Morgunblaðið - 20.04.2012, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. APRÍL 2012
Reimleikar í Ráðhúsinu Fjölskyldurnar gerðu sér ýmislegt til gamans á sumardaginn fyrsta. Þessi föngulegi hópur var í Ráðhúsinu í Reykjavík og sat við borðspil sem nefnist Draugastiginn.
Eggert
Á nýloknum ársfundi
Landsvirkjunar 2012
spurði ég um kostnað við
lagningu sæstrengs til
útflutnings á raforku til
Bretlands. Fundarmenn
voru hvattir til að stytta
mál sitt í spurningum og
gerði ég það eins og kost-
ur var án þess að fara of
mikið í forsendur.
Hörður Arnarson for-
stjóri Landsvirkjunar
svaraði því til að kostnaður við sæ-
streng frá Íslandi til Bretlands væri á
bilinu 1,5-2 milljarðar evra og flutn-
ingskostnaður lægi þá á bilinu 25-30
evra/MWh sem nemur 33-40 USD/
MWh.
Mig langar til að ítreka spurningu
mína og inna eftir því, hvort eftirfar-
andi þættir séu allir innifaldir í mati á
kostnaði:
Bygging mannvirkja:
1. Rannsóknir og undirbúningur.
2. Bygging flutningsvirkja á Íslandi til
að safna raforku saman á einum
stað.
3. Endastöð á Íslandi.
4. Sjálfur sæstrengurinn.
5. Endastöð í Bretlandi
6. Ráðstafanir í Bretlandi til að tengj-
ast flutningsneti þar, þ.á m. flutn-
ingsgjöld.
Rekstur og viðhald mannvirkja
1. Varðandi flutnings- og tengivirki á
landi þá er um er að ræða hefðbund-
inn rekstrarkostnað, sem er allvel
þekkur og lítil óvissa á ferð.
2. Enginn sérstakur rekstrarkostnaður
mundi fylgja sæstreng. Hins vegar
þyrfti að gera við hann ef bilanir
kæmu upp. Þar sem um væri að
ræða fyrstu framkvæmd sinnar teg-
undar í heiminum, bæði hvað varðar
mikla vegalengd og dýpi og í fyrsta
skipti sem sæstrengur yrði lagður
yfir úthaf, þá væri um að ræða mikla
og óþekkta óvissu, sem þyrfti þá að
meta til kostnaðar vegna tryggingar
á afhendingu.
Alla þessa þætti þyrfti að meta í
áætlun á kostnaði en orkuverð verður
að minnsta kosti að dekka þann kostn-
að auk arðsemi framkvæmdarinnar.
Maður hefur velt því
fyrir sér tíðni bilanna fyr-
ir sæstrengi og litið til
reynslu Norðmanna á sæ-
streng til Hollands, Nor-
Ned. Hann er 580 km
langur og liggur mest á
410 metra dýpi. Þeirra
bilunarsaga liggur fyrir
og er talsvert meiri en
gert var ráð fyrir í upp-
hafi svo þeir eru farnir að
tala um varasæstreng.
Miklu alvarlegra væri ef
IceScot-strengur bilaði á
1000 metra dýpi. Mundi ekki í því til-
felli öll hagkvæmni rjúka út í veður og
vind?
Sæstrengurinn hefur nú verið í ná-
kvæmri skoðun í meira en tvö ár hjá
Landsvirkjun með aðstoð erlendra ráð-
gjafa. Óska ég hér með eftir því, að
þær upplýsingar verði birtar til þess að
umræða um þetta mikilvæga mál gæti
orðið markvissari. Ekki viljum við ann-
að útrásarævintýri?
Sæstrengur frá Íslandi til Bretlands
yrði allra stærsta framkvæmd sem
nokkurn tíma hefur verið ráðist í á Ís-
landi. Þar að auki þyrfti að byggja
virkanir sem nemur um einni Kára-
hnjúkavirkjun til að fullnýta flutnings-
getu strengsins. Þetta er svo umfangs-
mikið mál að það má alls ekki vera
einkamál Landsvirkjunar. Margir að-
ilar í þjóðfélaginu þyrftu að koma að
málinu til að skapa þjóðarsátt.
Í ræðu formanns stjórnar, Bryndís-
ar Hlöðversdóttur, voru orð í tíma töl-
uð: „Mikilvægt er að svona stórt verk-
efni verði rætt opið og fordómalaust og
að vandað verði til verka þannig að um
slíka ákvörðun geti skapast breið sátt.“
Þetta er eins og talað væri frá mínu
eigin brjósti.
Eftir Valdimar K.
Jónsson
» Sæstrengurinn hefur
nú verið í nákvæmri
skoðun í meira en tvö ár
hjá Landsvirkjun... Óska
ég hér með eftir því, að
þær upplýsingar verði
birtar ...
Valdimar K.
Jónsson
Höfundur er prófessor emeritus.
Sæstrengur frá
Íslandi til Bretlands
Undirritaður fagnar
því almennt, þegar
hugleiðingar hans um
stjórnmál og efnahags-
mál verða tilefni til
andsvara. Á það ekki
síst við þegar sjálf-
stæðismenn eiga í hlut.
Mín kynslóð er reynsl-
unni ríkari, veit nokk-
urn veginn hvað verð-
bólga er og hverjar eru
afleiðingar hennar.
Hitt kann svo að vera flóknara að
átta sig á því hvaða frumkraftar
samfélagsins leiða til verðbólgu.
Íslenska krónan hefur í sjálfu sér
aldrei verið örlagavaldur íslenskra
efnahagsmála. Það eru hins vegar
þeir, sem hafa beitt henni eða mis-
beitt sem verkfæri. Evran er sem
slík hvorki meiri né minni meinsemd
en bandaríkjadalur. Þetta eru verk-
færi. Og þau eru í höndum misvit-
urra manna.
Haraldur Sveinbjörnsson verk-
fræðingur er sömu kynslóðar og ég.
Hann hefur lifað haftaár, viðreisn-
arár og verðbólguáratugi. Öll þessi
reynsla hefur mótað viðhorf hans.
Þegar hann lýsir hörmulegum af-
leiðingum óðaverðbólgu, hruni
sparnaðar og fjármálasiðferðis er-
um við samferða. Þegar hann á hinn
bóginn líkir krónunni við árabát og
leggur til að við gerum framvegis út
á ónefndum vélbát einhvers annars
gjaldeyris, þá finnst mér líkinga-
málið hafa leitt verkfræðinginn út
fyrir efnahagslögsöguna.
Það vill svo til að hagur Íslend-
inga fór batnandi um það leyti sem
þeir luku gjaldmiðilssamstarfi við
Dani, hlutu fullveldi og stofnuðu
sinn eigin gjaldmiðil. Þótt meðferð
okkar á gjaldmiðlinum hafi ekki ver-
ið til mikillar fyrirmyndar hefur
þjóðin byggt upp á tæpri öld lífs-
kjör, sem aðra hefur tekið aldir að
koma sér upp.
Það er hins vegar með öllu rangt
að halda því fram að Íslendingar
hafi ekki lært að umgangast gjald-
miðil sinn með meiri virðingu en
verðbólguárin bentu til. Verðbólgu-
árin voru ekki bara til „þæginda“
fyrir ráðamenn, sem gátu fellt geng-
ið þegar þeir höfðu „spilað rassinn
úr buxunum“, eins og Haraldur
orðar það. Verkalýðs-
hreyfingin og vinnu-
veitendur urðu sam-
ferða stjórnvöldum.
Það tókst ekki að
rjúfa vítahring launa-
hækkana, gengisfell-
inga og verðhækkana
fyrr en aðilar vinnu-
markaðarins áttuðu
sig fyllilega á því að
þessi hrunadans var
fyrst og fremst á
kostnað atvinnulífs og
launþega.
Um 1990 var mæl-
irinn fullur. Atvinnurekendur og
launþegasamtök ákváðu að setja
ríkisstjórn stólinn fyrir dyrnar. Þau
kröfðust ógildingar launasamnings
við hluta opinberra starfsmanna,
sem var réttilega metinn sem full-
komlega óraunhæfur og jafngildi
sjálfvirkrar verðbólguskrúfu. Sjálf-
ur höfundur kraftaverkasamnings-
ins, Ólafur Ragnar Grímsson, þáver-
andi fjármálaráðherra, sá sig
tilneyddan til að ógilda meist-
araverk sitt.
Það var þetta samkomulag aðila
vinnumarkaðarins og festa í stjórn
ríkisfjármála í ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar sem kom á hagvexti og
stöðugleika sem stóð í 10 ár. Á síðari
hluta þess tímabils var árangur
efnahagsbatans notaður til að létta á
skattbyrði atvinnulífsins og greiða
skuldir ríkisins.
Þegar Íslendingar voru orðnir að-
ilar að fjórfrelsi Evrópska efnahags-
svæðisins, þar með frjálsra fjár-
magnsflutninga, voru þeir vissulega
komnir á djúpmið, eins og Haraldur
segir. Í kjölfar þess fór fram hröð
heimsvæðing fjármálaflutninga.
Takmarkaður hagvöxtur stærstu
fjármálakerfa heimsins, svo sem
Evrópusambandsins, Bandaríkj-
anna og Japans, þrengdi möguleika
á að koma í ávöxtun þeim miklu fjár-
munum, sem viðskiptaafgangur fjöl-
mennustu ríkja heimsins hlóð upp.
Við þau sparifjárfjöll bættist upp-
safnaður viðskiptaafgangur olíu-
framleiðsluríkja.
Íslenskum fjármálajöfrum stóð
því til boða eins mikið lánsfé og þá
þyrsti í. Og þorstinn var mikill. En
það gilti líka um Íra, Grikki, Spán-
verja, Ítali og Frakka og aðrar þjóð-
ir evrópskar, sem gerðu út á vélbáti
evrunnar. Þeir féllu líka í freistni.
Og súpa nú seyðið af því.
Það er mikill barnaskapur að
ímynda sér að með því að gerast að-
ilar að stóru gjaldmiðilssvæði, sem
við höfum enga stjórn á, séum við
sjálfkrafa að gerast aðilar að stöð-
ugleika. Evrusvæðið einkennist ekki
af stöðugleika. Opinber skuldasöfn-
un stórs hluta aðildarríkja evru-
svæðisins er fen, sem ekki sést til
botns í. Þar sem verst lætur innan
evrulands er þriðjungur til helm-
ingur ungmenna á aldrinum 18-28
ára atvinnulaus, og verður það
ástand seint talið til efnahagslegs
stöðugleika. Stærsti alþjóðlegur
gjaldmiðill heimsins, bandaríkjadal-
ur, hefur verið mjög óstöðugur ára-
tugum saman. Óhætt er að ráð-
leggja þeim sem haldnir eru oftrú á
stöðugleika stórra gjaldmiðilssvæða
að líta yfir þróun dalsins eftir að
Richard Nixon lét afnema gullfót
gjaldmiðilsins í upphafi sjöunda ára-
tugarins. Sú ákvörðun var ekki upp-
haf mikils stöðugleika.
Vébátaútgerð Haraldar Svein-
björnssonar á miðum stórra gjald-
eyrissvæða er því miður háð mis-
góðum úrræðum skipstjóra og
vélstjóra. Vélarnar ganga oft á ein-
um af fjórum strokkum, olían er
fengin að láni á háum vöxtum, ell-
egar að trillurnar liggja við land-
festar vegna atvinnuleysisbrælu.
Velgengni íslensku krónunnar og
stöðugleiki eru háð því að þjóðin
eyði ekki meiru en hún aflar, hvorki
í ríkisfjármálum né í viðskiptum við
útlönd. Um þetta ættum við Har-
aldur Sveinbjörnsson verkfræð-
ingur að geta orðið sammála. Í þeim
efnum á þjóðin við sjálfa sig að tefla.
Utanaðkomandi stórmeistarar geta
ekki aðstoðað, hversu miklir skottu-
læknar sem þeir eru.
Eftir Tómas Inga
Olrich » Það er mikill barna-
skapur að ímynda
sér að með því að ger-
ast aðilar að stóru
gjaldmiðilssvæði, sem
við höfum enga stjórn
á, séum við sjálfkrafa
að gerast aðilar að
stöðugleika.
Tómas Ingi
Olrich
Höfundur er fv. alþm. og ráðherra.
Aðstoð að utan