Kjarninn - 17.07.2014, Blaðsíða 74

Lofthjúpur jarðar
Ósonlagið er neðst í heiðhvolfinu, rétt
ofan við flughæð stærstu breiðþota.
50 km
9–12 km
85 km
690 km Hitahvolf
Miðhvolf
Heiðhvolf
Veðrahvolf
Úthvolf
Ósonlagið
Loftsteinar
Farþegaþotur
Veðurbelgir
Geimskutlan
Norðurljós
04/05 UmhverfismáL
Kynnum þá til leiks klórflúorkolefni.
Það eru efnin sem bönnuð voru í Montréal-
bókuninni árið 1989 og finna mátti í hárúða
og ísskápum. Mikið af klórflúorkolefni
flýtur enn um í lofthjúpi jarðar og safnast
það jafnan saman á vetrum í kalda og
dimma loftinu yfir suðurskautinu. Um leið
og vorar og geislar sólar verða sterkari á
suðurhvelinu kljúfa geislarnir klórflúor-
kolefnin. Verða þá til klórfrumeindir sem
síðan stela tvíatóma súrefni sem ekki hefur
klofnað. Því verður einfaldlega ekki til nýtt
óson yfir suðurskautinu á vorin.
Þetta á í raun ekki aðeins við um suður-
hveli jarðar því hér á norðurhvelinu gætir
þessara áhrifa líka. Á vetrum verður til
hringstraumur í heiðhvolfinu yfir norður-
skautinu vegna gróðurhúsaáhrifa og
þegar heiðhvolfið kólnar niður fyrir -80
°C myndast glitský, sem eru í raun ský úr
ískristöllum. Klórsameindir í loftinu komast
þá í snertingu við ískristallana og mynda
hvarfgjarnar sameindir sem eyða að lokum
ósoninu. Því kaldara sem er í heiðhvolfinu,
þeim mun meira eyðist af ósoni.
Talið er að þetta ástand sé viðvarandi
vegna þess að hin skaðlegu klórflúorkolefni
sem sleppt var út í andrúms loftið í miklu
magni á síðari hluta 20. aldar eru enn í
loftinu. Mun það taka þessi efni nokkra
áratugi að brotna niður í heiðhvolfinu.
Náttúran mun því á endanum laga ósonlagið
fyrir okkur, sem hefði hugsanlega ekki verið
hægt hefðu klórflúorkolefnin ekki verið
bönnuð. Sumir vísindamenn segja að árið
2080 verði magn ósons í heiminum orðið
jafn mikið og það var árið 1950.