SunnudagsMogginn - 22.04.2012, Blaðsíða 18

18 22. apríl 2012
Þetta var sannkallað skýfall ennokkuð hefðbundið regn enguað síður; eftir nokkrar mínúturhafði stytt upp og vatnið rann
niður eftir hellulögðum götunum. Ský-
fallið 24. ágúst árið 79 var af öðru tagi
þarna í hinni fornu rómversku borg Pom-
peii. Brennheit aska flæddi frá eldfjallinu
Vesúvíusi, sem rís aðeins um átta kíló-
metra norður af bænum; hún sturtaðist af
himnum ofan og gróf bæinn, nánast á
svipstundu, með öllu sem í honum var:
ríkmannlegum byggingum, fólki og
skepnum. Íbúar sem leituðu skjóls létust
vegna gríðarlegs hitans. Á þessum tíma er
talið að íbúarnir hafi verið um 50.000 og
fleiri í sveitunum í kring, og nánast annað
eins í nálægum bæ, Herculaneum, sem
glóandi öskuskýið færði einnig á kaf. Ask-
an þakti stórt landsvæði, fjögurra til sex
metra djúp, og þegar þessu úrhelli linnti
sex tímum eftir að það hófst var Pompeii
horfinn undir yfirborð jarðar, með öllu
sem í bænum var.
Í dag vafra ferðamenn um margar hinna
hellulögðu gatna Pompeii – bærinn þar
sem rómverskir þegnar lifðu sínu hvers-
dagslífi fyrir nær 2.000 árum er nú við-
komustaður gríðarlegs fjölda ferðamanna.
Tvær og hálf milljón manna fer þar um á
hverju ári og undrast það sem ber fyrir
augu: rústir hofa sem vændishúsa, heimila
og baðhúsa, glæsilegar veggskreytingar og
fyrrverandi veitingastaði. Á nokkrum
stöðum gefur að líta gifssteypta líkama
fólks sem lést þennan örlagaríka dag og í
hringleikahúsinu, þar sem ljón rifu áður
fyrr í sig skylmingaþræla, sveiflar vinaleg
labradortík rófunni þar sem hún snusar af
fólki sem leitar skjóls meðan skúrin geng-
ur yfir.
Tíminn og mannlífið
Það er dymbilvika suður á Ítalíu, þarna
suður af ógnvaldinum Vesúvíusi; fallega
keilumynduðu eldfjallinu. Milt vor, hagar
hafa grænkað og trén blómstra. Víða gefur
að líta ávaxtatré með greinar sem svigna
af þunga safaríkra aldinanna. Það hefur
stytt upp og innan veggjanna sem liggja
um hið forna bæjarstæði ganga hópar
ferðamanna og hlýða margir á fararstjóra
segja frá lífinu sem var lifað þar forðum og
byggingunum sem hægt er að gægjast inn
í og ganga um sumar hverjar. Eftir ösku-
fallið lagðist svæðið í eyði og tók ekki að
byggjast aftur fyrr en um 1.000 árum síð-
ar. Þá var Pompeii gleymdur bær, þótt
rómverskir rithöfundar fjölluðu nokkuð
um örlög hans og íbúanna. Hann fannst
síðan á 18. öld.
Dymbilvikan hefur löngum verið helg-
uð íhugun guðspjalla, en það hæfir líka að
reika um hinar fornu hellulagnir í Pom-
peii, sem smám saman hafa verið grafnar
upp og skína nú aftur máðar mót himni og
hugleiða þar tímann, mannlífið og menn-
inguna. Bærinn er safn sem tíminn
gleymdi í hátt í tvö þúsund ár, en svo
birtist hann okkur nú og sýnir hvernig lif-
að var fyrrum, hvernig íbúarnir bjuggu
um sig á uppgangstímum í Rómaveldi,
þarna í skugga eldfjallsins.
Ferðamannaslóðir
Sunnan Pompeii gengur fjallaríkur Sorr-
ento-skaginn vestur í Napólí-flóann. Út
af skaganum sem rís upp í rúmlega 1.400
metra hæð má sjá hina rómuðu eyju Capri
stingast upp úr skærbláum haffletinum.
Það er ekki bara Tíberíus keisari sem hefur
notið þess að eyða þar löngum stundum,
heldur hafa ferðamenn þyrpst þangað um
aldir og í hópi þeirra ófáir listamennirnir,
meira að segja ofan af Íslandi. Ljóð Davíðs
Stefánssonar frá Fagraskógi, um Capri
Katarínu, stúlkuna sem bjó í „fiskikofa á
klettaeyju“ og skenkti skáldinu „sitt
Caprivín“, er til vitnis um það. Strand-
lengjan á skaganum norðanverðum er
kennd við smáborgina Sorrento, sem snýr
að keilulaga eldfjallinu, og Napolíborg
handan flóans með sína ruslahauga á göt-
unum og gómorragengin sem stjórna
undirheimunum – og sorphirðunni.
Ströndin á sunnanverðum skaganum er
hins vegar kennd við bæinn Amalfi, sem
er stærstur af tug smábæja á brattri kletta-
ströndinni, en þeir hafa orðið til þar sem
litlar víkur og dalverpi skerast inn í skag-
ann. Óhætt er að segja Amalfí-ströndina
heimsfrægan viðkomustað ferðalanga sem
sækja í sól og náttúrusælu, þar á meðal
þeirra sem vilja ganga eftir mislöngum
gömlum stígum um fjöll og hæðir.
Heillandi net slíkra slóða hlykkjast um
hlíðarnar, milli þorpa og bæja, sveitabýla
og sítrónulunda, en sítrónutré þekja hlíð-
arnar og vinna bændur meðal annars úr
þeim hinn kunna líkjör Limoncello sem
hvergi er betri en beint frá bónda.
Sítrónustígur og krossgöngur
Nú er dymbilviku að ljúka þarna á sunn-
anverðum skaganum, það er föstudag-
urinn langi. Árla morguns ómar sláttur
kirkjuklukkna um bæina, og hringjarinn
dregur ekki af sér í þeim sem kallast Mai-
ori og er heldur stærri en bærinn í næsta
gili fyrir vestan, en sá heitir Minori eins og
hæfir. Skömmu síðar berst slitur af hátíð-
arsöng upp hlíðarnar, til morgunglaðra
ferðalanga sem eru komnir út í ferskt vor-
loftið, 324 þrepum fyrir ofan strandveg-
inn fræga sem tengir þorpin á ströndinni;
beygjurnar á leiðinni munu óteljandi og
þverhnípi oftar en ekki niður í sjó.
Leiðin liggur ekki niður í Minori heldur
eftir einum af þessum stígum upp í hlíð-
ina, upp tröppur og enn fleiri tröppur,
niður aðrar af og til og eftir jafnsléttu á
stundum, iðulega í skjóli aldintrjáa. Ilm-
urinn er sætur enda hlíðin í blóma á þess-
um tíma árs; þegar sólin skín og þurrkar
döggina af gróðrinum stígur höfugur ilm-
urinn. „Þetta er paradís!“ hafði einn
heimamaðurinn fullyrt stoltur um héraðið
og víst er útsýnið yfir hlíðar, gróður,
byggðir og spegilblátt hafið tignarlegt og
ólíkt öðru sem ferðalangarnir hafa upp-
lifað.
Gengið er eftir stíg sem heimamenn
kalla „Sítrónuveginn“ og þegar komið er
fram á hæðarhrygginn yfir Minori liggja
tröppur beina leið niður í myndrænan
bæinn sem fyllir upp í þröngt gil og er fal-
leg lítil sandströnd þar sem hann mætir
hafi. Þegar komið er niður að bænum
heyrist þróttmikill söngur berast um göt-
ur. Þar gengur hersing fólks um götur og
kyrjar sálma, allir í hvítum kyrtlum og
með hettur á höfði sem minna á and-
styggilega haturshreyfingu í suðurríkjum
Bandaríkjanna, en hér er ekkert slíkt á
ferðinni. Fremstur fer prestur með róðu-
kross og fyrir aftan hann altarisdrengir
með rauða púða sem þeir hlutir sem píndu
Krist á krossinum eru festir á; þar má sjá
Dymbilvika
í skjóli
Vesúvíusar
Við Napólíflóann suður á Ítalíu er náttúrufegurð
mikil, tignarleg fjöll, gróskumikill gróður og
heillandi net göngustíga. Þar eru einnig afar
merkar minjar og borgin Pompeii hvað þekktust.
Apríl er ekki grimmur á þessum slóðum.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Kirsuberjatré í blóma við Sítrónustíginn milli bæjanna Maiori og Minori við Amalfi-ströndina,
en það glittir í þann síðarnefnda niðri í gilinu. Svört net eru víða breidd yfir sítronutrén.
Naglar eins og þeir sem Kristur á að hafa verið festur með á krossinn og þyrnikóróna eru
meðal gripanna sem bornir eru um götur Minori í göngunni að morgni föstudagsins langa.
Eldfjallið Vesúvíus rís yfir Pompeii, sakleysislegt í dymbilviku að þessu sinni, en sökkti bæn-
um í glóandi ösku árið 79. Á sex tímum fór bærinn á kaf en hefur verið grafinn upp að hluta.