Morgunblaðið - 05.03.2012, Blaðsíða 12

Forsetar Íslands hafa til þessa setið
lengst fjögur kjörtímabil eða 16 ár.
Sveinn Björnsson var forseti í átta
ár, frá 1944 til 1952. Ásgeir Ásgeirs-
son gegndi embættinu í 16 ár, frá
1952 til 1968. Kristján Eldjárn var
forseti í 12 ár frá 1968 til 1980. Vig-
dís Finnbogadóttir var forseti frá
1980 til 1996, í 16 ár. Ólafur Ragnar
var kjörinn forseti 1996.
Lengst í 16 ár
MISLÖNG SETA FORSETA Í EMB-
ÆTTI FRÁ LÝÐVELDISSTOFNUN
12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. MARS 2012
– fyrst og
fremst
ódýr!
898
Frosnir ýsubitar, roð og beinlausir
99kr.
TILBOÐ
– aðeins í
dag!
Takmarka
ð magn
kr.
kg
kg
Kartöflur í lausu
Samkvæmt nýjum Þjóðarpúlsi Gall-
up er Sjálfstæðisflokkurinn stærri
en báðir stjórnarflokkarnir sam-
anlagt. Allir gömlu flokkarnir tapa
fylgi frá síðustu könnun, en rúm
11% segjast ætla að kjósa Sam-
stöðu, flokk Lilju Mósesdóttur.
4,3% segjast ætla að kjósa Bjarta
framtíð, flokk Guðmundar Stein-
grímssonar.
Framsóknarflokkurinn fær 13%
en fékk 15% síðast. Vinstri-græn fá
12% en fengu 14% síðast. 2,7%
segjast myndu kjósa Hreyfinguna,
sem er svipað og síðast. Samfylk-
ingin fær 18,7% en var í 22% síð-
ast.
Stjórnarflokkarnir fá því sam-
anlagt um 30,7% í þessari könnun,
samanborið við 36% síðast. Sjálf-
stæðisflokkurinn mælist enn
stærstur, með 33,3% fylgi, en var
með 36% síðast. Meira en fjórð-
ungur þeirra sem svöruðu, 27,1%,
ætla ekki að kjósa, neita að svara,
taka ekki afstöðu eða ætla að skila
auðu.
Spurt var: Ef kosið yrði til Al-
þingis í dag, hvaða flokk myndir þú
kjósa? Síðan var spurt: En hvaða
flokkur yrði líklegast fyrir valinu?
Hvort er líklegra að þú kysir Sjálf-
stæðisflokkinn eða einhvern hinna
flokkanna?
Með meira fylgi en
stjórnarflokkarnir
Morgunblaðið/Ómar
VIÐTAL
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands,
gaf út yfirlýsingu í gær um að hann gæfi
áfram kost á sér í embætti forseta. Fái hann
brautargengi verður það í fyrsta sinn sem
forseti situr fleiri en fjögur kjörtímabil.
Ólafur Ragnar segir m.a. í yfirlýsingunni
að undanfarið hafi „birst í áskorunum,
könnunum, viðræðum og erindum ríkur vilji
til þess að ég breyti þeirri ákvörðun sem ég
tilkynnti í nýársávarpinu“. Í rökstuðningi sé
„vísað til vaxandi óvissu varðandi stjórn-
skipan landsins og stöðu forseta í stjórn-
arskrá, umróts á vettvangi þjóðmála og
flokkakerfis sem og átaka um fullveldi Ís-
lands. Þá er einnig áréttað mikilvægi þess
að standa vörð um málstað þjóðarinnar á al-
þjóðavettvangi“.
Í ljósi alls þessa og í kjölfar samráðs for-
setahjónanna og fjölskyldunnar hafi hann
ákveðið að gefa kost á því að gegna áfram
embætti forseta Íslands, sé það vilji kjós-
enda.
Var ákveðinn í að hætta
Morgunblaðið spurði forsetann hvort
hann hefði gert ráð fyrir þeim möguleika,
þegar hann flutti nýársávarpið, að gefa
áfram kost á sér.
„Nei, það gerði ég ekki,“ svaraði Ólafur
Ragnar. „Það er öllum, bæði fjölskyldunni
og mínu nánasta samstarfsfólki, ljóst að í
aðdraganda nýársávarpsins var það afdrátt-
arlaus niðurstaða mín, eins og ég sagði og
tilkynnti sem ákvörðun, að hverfa til ann-
arra verka.“
– Stjórnmálafræðingar hafa bent á að þú
hefðir getað stöðvað undirskriftasöfnun til
stuðnings því að þú sætir áfram ef þú hefðir
verið staðráðinn í að hætta.
„Það er sjálfsagt rétt hjá þeim að ég hefði
getað farið fram á völl og stöðvað hana,“
sagði Ólafur Ragnar. „Það er hins vegar
prinsipafstaða hjá mér og hefur verið alla
tíð sem forseti að hafa engin afskipti af því
hvaða óskum eða áskorunum fólk vill beina
til forsetans.“ Hann sagði að sér hefði verið
fullkomlega ókunnugt um þessa undir-
skrifasöfnun fyrr en hann kom frá Abu
Dhabi í janúar.
Ólafur Ragnar sagði að eftir að hafa
hlustað á óskir með vaxandi þunga um að
hann sæti áfram vegna margþættrar óvissu
í þjóðfélaginu hefði sér fundist að hann gæti
ekki leyft sér að hunsa þessar óskir og
hugsa bara um það sem hann hefði áður til-
kynnt og fjölskylda hans gert ráð fyrir.
„Þess vegna væri þetta meira sam-
viskuspurning gagnvart þessu fólki í land-
inu sem þrýsti á mig að standa vaktina á
meðan þessi óvissa væri við lýði. Það réð
mestu um það að ég breytti þessari ákvörð-
un,“ sagði Ólafur Ragnar. „Jafnframt finnst
mér eðlilegt, eins og ég segi í yfirlýsingunni,
að þegar þessari margþættu óvissu hefur
verið eytt – og vonandi verður það á allra
næstu misserum, þá geti þjóðin kosið sér
nýjan forseta á grundvelli þeirrar nýju
stjórnskipunar og stjórnarskrár sem þá
liggur fyrir.“
Skýra þarf óvissuþættina
Ólafur Ragnar var beðinn að útskýra bet-
ur hvað hann ætti við með þessum orðum
yfirlýsingarinnar: „þegar stöðugleiki hefur
skapast í stjórnskipan landsins og stjórnar-
fari og staða okkar í samfélagi þjóðanna
hefur skýrst“.
Hann benti á að Alþingi væri stjórn-
arskrárgjafinn og að það hefði hafið ferli til
breytinga á stjórnarskránni. Ætla mætti að
fyrir næstu þingkosningar, sem í síðasta
lagi munu fara fram á næsta ári, lægi fyrir
niðurstaða um það hvaða tillögur Alþingi
vill gera varðandi breytingar á stjórn-
arskránni og þar með stöðu forsetans. Ólaf-
ur Ragnar sagði að því mætti ætla að á
næsta ári lægi það ljósar fyrir hver framtíð-
arskipan stjórnarskrárinnar kynni að
verða.
„Í öðru lagi, þó að við sjáum verulegt um-
rót í flokkakerfi eins og skoðanakannanir og
annar vitnisburður felur í sér og óvissu í
þjóðmálum, þá vonar maður að þeir þættir
skýrist líka með afgerandi hætti á allra
næstu misserum,“ sagði Ólafur Ragnar.
Hann sagði í þriðja lagi að nú væri stefnt
að því að annað hvort á næsta ári eða fljót-
lega eftir það fengist „niðurstaða varðandi
samskipti okkar við aðrar þjóðir, sér-
staklega í Evrópu, og þá um leið skipan full-
veldis Íslands til frambúðar“. Hægt væri að
gera sér raunhæfar vonir um að allir þessir
þrír megin-óvissuþættir mundu skýrast á
næstu misserum og allra næstu árum.
Ólafur Ragnar sagði enn fremur að sér
fyndist eðli óvissu varðandi stjórnarskrána,
fullveldisskipanina og stjórnarfarið almennt
vera þess eðlis að niðurstaða ætti að liggja
nokkuð ljós fyrir á næsta einu, tveimur ár-
um, í hæsta lagi þremur.
„Þess vegna finnst mér eðlilegt, rétt og
heiðarlegt að segja strax, úr því að verið er
að biðja mig að breyta ákvörðuninni á
grundvelli þessarar margþættu óvissu, að
þá hafi menn á því skilning að þegar henni
hefur að mestu leyti verið eytt þá ákveði ég
að hverfa til annarra verka. Þjóðin geti þá
valið sér nýjan forseta með tilliti til nýrrar
stöðu og meiri festu í öllum þessum málum.“
Gat ekki hunsað óskir fólksins
 Ólafur Ragnar segir það vera samviskuspursmál að standa vaktina á
meðan mikil óvissa ríkir um stjórnarfar, stjórnskipan og stöðu Íslands
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Undirskriftir Forsetinn fékk afhentar undirskriftir með áskorun um að halda áfram.
Yfirlýsing Ólafs Ragnars Grímssonar,
forseta Íslands, markar tímamót og er
einstök í sögu forsetaembættisins, að
mati Gunnars Helga Kristinssonar,
prófessors í stjórnmálafræði við HÍ.
„Í fyrsta lagi að hann fer fram í
fimmta sinn, sem er nýtt,“ sagði
Gunnar Helgi. Hann sagði ljóst að
kæmi til kosningabaráttu fyrir for-
setakjör þá yrði hún allt öðru vísi en
áður hefði sést fyrir slíkar kosningar.
Gunnari Helga þykja pólitískir undirtónar í yfirlýs-
ingunni, sem engin fordæmi séu fyrir, e.t.v. áhugaverð-
ari. Hann sagði greinilegt að Ólafur Ragnar teldi það
vera hlutverk forsetans að beita sér í hinni pólitísku
baráttu innanlands. Enginn forseti hingað til hefði tjáð
neinar viðlíka skoðanir. Hann sagði vandann vera þann
að mörg „ef“ væru í forsendunum sem forsetinn gæfi
sér fyrir því að hætta. Þá skilgreindi forsetinn engin
viðmið sem mörkuðu hvenær umræddri óvissu lyki.
gudni@mbl.is
Gunnar Helgi
Kjartansson
Einstakt í sögu forseta
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Ís-
lands, sendi í gær frá sér yfirlýsingu
þess efnis að hann gæfi kost á sér til
embættis forseta Íslands. Þó með
þeim fyrirvara að þjóðin sýndi hon-
um skilning ákvæði hann að hverfa
til annarra starfa áður en kjör-
tímabili lyki. Sigurður Líndal, pró-
fessor í lögfræði, segir að þó ekki séu
fordæmi fyrir slíku í embættinu séu
engin ákvæði í lögum eða stjórnarskrá sem banni að
forseti gefi kost á sér með fyrirvara um að hann muni
ekki ljúka kjörtímabilinu.
Það sé kannski ekki óeðlilegt að Ólafur slái slíkan
varnagla miðað við hve lengi hann hafi setið sem for-
seti og færi sín rök fyrir því, sama hvort fólki finnist
þau fullnægjandi eður ekki. Þá segir Sigurður að sér
finnist menn gera heldur mikið úr því að Ólafur hafi
breytt embættinu og gerst virkari en forverar hans.
Svo sé ekki endilega, sé litið á söguna. maria@mbl.is
Fyrirvarinn á sér ekki fordæmi
Sigurður Líndal
„Þetta er ákveðinn millileikur hjá
honum á meðan ákveðinn óvissutími
er til staðar og þá sérstaklega hvað
varðar stjórnarskrármálið,“ segir
Stefanía Óskarsdóttir, lektor í stjórn-
málafræði við Háskóla Íslands, spurð
um ákvörðun forsetans að gefa kost á
sér til áframhaldandi setu í embætti.
Hún nefnir að Ólafur hafi oft verið
harðorður um frammistöðu stjórn-
valda m.a. við að gæta hagsmuna þjóð-
arinnar á alþjóðavettvangi og að ekki sé ólíklegt að bú-
ast megi við því að hann veiti stjórnvöldum ekki síður
slíkt aðhald á næsta kjörtímabili nái hann endurkjöri.
Aðspurð segist Stefanía ekki hafa trú á því að um sé
að ræða hannaða atburðarás af hálfu Ólafs. Hins vegar
sé ljóst að hann hefði vel getað stöðvað allar vangavelt-
ur um að hann ætlaði að bjóða sig fram áfram og hvatn-
ingaraðgerðir í þeim efnum ef hann hefði verið alfarið
búinn að loka á þann möguleika. hjorturjg@mbl.is
Millileikur á óvissutíma
Stefanía
Óskarsdóttir
Styðja lögleiðingu
björgunarbúninga
í smábátum
Á félagsfundi í Kletti, félagi smá-
bátaeigenda á svæðinu frá Ólafs-
firði og út á Tjörnes, í síðustu viku
var m.a. rætt um öryggismál og þá
einkum gildi björgunarbúninga í
smábátum. Þar var samþykkt álykt-
un þar sem stuðningi var lýst við
lögleiðingu björgunarbúninga í öll-
um smábátum.
Á fundinum greindi Örn Pálsson,
framkvæmdastjóri Landssambands
smábátaeigenda, frá fundi í innan-
ríkisráðuneytinu nú nýverið. Þar
var félaginu kynnt sú skoðun ráð-
herra að stefna bæri að breytingu á
reglugerð þannig að skylt yrði að
hafa björgunarbúninga um borð í
smábátum, að því er segir á smabat-
ar.is Fyrirhuguð breyting á reglum
yrði unnin í nánu samráði við LS og
sérfræðinga Siglingastofnunar.
Í gildandi reglum er ekki kveðið
á um að skylt sé að vera með björg-
unarbúninga um borð í smábátum.
Aftur á móti er skylt að hafa vinnu-
flotgalla um borð. Mikill munur er á
þessum tveimur björgunartækjum.