Morgunblaðið - 09.06.2012, Blaðsíða 34

34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. JÚNÍ 2012
I. Það er stutt leið
frá Litlu-Grund að
mínu gamla heimili
Tjarnargötu 36. Geng
ég þessa leið nokkrum
sinnum í viku. Eitt sinn
var ég í hópi Grund-
verja, sem Lara, króat-
ísk kona stjórnaði, en
hún er starfskona á
Grund og gift íslensk-
um manni. Leiðin lá
eftir Brávallagötu, inn á Hringbraut,
meðfram Hóllavallakirkjugarði, sem
tekinn var í notkun 1838. Nú nálg-
umst við gatnamót Suðurgötu og
Skothúsvegar. Í bernsku minni voru
byggð fjögur hús á hinni gríðarstóru
lóð Valhallar (Suðurgata 39): A) Suð-
urgata 37, húsbyggjandi Guðjón Sig-
urðsson, forstjóri Geysis. B) Tjarn-
argata 42, húsbyggjandi Hermann
Jónasson, löngum forsætisráðherra.
C) Tjarnargata 44, húsbyggjendur
Jens Ágúst Jóhannesson háls-, nef-
og eyrnalæknir og Jóhann Sæ-
mundsson, síðar yfirlæknir Land-
spítalans. D) Tjarnargata 46, hús-
byggjendur Björn Árnason
endurskoðandi og Margrét Ásgeirs-
dóttir kona hans. Eigandi Valhallar
var Kristján Bergsson, forseti Fiski-
félags Íslands (1884-1949). Sam-
kvæmt uppdrætti frá 7. september
1922 var lóð Valhallar 3352 fm. 30.
janúar 1936 var samþykkt að skipta
lóðinni í 5 lóðir. Við Lara gengum
niður að Tjörn að heilsa upp á Tómas
Guðmundsson skáld, sem þar situr á
bekk. Ég ávarpa Tómas: „Þú stendur
ekki upp fyrir konu, það er dóna-
skapur Tómas.“ Þröngt var um okk-
ur þrjú á bekk Tómasar.
II.
En hvað var á þríhyrningi þeim,
sem afmarkast af Skot-
húsvegi, Bjarkargötu
hinni gömlu (hún tengd-
ist áður Tjarnargötunni
fyrir neðan Forsætisbú-
staðinn í Tjarnargötu
32) og Tjörninni? A) Ís-
björninn, gríðarstórt ís-
og sláturhús í eigu Ís-
bjarnarins hf., sem seldi
Reykjavíkurborg húsið
árið 1940, sem lét rífa
það árið 1956. Ís var
höggvinn fyrir framan
Ísbjörninn og honum
ekið á sleðum, sem hestar drógu í
gegnum miðbæinn að Nordalsíshúsi.
Við Tjarnargötupollar fengum oft að
sitja á sleðunum á bakaleiðinni úr
miðbænum. B) Hesthús Stephans Ó.
Stephensen stóðu á horni Skot-
húsvegar og Bjarkargötu. Stephan
bjó sjálfur í Bjarkargötu 4, kenndur
við Verðanda, veiðarfæraverslun,
sem hann átti með Jóni Þorvarð-
arsyni, föður Guðmundar söngvara.
Líklega hefur hann haft nokkuð ríf-
lega lóð fyrir hesta sína að viðra sig í
gerðinu. C) Kassagerð Jóhannesar
var meðfram norðurbrún Skot-
húsvegar, mestmegnis niðurgrafin.
Menn áttu sér einskis ills von, er þeir
allt í einu heyrðu sagarhljóð, sem
kom frá vélum Jóhannesar. Hann var
seigur kaupmaður og skákaði oft
keppinautum sínum með hagstæð-
asta tilboðinu.
III.
Það var nýársmorgun 1960. Íbúar
Tjarnargötu 34 eru rétt vaknaðir,
þegar maður nokkur knýr þar dyra
og Páll Sigfússon skipstjóri, hús-
bóndi þar á bæ, kemur út. Komumað-
ur ávarpar húsráðanda: „Páll Sigfús-
son, fáðu mér lærin af hafmeyjunni.“
Páll svarar: „Fyrirgefðu, ég hélt hún
væri með sporð.“
Nú víkur sögunni niður í Hafnar-
stræti snemma morguns. Þar eru
hjón að koma úr nýársfagnaði hjá
Jóni Fannberg stórkaupmanni í
Garðarstræti 2. Þetta eru Fríða
Árnadóttir og Þórólfur Beck Svein-
bjarnarson á leið heim til sín að
Smiðjustíg 10. Þau mæta þá lög-
regluþjónum með eitthvað undarlegt
í höndunum, líktist helst selshreifum.
„Doji minn (en það var gælunafn
Þórólfs), hvaða menn geta verið að
skjóta sel á nýársnótt?“ Í ljós kom að
þetta voru leifar af hafmeynni, sem
sprengd hafði verið um nóttina.
IV.
Höfundur hafmeyjarinnar var
Jónína Sæmundsdóttir, fædd að
Nikulásarhúsum í Fljótshlíð 22.
ágúst 1892, en dó í Reykjavík 29. jan-
úar 1965. Hún tók sér listamanns-
nafn síðar á ævinni og nefndi sig
Nínu Sæmundsson. Trúlofaðist
Gunnari Thorsteinsson, bróður
Muggs. Gunnar fékk spænsku veik-
ina 1918 og dó af afleiðingum hennar
árið 1921. Varð það mannskaði mikill,
því Gunnar var efnismaður hinn
mesti, m.a. vel búinn að íþróttum.
Miðframvörður í knattspyrnufélag-
inu Fram, formaður þess 1914, Ís-
landsmeistari með því árin 1915, 1916
og 1917. Í New York stendur hótel
eitt, mikið og voldugt, er Waldorf
Astoria heitir. Hönnuðir þess efndu
til samkeppni um listaverk, er prýða
skyldi anddyri hótelsins. Heiti verks-
ins er „The Spirit of Achievement“,
„Afrekshugur“ á íslensku og vann
Nína þessa samkeppni og prýðir
listaverkið hótelið enn þann dag í
dag.
V.
Nína tók sér sprengingu hafmeyj-
arinnar mjög nærri og jafnaði sig
aldrei á þessum glæp, sem er ein-
stæður í listasögu Íslands. Ég þekkti
tvo bræður Nínu, þá Markús í Vest-
mannaeyjum og Guðjón stóreigna-
mann, er reisti Tjarnargötuhúsin nr.
10 A, B, C og D. Ég vann í bygging-
arvinnu með Markúsi hjá Ársæli
frænda í Vestmannaeyjum sumarið
1943 ásamt Ástþóri syni hans. Haf-
meyjarsprengjumálið upplýstist
aldrei, en það næsta sem rannsókn-
arlögreglumenn fundu og tengst
gæti þessu máli, var íkveikja á nýárs-
nótt hjá Prentmyndagerð Ólafs
Hvanndal í bakhúsi við Laugaveg 3.
Þar virtist einnig geðveikur maður
hafa verið að verki.
VI.
Við skulum temja okkur að um-
gangast listaverk af virðingu. Það er
það minnsta sem listamenn geta
krafist af almenningi. Við skulum
forðast skemmdarverk, en við getum
öll haft okkar skoðanir á listaverk-
unum, því það er skoðanafrelsi á Ís-
landi.
Það er enn gaman á Grund
Eftir Leifur
Sveinsson » Við skulum temja
okkur að umgangast
listaverk af virðingu.
Það er það minnsta sem
listamenn geta krafist af
almenningi.
Leifur Sveinsson
Höfundur er lögfræðingur
Sú var tíðin að
landsmenn gátu slapp-
að af á sumrin án af-
skipta stjórnmála-
manna af þeirra
daglega lífi. Venjan
hefur yfirleitt verið sú
að alþingismenn fari í
sumarfrí á vorin og
hefji störf að nýju á
haustin. Hins vegar
hefur keyrt um þver-
bak seinustu ár, eða í stjórnartíð
ríkisstjórnar Samfylkingar og
Vinstri grænna. Alþingismenn voru
að störfum mestallt sumarið 2009,
meginpart júnímánaðar árin 2010
og 2011 og ekki sér fyrir endann á
140. löggjafarþingi Alþingis 2011-
2012. Þróunin er öll á einn veg.
Ríkisvaldið þenst út á sama tíma
og alþingismenn taka sér styttra
frí.
Hver dagur sem Alþingi starfar
er dagur nýrra ríkisafskipta. Nú-
verandi ríkisstjórn ræðir á hverjum
einasta degi tillögur sem skerða
frelsi einstaklingsins og auka völd
stjórnmálamanna. Afskiptin eru af
mörgu tagi, allt frá sköttum og
gjöldum til íþyngjandi reglna og
fyrirmæla. Henni er ekkert óvið-
komandi. Það er einkar lýsandi fyr-
ir ríkisstjórnina að nú hefur hún
hótað sumarþingi
verði ekki hin skað-
legu fiskveiðifrumvörp
hennar samþykkt. Hið
sama gerðist einnig
fyrir þremur árum
þegar forsvarsmenn
ríkisstjórnarinnar
kröfðust þess að Ice-
save-samningurinn,
sem Svavar Gestsson
nennti ekki að hafa
hangandi yfir sér, yrði
samþykktur áður en
þingmenn færu í sumarfrí.
Það verður að stöðva þessa ugg-
vænlegu þróun. Ýmsar leiðir eru
færar til þess, svo sem að setja lög,
jafnvel ákvæði í stjórnarskrá, um
hámarksstærð hins opinbera, banna
hallarekstur ríkissjóðs, fækka þing-
mönnum og fjölga frídögum þeirra.
Landsmenn eiga það skilið að fá frí
frá sífelldum afskiptum stjórnmála-
manna. Frelsið, sem við Íslend-
ingar börðumst svo hatramlega fyr-
ir, hlýtur að vera einhvers virði.
Af sumarleyfi Alþingis
Eftir Kristin Inga
Jónsson
Kristinn Ingi Jónsson
»Hver dagur sem Al-
þingi starfar er dag-
ur nýrra afskipta rík-
isins.
Höfundur er menntaskólanemi.
Hvernig forseta vill
þjóðin? Forseta sem
tekur afstöðu með
hluta þjóðarinnar eða
forseta sem virðir
skoðanir allra?
Þóra Arnórsdóttir
mun verða forseti
allrar þjóðarinnar –
ekki bara hluta henn-
ar. Frambjóðandi
sem tekur afstöðu
með umdeildum mál-
um þar sem þjóðin skipast í fylk-
ingar – með eða á móti, getur
aldrei verið sameiningartákn þjóð-
arinnar. Forseti Íslands þarf að
vera óumdeildur leiðtogi þjóð-
arinnar í blíðu og stríðu og standa
utan við argaþras stjórnmálanna.
Ólafur Ragnar Grímsson hefur
lýst því yfir að hann ætli sér að
hafa áhrif á hápólitísk mál og ber
því við að hann sé „öryggisventill“
þegar misvitrir þjóðkjörnir fulltrú-
ar á Alþingi taka „rangar“ ákvarð-
anir. Máli sínu til stuðnings nefnir
hann að aðeins 10% þjóðarinnar
beri traust til Alþingis. Um hin
90% er ekki deilt en við skulum
vera minnug þess að líklegt er að
ný ríkisstjórn taki við völdum hér
á landi að ári liðnu. Mér er til efs
að forystumenn þeirrar rík-
isstjórnar vilji sitja við völd undir
ofurvaldi Ólafs Ragnars Gríms-
sonar og muni sætta sig við að
beygja sig undir ákvarðanir hans
hverju sinni þegar undirrita þarf
hvers kyns lög. Þóra Arnórsdóttir
er hafin yfir slík vinnubrögð. Hún
mun sannarlega vega
og meta hvort afger-
andi þjóðarvilji krefj-
ist þess að hún beiti
málskotsréttinum.
Hún mun sannarlega
ekki verða strengja-
brúða eins eða neins –
og þaðan af síður
skrautdúkka. Allt slíkt
tal er óvirðing við
Þóru og aðrar konur
sem sækjast eftir
ábyrgðarstöðum í
samfélaginu. Á óvissu-
tímum er einmitt þörf á ein-
staklingi í forystu sem getur sam-
einað þjóðina; einstaklingi sem við
getum verið stolt af; forseta allrar
þjóðarinnar en ekki bara hluta
hennar. Forseta sem allt ungt fólk
getur litið upp til; forseta sem
skipar sér á spjöld sögunnar. Oft
er þörf en nú er nauðsyn að horfa
fram á við og upplifa nýja og
ferska tíma með glæsilegum full-
trúa framtíðarinnar. Ég treysti því
að kjósendur láti dómgreind sína
ráða í kjörklefanum þar sem eng-
inn hefur áhrif og engin eru vitnin.
Forseti sem
sameinar þjóðina
Eftir Ragnheiði
Davíðsdóttur
Ragnheiður
Davíðsdóttir
» Forseti Íslands þarf
að vera óumdeildur
leiðtogi þjóðarinnar í
blíðu og stríðu og standa
utan við argaþras
stjórnmálanna.
Höfundur er blaðamaður
og háskólanemi.
Buffalo: 19.995.-
Bullboxer: 18.995.- Buffalo: 16.995.-
Bullboxer: 11.995.-
Kringlunni - Smáralind
ntc.is - erum á
s. 512 1760 - s. 512 7700
fallegir nýir sumarskór...
Vantar allar gerðir eigna á skrá