Morgunblaðið - 07.05.2012, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. MAÍ 2012
Sólskinsstundir Þeir voru margir sem tóku sólinni og sumarstemningunni fagnandi og þetta unga fólk ásamt fleirum lét fara vel um sig í grængresinu á Austurvelli.
Ómar
Þrjár lögfræðistofur
hafa hver um sig kom-
ist að niðurstöðu um að
fiskveiðilagafrumvörp
ríkisstjórnarinnar
brjóti í bága við ákvæði
stjórnarskrárinnar.
Þetta kemur fram í
álitum sem hafa verið
lögð fram í atvinnu-
veganefnd Alþingis
sem hefur nú frum-
vörpin til meðferðar.
Þetta er auðvitað grafalvarlegt mál
og ætti eitt og sér að nægja til þess
að Alþingi hafnaði frumvörpunum.
Það gengur auðvitað ekki að Alþingi
fallist á að gera einhvers konar til-
raunir með þá löggjöf sem lýtur að
mikilvægustu atvinnugrein þjóð-
arinnar, hvað þá að það afgreiði
frumvörp sem alþingismönnum er
kunnugt um að talin séu brjóta í
bága við stjórnarskrána.
Þessar lögfræðistofur hafa lagt
fram ítarlegar og vel unnar grein-
argerðir um frumvörpin sem þær
hafa unnið að beiðni fyrirtækja og
hagsmunasamtaka. Alþingi hlýtur
að taka þessar niðurstöður alvar-
lega. Löggjafinn getur ekki leyft sér
að hunsa slík álit og samþykkja laga-
setningu sem rökstuddur grunur er
um að standist ekki ákvæði stjórn-
arskrár.
Fjölmargar ábendingar um
ætluð brot á stjórnarskránni
Í áliti lögmannsstofanna koma
meðal annars fram eftirfarandi
ábendingar:
1. Frumvörpin skortir skýrleika.
Það vekur meðal annars áleitnar
spurningar um hvort skýrleiki rétt-
arheimildarinnar fyrir
gjaldtökunni sem boð-
uð er í öðru frumvarp-
anna sé fyrir hendi.
Þar sem skattlagning-
arvaldið verður sam-
kvæmt stjórnarskrá
ekki framselt til fram-
kvæmdavaldsins verða
allar forsendur álagn-
ingarinnar að vera
skýrar. Þær skortir í
frumvörpum rík-
isstjórnarinnar.
2. Frumvarpið um
veiðiskattinn felur í sér
framsal skattlagningarvalds, frá Al-
þingi til framkvæmdavaldsins.
Stjórnarskráin mælir hins vegar
fyrir um að skattlagningarvaldið sé
hjá Alþingi. Það vald verður ekki
framselt framkvæmdavaldinu. Um
þessar mundir hefur atvinnuvega-
nefnd Alþingis til meðferðar frum-
varp á sviði landbúnaðarmála frá
sjávarútvegs og landbúnaðarráð-
herra. Í því felast viðbrögð við at-
hugasemdum frá umboðsmanni Al-
þingis sem taldi að í gildandi
fyrirkomulagi fælist ólögmætt fram-
sal skattlagningarvaldsins. Þar gæti
verið um að tefla hagsmuni sem
nema tugum milljóna. Öllum virðist
einboðið að slíkt framsal skattlagn-
ingarvaldsins verði að afnema.
3. Í sjávarútvegsfrumvörpum
sama ráðherra er að finna slíkt
framsal, nema þar er um að ræða
skattheimtu sem gæti numið um 25
milljörðum; 25 þúsund milljónum
króna árlega. Hér er verið að vísa til
þess að sérstakri nefnd sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðherra er
falið mjög mikið vald til útfærslu á
skattheimtunni. Raunar svo mikið
vald til matskenndra ákvarðana að
tvímælalaust má segja að það feli í
sér framsal skattlagningarvaldsins.
Slíkt hlýtur að fela í sér ólögmætt
framsal skattlagningarvalds frá Al-
þingi til framkvæmdavaldsins.
4. Stjórnarskráin leggur blátt
bann við afturvirkri skattlagningu.
Það bann hefur ítrekað verið stað-
fest í dómsniðurstöðum Hæstaréttar
Íslands. Skýringar í greinargerð við
stjórnarskrárákvæðið útskýra þetta
bann enn fremur. Með hliðsjón af
því, er vandséð að skattlagning
vegna fiskveiðiársins 2012 til 2013
fái staðist, þar sem hún er byggð á
tekjum sem var aflað áður en þessi
skattskylda var lögfest. Rökstutt
hefur verið að regla veiðiskattsfrum-
varpsins sé afturvirk.
5. Bent hefur verið á að frum-
vörpin, verði þau lögfest, muni fela í
sér mjög mikla rýrnun á verðmæti
fyrirtækja í sjávarútvegi. Samtök
fjármálafyrirtækja áætla þannig að
þessi virðislækkunin, einungis vegna
lækkandi framlegðar, nemi um 100
til 145 milljörðum króna. Er það
verðmætisrýrnun sjávarútvegsfyr-
irtækja um 38% frá núverandi virði.
6. Þessi verðmætarýrnun beinir
kastljósinu augljóslega að eign-
arréttarákvæði stjórnarskrárinnar
og vekur óhjákvæmilega spurningar
sem það varða. Lúta þær annars
vegar að eignarýrnun þeirra sem
hafa lagt fjármuni sína í þennan at-
vinnurekstur. Hins vegar varða þær
spurningar hagsmuni þeirra sem
lánað hafa fjármuni til sjávarútvegs-
fyrirtækja með tryggingu í eignum
þeirra.
7. Loks er að nefna að sýnt hefur
verið fram á að útfærsla nýja fisk-
veiðiskattsins, samfara neikvæðum
afleiðingum fjölmargra efnisgreina
fiskveiðistjórnarfrumvarpsins, muni
kippa grundvellinum undan fjöl-
mörgum fyrirtækjum, stórum jafnt
sem smáum, um allt land. Slík skatt-
lagning hlýtur að vera langt umfram
það skattlagningarvald sem stjórn-
arskráin færir Alþingi. Því þó að Al-
þingi hafi rúmt vald til skattlagn-
ingar, gilda reglur eignarréttarins,
atvinnuréttarins og meðalhófsins
eftir sem áður, svo dæmi sé tekið.
8. Af lestri umsagna verður það
ráðið að frumvörpin tvö kunni að
stangast a.m.k. á við fjórar greinar
stjórnarskrárinnar, þ.e. 40. gr., 72.
gr., 75. gr. og 77. gr.
Af þessu má ráða að þessi frum-
vörp fela í sér margvísleg brot á
ýmsum ákvæðum stjórnarskrár-
innar. Samanlagðar neikvæðar af-
leiðingar þeirra gera það að verkum
að brot þessi hljóta að teljast mjög
alvarleg.
Veiðiskatturinn fær forgang
Er þá ótalið eitt atriði enn sem tví-
mælalaust er ástæða til þess að
vekja máls á. Veiðigjaldið er í raun-
inni skattur er tryggja á lögveði
samkvæmt ákvæðum frumvarp-
anna. Það lögveð á að ganga framar
öðrum veðkröfum. Slíkt fyrir-
komulag mun augljóslega gera virði
annarra veðsetninga lakara. Ef sá
sem nýtingarleyfi fær til fiskveiða, á
grundvelli fyrirhugaðrar löggjafar,
getur ekki innt af hendi lögboðna
greiðslu fyrir þennan tiltekna skatt,
missir hann leyfið og skip hans og
rekstur verður verðlítið. Fiskveiði-
rétturinn rennur þá til ríkisins og
eftir sitja lánastofnanir og aðrir sem
lánað hafa fé til rekstrarins með sárt
ennið. Fá dæmi eru um að skattar
njóti slíks forgangs í löggjöfinni.
Dæmi þekkjast um gjöld sem hafa
þessa stöðu, en um skatta gilda al-
mennt aðrar lagareglur. Þegar þess
er gætt að um er að tefla gríðarlegar
upphæðir er auðvitað ljóst að þetta
fyrirkomulag getur rýrt mjög eignir
veðhafa, sem í flestum tilvikum eru
bankar, og sett þá í allt aðra stöðu en
þeim var ljós þegar þeir lánuðu fjár-
muni sína, gegn tryggingum.
Ekkert mál?
Þau fiskveiðistjórnarfrumvörp
sem Alþingi hefur nú til meðferðar
eru stórskaðleg. Þau munu valda
tjóni hjá fyrirtækjum, raska byggð,
leiða til launalækkana hjá starfs-
fólki, draga úr þjóðhagslegri arð-
semi og eru hörð atlaga að fjár-
málakerfinu. Á þetta hefur verið
bent af fræðimönnum, endurskoð-
endum, fjármálafyrirtækjum, út-
vegsmönnum, sjómönnum, fiskverk-
endum og sveitarstjórnarmönnum
og fjölmörgum alþingismönnum.
Það er hryggilegt hve formælendur
þessara frumvarpa taka þessum al-
varlegu ábendingum af mikilli léttúð
og kæruleysi.
En þingmenn hafa ekki leyfi til
þess að afgreiða rökstuddar ábend-
ingar um að frumvörpin feli í sér
stórfelld brot á stjórnarskránni af
neinni léttúð. Þeir alþingismenn sem
unnu eiðstað að stjórnarskránni
þegar þeir tóku sæti á Alþingi, og
meintu eitthvað með honum, hljóta
að minnsta kosti að nema staðar.
Eftir Einar Kristin
Guðfinnsson » Þingmenn hafa ekki
leyfi til þess að af-
greiða rökstuddar
ábendingar um að frum-
vörpin feli í sér stórfelld
brot á stjórnarskránni
af neinni léttúð.
Einar Kristinn
Guðfinnsson
Höfundur er þingmaður.
Ætla þeir að brjóta stjórnarskrána vísvitandi?