn er aðalviðfangsefnið í Berlín –
nánast eina umræðuefnið – kosning-
arnar á næsta ári. Helsta spurningin
er ekki: „Hvað þarf að gera núna í
þágu Evrópu?“ Hún er frekar: „Hvað
getum við búist við að almenningur í
Þýskalandi sé reiðubúinn að sam-
þykkja mikið – og þá einkum, hve mik-
inn heiðarleika?“
Enginn mun gera neitt sem ógnar
kosningaárangri hans, a.m.k. meðan
enn er hægt að gera eitthvað annað.
Það er því hugsanlegt að Þýskaland
hafi engan áhuga á alvarlegri tilraun
til finna lausn á Evrópukreppunni
vegna þess að það myndi merkja að
taka yrði mikla áhættu og leggja fram
mikið af peningum.
Samsteypustjórn CDU og FDP vill
frekar sykurhúða ástandið með því að
sannfæra sjálfa sig um að hér sé á
ferðinni engilsaxneskt samsæri, stutt
af hálfu þeirra evrópsku kreppuríkja
sem ekki vilji standa sig betur og gera
umbætur og hafi það eitt að markmiði
að láta Þjóðverja borga. Hingað til
hefur stjórn Merkel verið eins og mað-
ur sem ekur á móti umferðinni, alveg
sannfærður um að hinir séu allir að
fara í vitlausa átt.
Upplausn Evrópu er þegar komin
mun lengra á veg en hún lítur út fyrir
að vera. Tortryggni og eiginhags-
munasýki einstakra þjóða breiðast
hratt út og brjóta niður evrópska sam-
stöðu og sameiginleg markmið. Hvað
snertir stofnanir sambandsins hafa
þær verið á réttri braut frá síðasta
leiðtogafundi en hættan er að sam-
bandið gliðni í sundur, fyrst að neðan
og síðan upp á við. Mikilvægt er að
bjarga evrunni vegna þess að ölög
Evrópusamrunans velta á því að
myntsamstarfið takist vel og Evr-
ópuríkin þurfa því að grípa strax til að-
gerða: auk nauðsynlegra aðhalds-
aðgerða og grundvallarumbóta er
útilokað að ná árangri án þess að tekin
verði upp stefna í efnahagsmálum sem
tryggir hagvöxt.
Þetta verður ekki ókeypis. Ef stjórn
Merkel heldur að það sé nóg að tala
vinsamlega um hagvöxt er hún að
leika sér að eldinum: hruni evrunnar
og þá myndu ekki bara Þjóðverjar
brenna sig illa.
þar sjáum við forsmekk-
inn að því sem gæti gerst í
Evrópu ef evrukreppan
og verðhjöðnun halda
áfram að hrjá þjóðirnar.
Ólgan vex stöðugt í Mið-
jarðarhafslöndum ESB og
í Írlandi, ekki einvörð-
ungu vegna þess að að-
haldsaðgerðir eru farnar
að bíta heldur líka – og
kannski enn frekar –
vegna þess að ekki er boð-
ið upp á neina stefnu sem
veitir almenningi von um
betri framtíð. Ráðamenn í
Berlín vanmeta gróflega sprengikraft-
inn í þróun mála sem stendur, þróun
sem hnígur í átt að því að fullveldi að-
ildarríkjanna verði smám saman end-
urheimt fyrir tilstuðlan almennings.
Kreppan er nú komin til Ítalíu og
hætta er á að hún breiðist út til Frakk-
lands. Mario Monti er orðinn forsætis-
ráðherra og Ítalir hafa þannig virkjað
sína bestu menn, hvorki Ítalía né Evr-
ópa munu fá betri ríkisstjórnir í fyr-
irsjáanlegri framtíð. Ef stjórn Montis
fellur – annaðhvort á þingi eða vegna
aðgerða á götum úti – gæti fjórða
stærsta hagkerfi ESB hrunið. Monti
hrópar ákaft á hjálp. Hvar er hana að
finna?
Ekki skyldu menn heldur vanmeta
þróunina í Frakklandi (næststærsta
hagkerfi evrusvæðisins) nú á ári for-
setakosninga. Ef meirihluti Frakka
kemst að þeirri niðurstöðu að verið sé
að þröngva upp á þá stefnu sem komi
að utan – og frá Þýskalandi af öllum
löndum! – munu þeir svara með hefð-
bundinni þrjósku Gallanna.
Það sem er í húfi er ekki endilega
munurinn á fylgi Nicolas Sarkozy for-
seta og Marine Le Pen, leiðtoga hinn-
ar ofur-hægrisinnuðu Þjóðfylkingar –
og hvort hún muni hafa betur og verða
annar tveggja frambjóðenda gegn for-
setaefni sósíalista í seinni umferð
kosninganna. Þótt ólíklegt sé að hún
vinni forsetakosningarnar gæti hún
endurskapað hægrivæng franskra
Eftir Joschka
Fischer
»Ef stjórn Merkel
heldur að það sé
nóg að tala vinsamlega
um hagvöxt er hún að
leika sér að eldinum:
hruni evrunnar og þá
myndu ekki bara Þjóð-
verjar brenna sig illa.
Joschka
Fischer
Höfundur var utanríkisráðherra
Þýskalands og varakanslari frá 1998
til 2005, hann var leiðtogi Græn-
ingjaflokksins í nær 20 ár.
© Project Syndicate/Institute for
Human Sciences.
www.project-syndicate.org
Kanslarinn sem
lék sér að eldinum