Kjarninn - 31.07.2014, Blaðsíða 40

02/04 álit
en nokkru sinni og samfélögin betur skipulögð. Efnahagur
ríkja hafði styrkst og félagslegar og pólitískar breytingar sem
styrktu stöðu þjóðríkjanna og ríkisvaldsins höfðu átt sér stað.
Tækniframfarir í landbúnaði urðu til þess að færri stunduðu
landbúnaðar störf og því voru fleiri ungir menn tiltækir til
herþjónustu. Evrópuríkin bjuggust við að átökum lyki fyrir jól
1914, en raunin varð allt önnur. Erfitt varð fyrir deiluaðila að
hafa stjórn á atburðarásinni. Sífellt meiri kostnaður hafði áhrif
á pólitísk markmið átakanna, sem urðu æ óljósari
eftir því sem stríðið drógst á langinn og hernaðar-
áætlanir breyttust. Að fjórum árum liðnum lágu
milljónir manna í valnum.
Fyrri heimstyrjöldin var fyrsta nútíma-
styrjöldin. Vopnin voru langdrægari, nákvæmari
og banvænni en áður. Til sögunnar komu skrið-
drekar, flugvélar og kafbátar og efnavopnum var
beitt í fyrst skipti. Vísndamenn, verkfræðingar og
vélfræðingar urðu jafn mikilvægir og hermenn,
samfara framförum í tækni og vísindum. Þessi
þróun hefur orðið viðvarandi. Í seinni heims-
styrjöldinni var almenningur í skotlínunni sem aldrei fyrr.
Loftárásir voru gerðar á borgir og gyðingar sendir í útrýmingar-
búðir. Tölvur og eldflaugar urðu til og kjarnorkuvopn þvinguðu
Japan til uppgjafar. Í dag, aðeins nokkrum kynslóðum síðar, á
tímum flýilda, tölvuárása, stýriflauga og annarra hátæknivopna,
á tímum þar sem fámennir hópar vopnaðra vígamanna hafa yfir
töluverðri hernaðargetu að ráða, er almenningur í skotlínunni
ekki síður en á síðustu öld. Nú falla færri hermenn en almennir
borgarar í stríðsátökum þó mannréttindi eigi að heita tryggðari
en fyrir 100 árum.
Í fyrri heimstyrjöldinni var rúmlega þriðjungur fórnar-
lambanna almennir borgarar, eða um fimm milljónir manna.
Átta milljónir hermanna féllu á vígvellinum. Í seinni heims-
styrjöldinni létust nálega 27 milljónir almennra borgara og þessi
gríðarlegi munur endurspeglar greinilega þær tæknibreytingar
sem urðu á sviði hernaðar á millistríðsárunum. Fjórar til
fimm milljónir manna flúðu heimili sín fyrstu árin eftir fyrri
„Fyrri heims-
styrjöldin var
fyrsta nútíma-
styrjöldin.
Vopnin voru
langdrægari, ná-
kvæmari og ban-
vænni en áður. “