Helgafell - 01.05.1953, Blaðsíða 51

Asgrímur Jónsson
ónaínar Listasaíni ríkisins allar eignir sínar
eftir sinn dag
A síðastliðnum 50 árum hafa orðið hér á landi margskonar breytingar
og byitingar. Aldagamlar venjur hafa vikið sæti fyrir nýrri siðum, sumt
til hins verra, en margt er fært til betri vegar. Margir árvakrir og bjart-
sýnir menn hafa lagt þar hönd á plóginn, til að græða sollin sár fósturjarð-
ar eftir aldalanga andlega og veraldlega kúgun erlends valds og margs-
konar óáran.
Islenzka þjóðin var lengstum eingöngu bændaþjóð, sem bjó í strjálum
bændabýlum og smáum sjávarþorpum, fátæk af jarðneskum fjármunum,
en átti sér þó jafnan andlegar hugsjónir og bar í brjósti óljósar vonir um
bjartari tíma og nýja vakningu.
TJm síoustu aldamót átti þjóðin mörg merkileg skáld, sein ortu brýn-
mga- og hvatningaljóð og boðuðu henni nýjan himinn og nýja jörð. Þótt
kannske margt af því, sem þau sögðu, hafi verið helzt til loftkastalakennt,
vafið rómantískum hjúpi, er því þó eigi að leyna, að þetta var fyrirboði
stærri tíðinda, og sumra óvæntra.
Sízt af öllu höfðu menn látið sér til hugar koma, að hér ætti að rísa
upp vegleg myndlist, sem ætti eftir að fara vítt um lönd. Við eigum þó
ekki að miklast um of af íslenzkri list og við getum játað í einlægni, að
henni er í mörgu ábótavant. Enda styðst hún lítt við hefðbundna list, a.
m. k. ekki á við aðrar ríkari og eldri menningarþjóðir. Einnig eigum við
nð játa, að ennþá skortir á um, að þjóðin hafi öðlazt þann skilning og það
hjartalag, sem er svo nauðsynlegt til þrifa og vaxtar fagurra lista.
Þegar Ásgrímur Jónsson hóf starf sitt, um aldamótin, var þannig um-
horfs, að lítið var um myndlist hér á landi. Þótt þjóðin hafi aldrei verið
gjörsneidd því, að fást við listir og að á öllum öldum hafi verið uppi lista-
menn í einhverri mynd — um það vitna, með öðru fleiru, hinir ýmsu dýr-
gnpir Þjóðminjasafnsins — þá er það samt rétt, að hinir fyrstu brautryðj-
endur nýrri lista, liér á landi, urðu í því efni meira að treysta á framtíðar-
jxfrek en fortíðararf. Ásgrímur Jónsson hefur þurft að hafa mikið þrek,
uræði og bjartsýni, er hann um aldamótin tók þá ákvörðun, að helga list-
mni allt sitt líf, og lifa fyrir þá hugsjón, að skapa málarahst hér, er stæðist
samanburð við listir annara þjóða.
Ásgrímur Jónsson er fæddur 4. marz 1876 í Rútsstaðahjáleigu í Árnes-
sýslu. Hann ólst upp hjá föður sínum Jóni Guðnasyni bónda og lconu hans