Helgafell - 01.05.1953, Blaðsíða 62

60
HELGAFELL
X.
Þegar kom fram á árið 1949, þótti
loks sýnt að sá tími nálgaðist, að hið
langþráða Þjóðleikhús mundi geta
farið að taka til starfa. Það liafði ver-
ið í smíðúm, að vísu 'hvergi nærrí ó-
slitið, í 20 ár, en hér hafði margt
breytzt á þeim tíma, og fyrirkomu-
lag byggingarinnar, sem ef til vill
hafði ekki verið ýkja hagkvæmt í
fyrstu, var, þegar hér'va'r komið, orð-
ið algerlega úrelt. Brevtingar á henni
höfðu staðið yfir árum saman, og mun
varla fara fjarri, að kostnaður við þær
hafi numið fast að helmingi húsverðs-
ins í heild, en það nam yíir 20 milj.
króna, þegar öll kuri voru komin til
grafar. Þó vom breytingarnar ófull-
nægjandi til þess að leikhúsið gæti
svarað tilgangi sínum nema að tak-
mörkuðu leyti.
Þjóðleikhúsmálið hafði frá upphafi
verið tónlistarmál öðrum þræði, enda
þótt vandlega væri forðazt að leita
samstarfs við tónlistannenn um það.
Það hlaut að vera ljóst hverjum þeim,
sem einhverja hugmynd reyndi að
gera sér um væntanlegt starf leikhúss-
ins og einhverja þekkingu höfðu á
rekstri sambærilegra stofnana erlend-
is, að hlutverk þess hlyti að verða
tvíþætt, ekki ólíkt því, sem er um
Konunglega leikhúsið í Kaupmanna-
höfn: annarsvegar venjulegar leiksýn-
ingar, hinsvegar sýningar á óperum,
óperettum og ballettum. Sú hugmynd,
að Þjóðleikhúsið ætti aðeins að vera
dramatískt leikhús, kann að hafa
sýnzt frambæríleg 1980, þegar bygg-
ing hússins var hafin, en 20 árum síð-
ar, þegar byggingunni var lokið, var
hún orðin algerlega fráleit og því að-
eins verjandi, að hér væri reist og rek-
ið jafnhliða, af hálfu hins opinbera,
fullkomið óperuhús, svipað og gert er
í Stokkhólmi. En um slíkt hefur að
sjálfsögðu aldrei verið rætt í alvöru.
Það var því alveg ljóst, að Þjóð-
leikhúsið hlaut að verða hvorttveggja
í senn: dramatískt leikhús og söng-
leikjahús. En til þess, að það gæti
gegnt þessu síðarnefnda hlutverki
sómasamlega, vantaði tvennt: nægi-
lega rúmgóða hljómsveitarstúku og
nægilega mörg áhorfendasæti (að
minnsta kosti í viðlögum), til þess að
húsið gæti borið mannmargar og
kostnaðarsamar sýningar. Hvort-
tveggja þetta hefði auðveldlega kom-
izt fyrir í húsinu eins og það er nú
að stærð og húsaskipun í aðalatriðum,
ef þekking og framsýni hefði ráðið.
T staðinn fyrir hljómsveitarstúku
var í upphafi sett í gólfið framan við
leiksviðið dálítil renna, þrengri og ó-
lögulegri en svo, að hún gæti rúmað
nægilega marga hljóðfæraleikara fyrir
fátæklegustu óperettusýningu, hvað
þá óperu eða ballett. Þetta vakti at-
hygli áður en húsið var fullgert, og
var rennan þá dýpkuð og breikkuð
um leið inn undir leiksviðið. Þar rúm-
ast nú rúmlega 30 hljóðfæraleikarar,
sem að vísu nægir fyrir flestar óper-
ettur, en ekki nema sumar óperur eða
balletta, og þar að auki er gryfja þessi
svo djúp og illa sett, bæði með tilliti
til sals og sviðs, að ekki verður við
hana unað til lengdar, enda vel fært
að ráða bót á þessu missmíði.
Þjóðleikhúsið hefði þurft að rúina
allt að þúsund áhorfendur, ef vel hefði
átt að vera, en þar eru nú GG0 sæti.
Allur annar útbúnaður hússins hefði
getað verið nákvæmlega sá sami og
hann er nú, þótt sætin hefðu verið
þessu fleiri, — mætti líklega meira að
segja komast af með þá snaga, sem