Morgunblaðið - 09.06.2012, Blaðsíða 19

SVIÐSLJÓS
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Skín við sólu, Skagafjörður, skrauti
búinn fagurgjörður. Þannig hefst
samnefndur ljóðabálkur Matthíasar
Jochumssonar um Skagafjörð sem
Sigurður Helgason gerði síðar lag við.
Um er að ræða nokkurs konar þjóð-
söng Skagfirðinga sem fluttur er jafnt
á hátíðarstundum sem við jarðarfarir.
Standa þá viðstaddir yfirleitt upp
þegar lagið er sungið, líkt og við þjóð-
söng Íslands á tyllidögum. Kannast
eflaust margir við þennan sið sem
hafa verið á tónleikum Karlakórsins
Heimis og þá oft tekið hraustlega
undir með kórnum.
Með stuðningi Menningarsjóðs
Kaupfélags Skagfirðinga var farið af
stað með verkefni meðal nemenda 5.
bekkjar í öllum grunnskólum Skaga-
fjarðar á nýliðnum vetri. Fengu þeir
ljóðið til umfjöllunar, fóru í gegnum
hvert erindi og gerðu sögustöðunum
skil sem skáldið nefnir á nafn. Síðan
æfðu nemendur lagið til að syngja það
við skólaslit sinna skóla í nýliðnum
maímánuði. Ætlunin er að verkefnið
verði árlegt í 5. bekk hér eftir þannig
að öll skagfirsk ungmenni fái fræðslu
um sinn héraðssöng og flytji hann við
skólaslit framvegis. Er áhersla lögð á
fyrsta og síðasta erindi ljóðsins en
alls eru þau 13 að tölu.
Varmhlíðingar röppuðu lagið
Jón Ormar Ormsson, leikstjóri og
sagnamaður á Sauðárkróki, var feng-
inn til að halda utan um verkefnið
sem nokkurs konar tengiliður milli
Menningarsjóðs KS og fræðslu-
yfirvalda í Skagafirði.
Ásamt Herdísi Sæmundardóttur
fræðslustjóra fór hann í alla skóla sl.
haust og setti verkefnið af stað.
Fylgdi því síðan eftir í vetur og var
loks viðstaddur flest skólaslitin í vor,
þegar krakkarnir sungu lagið og
sýndu afrakstur verkefna því
tengdra. Ekki var lagið aðeins æft og
sungið heldur gerðu nemendur teikn-
ingar og máluðu myndir og vegg-
teppi, svo fátt sé nefnt. Grunnskól-
arnir eru Árskóli á Sauðárkróki,
Varmahlíðarskóli og Grunnskólinn
austan Vatna, sem starfræktur er á
Hofsósi, Hólum í Hjaltadal og á Sól-
görðum í Fljótum.
„Skólarnir unnu þetta hver með
sínum hætti og fengu algjört frjáls-
ræði til þess. Árangurinn er af-
skaplega góður og skemmtilegur og
gaman að sjá hvernig krakkarnir
túlkuðu þetta verk,“ segir Jón Ormar.
Nemendur 5. bekkjar í Varmahlíð-
arskóla gengu líklega hvað lengst í
frumlegri túlkun er þeir röppuðu lag-
ið og spurður hvort höfundarnir
Matthías og Sigurður hafi ekki líklega
snúið sér við í gröfinni segir Jón Orm-
ar enga hættu á því.
„Ég held að þeir hvíli alveg rólegir.
Þeim er meira í mun að fólk muni og
virði bæði lag og ljóð.“
Jón Ormar segir það hafa verið
ákaflega skemmtilegt að koma í
skólana og kynnast því þróttmikla og
fjölbreytta starfi sem þar fer fram.
„Það var reglulega gefandi að fá
tækifæri til að sjá skólastarfið hjá
yngstu kynslóðinni í Skagafirði. Þeg-
ar ég fór að hugsa um bernsku mína
komst ég að þeirri niðurstöðu að
skólar þurfa sennilega ekki að
vera leiðinlegir,“ segir Jón
Ormar að endingu og hlær.
Ljósmynd/Rögnvaldur Ólafsson
Sauðárkrókur Nemendur 5. bekkjar syngja Skín við sólu við skólaslitin í íþróttahúsinu.
Hylla þjóðsöng Skagfirðinga
 Skín við sólu Skagafjörður ómaði við skólaslit allra grunnskóla í Skagafirði  Verkefni sem
nemendur 5. bekkjar munu framvegis vinna  Styrkt af Menningarsjóði Kaupfélags Skagfirðinga
Ljósmyndir/Feykir
Hofsós Nemendur 5. bekkjar grunnskólans á Hofsósi ásamt stoltum kennurum sínum.
Varmahlíð Nemendur 5. bekkjar í Varmahlíð við listaverkið sem þeir unnu í
tengslum við verkefnið um þjóðsöng Skagfirðinga, Skín við sólu.
Fljótin Kennarar og nemendur í 5. bekk Sólgarðaskóla í Fljótum.
FRÉTTIR 19Innlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. JÚNÍ 2012
Hugmynd að verkefninu í
grunnskólum Skaga-
fjarðar fæddist innan
Menningarsjóðs Kaup-
félags Skagfirðinga en
lagahöfundurinn, Sigurður
Helgason, fékk á sínum
tíma framlag frá kaup-
félaginu í þakklætisskyni
fyrir að hafa samið lag við
ljóð Matthíasar, sem upp-
haflega nefndist Skaga-
fjörður. Síðar gaf ekkja
Sigurðar Héraðsskjalasafni Skagfirðinga höfundarréttinn að lag-
inu.
Kaupfélagið gaf einmitt út bók árið 1959, í tilefni 70 ára afmæl-
is síns, er nefndist Skín við sólu Skagafjörður. Þar er fjallað um
tilurð ljóðs og lags og öll erindin birt með myndum og stuttum
skýringum. Jónas frá Hriflu ritar formála í bókinni og þar vitnar
hann m.a. til lýsingar Gunnars, sonar Matthíasar, á tilurð ljóðsins.
Orti hann það að kvöldlagi að vetri til. Síðan ritar Jónas:
„Það var mikið frost og úti var kafaldshríð. Börnin sátu hjá
móður sinni í dagstofunni en Matthías var í skrifstofu sinni og las
eða skrifaði. Frúin bar á borð kvöldverð, en sá að maður hennar
mundi ekki óska eftir að hætta verki fyrr en honum þætti sjálfum
tími til kominn. Kvöldverði var lokið. Eftir góða stund kemur skáld-
ið fram til konu og barna, glaður í bragði, heitur og hýr á svip. Þá
las hann „Skín við sólu Skagafjörður“ fyrir vandamönnum sínum.“
Séra Matthías orti kvæðið skömmu eftir að hann kom til Ak-
ureyrar frá Odda á Rangárvöllum. Það féll Skagfirðingum strax vel
í geð og samþykkt var á sýslunefndarfundi að skora á Alþingi að
veita Matthíasi heiðurslaun fyrir skáldskapinn. Var þetta samþykkt
á Alþingi árið 1891 og fékk Matthías vegleg heiðurslaun, eða 1.000
krónur, þau fyrstu sem veitt voru listamanni frá íslenska ríkinu.
Bók um ljóðið endurútgefin næsta vetur
Sigurður Helgason bjó lengst af í Reykjavík en var í sveit eitt sum-
ar á Ríp í Hegranesi hjá móðurbróður sínum, sr. Árna Þorsteins-
syni. Þar hreifst Sigurður af ljóðrænni fegurð Skaga-
fjarðar og „þegar mér svo löngu síðar barst í
hendur kvæði Matthíasar, Skagafjörður, þá kom
lagið Skín við sólu Skagafjörður eins og
ósjálfrátt úr djúpi hugans“, er haft eftir Sig-
urði í fyrrnefndri bók, í grein eftir Ólaf Sig-
urðsson á Hellulandi, en hann sá um útgáf-
una.
Að sögn Jóns Ormars stendur til að endur-
útgefa bókina næsta vetur og
afhenda hana nemendum
í 5. bekk í öllum grunn-
skólum héraðsins en
bókin þykir orðið fá-
gætur gripur í dag.
MATTHÍAS FÉKK HEIÐURSLAUN ÁRIÐ 1891 FYRIR LJÓÐIÐ
Sigurður
Helgason
Jón Ormar
Ormsson
Hólar Nemendur og kennarar við grunnskólann á Hólum í Hjaltadal.
Lagið hjá Sigurði kom
ósjálfrátt „eins og úr
djúpi hugans“
Matthías
Jochumsson