SunnudagsMogginn - 22.04.2012, Blaðsíða 4

4 22. apríl 2012
„Þetta er sorglegur og engan veginn virðing-
arverður kafli í breskri sögu,“ sagði Sydney Kent-
ridge, lögmaður íbúa Chagos-eyja, þegar þeir fóru
með mál sitt fyrir dómstóla fyrir rúmum áratug.
Dómarinn í málinu sagði að ljóst væri af birtum
skjölum að „ákafi hins opinbera við að framfylgja
stefnunni [um að fjarlægja íbúana] hafi farið út fyr-
ir öll sæmileg mörk“. Hann sagði einnig að ástæð-
an væri ekki aðeins sú að nú væru aðrir tímar:
„Viðbrögð rétthugsandi manna við að lesa þau
hefðu verið þau sömu nú og þá.“ Dómur féll Cha-
gossum í hag, en þrátt fyrir það gerðist ekki neitt
og enginn fékk að snúa aftur.
Árið 2008 féll annar dómur þess efnis að ekki
hefði verið ólöglegt að beita konunglegum rétti til
að koma í veg fyrir að Chagossar sneru aftur til
eyjanna. Var þar snúið við ákvörðun á lægra dóm-
stigi frá 2006 þar sem sagði að um hefði verið að
ræða „ógeðfellda“ aðferð til að „senda heila þjóð í
útlegð“.
Ed Miliband, þáverandi utanríkisráðherra Bret-
lands, fagnaði þá niðurstöðunni, en harmaði um
leið meðferðina á íbúunum og þau harðindi, sem
þeir urðu fyrir. „Við leitumst ekki við að réttlæta
þær gerðir og leitumst ekki við að afsaka fram-
ferði fyrri kynslóðar,“ sagði hann. „En dómstólar
hafa áður komist að þeirri niðurstöðu að sann-
gjarnar bætur hafi verið greiddar og Bretland hafi
engar lagalegar skyldur til að greiða frekari bæt-
ur.“
Olivier Bancoult, sem var fjögurra ára þegar fjöl-
skylda hans fór frá Chagos-eyjum með veika systur
að leita læknisaðstoðar og fékk ekki að snúa aft-
ur, hefur rekið baráttu Chagossa fyrir rétti sínum.
Dómar með og á móti en ekkert gerist
„Við munum berjast til þrautar,“ er haft eftir Olivier
Bancoult á forsíðu blaðs frá 2011.
Bresk skjöl, sem birt voru á miðviku-dag, sýna hvað bresk stjórnvöld gengulangt í viðleitni sinni til að blekkja al-menning og breska þingið þegar þau
létu Bandaríkjamenn hafa eyjuna Diego Garcia
til umráða fyrir herstöð og neyddu íbúana til að
fara burt.
Diego Garcia er hluti af Chagos-eyjaklas-
anum. Þar bjuggu um 1.500 manns, þar af um
500 á Diego Garcia og var fólkið flest flutt til
Máritíus og Seychelle-eyja.
Í leyniskjali frá 1966 segir embættismaður
breska utanríkisráðuneytisins að markmiðið
með því að nota eyjarnar hafi verið að reisa
„varnarmannvirki … án hindrana eða pólitísks
æsings“.
Árið 1970 sagði ráðuneytið embættismönnum
sínum hjá Sameinuðu þjóðunum að lýsa íbúum
eyjanna sem farandverkamönnum, sem ráðnir
hefðu verið til að vinna á kókoshnetuekrum.
„Kosturinn við þá útgáfu erð að þar með er ekki
upplýst um tilvist [hinna innfæddu íbúa] en um
leið er hún alfarið byggð á staðreyndum,“ segir í
tilmælunum.
Í skjölunum er einnig haft eftir Ted Heath for-
sætisráðherra ári áður en allir íbúar eyjanna
voru fluttir brott: „Trúnaður verður að ríkja um
allar umræður milli Bandaríkjanna og okkar.“
Samningurinn við Bandaríkjamenn um her-
stöðina var upprunalega gerður árið 1966 til 50
ára með möguleika á framlengingu til 20 ára,
sem ganga þarf frá fyrir desember 2014.
Skjölin, sem birt voru í vikunni, staðfesta það
sem vitað var fyrir um það með hvaða ráðum
Bretar komu íbúum Chagos-eyja í burtu.
Talið er að Chagos-eyjaklasinn hafi verið í
byggð frá 1776. Bretar komust yfir eyjarnar 1814.
Í upphafi sjöunda áratugarins var að fjara undan
nýlenduveldi Breta. Á sama tíma óttuðust
Bandaríkjamenn að Sovétmenn hygðust seilast
til áhrifa á Indlandshafi og vildu verða sér úti
um aðstöðu fyrir herstöð. Tvær eyjar komu til
greina, sem báðar voru undir yfirráðum Breta.
Bandaríkjamönnum leist betur á eyna Aldabra
norður af Madagaskar. Þar voru hins vegar
heimkynni sjaldgæfra risaskjaldbaka og ótt-
uðust Bandaríkjamenn mótmæli umhverf-
isverndarsinna færu þeir að raska lífríki þeirra
með hernaðarumsvifum.
Á Diego Garcia voru hins vegar engar skjald-
bökur. Gengu Bretar þannig frá hnútunum að
þegar Máritíus fékk sjálfstæði héldu þeir Cha-
gos-eyjaklasanum eftir. En Bandaríkjamenn
vildu ekki heldur hafa „íbúavandamál“, sem
gæti haft áhrif á rekstur herstöðvar. Breskir
stjórnmála- og embættismenn hófu þá herferð,
sem snerist um að sannfæra umheiminn um að
engir íbúar með fasta búsetu væru á eyjunum
vegna þess að þá þyrfti að gæta lýðræðislegra
réttinda þeirra.
Í skjölum, sem þegar voru komin fram, kem-
ur hugarfar breskra embættismanna gagnvart
íbúunum berlega í ljós. „Vissulega verðum við
að vera mjög harðir í þessum máli. Tilgangur
æfingarinnar er að ná í kletta, sem eru okk-
ar … það verða engir innfæddir íbúar nema
mávar,“ skrifaði Paul Gore-Booth, háttsettur
embættismaður breska utanríkisráðuneytisins
1966. Erindrekinn Dennis Greenhill svaraði
honum: „Því miður eru ásamt fuglunum nokkr-
ir Tarsanar og Frjádagar af óræðum uppruna,
sem vonandi er verið að koma til Máritíus.“
Árið 1965 hafði Anthony Greenwood,
nýlenduráðherra Breta, sagt að mikilvægt væri
að Sameinuðu þjóðirnar stæðu frammi fyrir
gerðum hlut.
Í staðinn fyrir aðstöðuna á Diego Garcia voru
Bandaríkjamenn tilbúnir að bjóða Bretum 11
milljóna dollara niðurgreiðslu á Polaris-
kafbátum, sem voru hluti af kjarnorkuvörnum
Breta.
Í minnisblaði frá Michael Stewart, utanrík-
isráðherra Breta, til Harolds Wilsons forsætis-
ráðherra árið 1969 kemur fram að greiðslunni
var haldið leyndri fyrir breska þinginu og því
bandaríska.
Íbúar Chagos-eyja voru sviptir heimkynnum
sínum yfir nótt. Dæmi voru um að fólk, sem
hafði ferðast burt, fékk einfaldlega ekki að snúa
aftur. Íbúarnir leita enn réttar síns.
Trúnaður
verður
að ríkja
Ný gögn um
brot gegn íbúum
Chagos-eyja
Bandaríkjamenn vantaði eyju undir herstöð og vildu ekki að íbúar yrðu til trafala. Bretar urðu við þeim óskum.
Vikuspegill
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Hvað meðferðina á
Chagossum varðar er
eins og lýðræðisbylt-
ingin hafi aldrei átt
sér stað. Þetta er al-
gert einræði. Ég skil
ekki hvernig hver
breska stjórnin á eftir
annarri gat komið
svona fram við þegna
sína í svona mörg ár
með svo undirförul-
um aðferðum.
Philippa Gregory rithöf-
undur hefur barist fyrir
málstað hinna brott-
reknu íbúa Chagos-eyja.
Algert
einræði
Sýningar á sunnudaginn kl. 13:30 og 15:00