Morgunblaðið - 15.10.2012, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. OKTÓBER 2012
Samkennd Minningarathöfn var í gærkvöldi vegna fráfalls færeyska gítarleikarans og þungarokkarans Rasmus Rasmussen. Hann varð fyrir árás og ofsóknum vegna kynhneigðar sinnar og það
varð til þess að hann fyrirfór sér. Vilja aðstandendur minningarathafnarinnar hér á landi vekja athygli á þeim fordómum og hatursglæpum sem hinsegin fólk verður fyrir víða í veröldinni.
Kristinn
Stöðugt er spurt
hvar næst verði eldgos.
Nóg er af eldstöðvum
til þeirra atburða. Eld-
stöðvakerfin (með
mörgum eldstöðvum
hvert) eru 30 talsins. Í
sumum benda mæl-
ingar til viðvarandi
óróleika eða stöðu líkt
og var fyrir síðustu
umbrot. Nægir að
nefna Grímsvötn,
Heklu, Öskjukerfið, Kverk-
fjallakerfið (nálægt Upptyppingum),
Bárðarbungu og Dyngjuháls, Kötlu
og svæði í Trölladyngju-kerfinu á
Reykjanesskaga, þ.e. nálægt
Sveifluhálsi og Kleifar-
vatni.
Ekki er unnt að
segja nú hver þessara
staða sé líklega næstur
í röð þeirra sem sýna
okkur jarðelda.
Stjórnvöld hafa af
þessu og öðrum til-
efnum réttilega hleypt
af stað stóru verkefni
sem fer í saumana á
hættu vegna eldgosa í
landinu; samvinnu-
verkefni stofnana og
sérfræðinga. Einnig á
að vinna fleiri brottflutningsáætlanir
í stíl við þá sem vel reyndist í ná-
grenni Eyjafjallajökuls þegar hann
bærði á sér.
Upphitun og kvikusöfnun í Kötlu
hefur staðið yfir í vel rúman áratug
og veit enginn hver framvindan
verður; hvort þar gjósi á næstunni,
hvenær árs eða hvar í eldfjallinu
stóra, eða í eldstöðvakerfinu sem er
mest áberandi í Eldgjá.
Eins og margir vita eru hlaupleið-
ir Kötlu þrjár og háðar því á hvaða
vatnasviði gýs undir jöklinum þar
sem er stór askja. Ein er framundan
Sólheimajökli, önnur sú sem a.m.k.
tuttugu síðustu hlaup hafa farið um,
þ.e. Mýrdalssandur, en sú þriðja er
forsöguleg. Þá æðir vatns- og eðju-
hlaupið fram Markarfljótsaura en
alls óvíst hvort það gerist í næsta
gosi eða löngu síðar. Telja má hlaup
um Mýrdalssand sennilegast, sög-
unnar vegna. Brottflutnings- og við-
bragðsáætlanir vegna Kötlugosa
taka engu að síður til allra mögu-
leika,
Styrkja þarf varnargarða með-
fram helstu jökulám og á söndum við
Mýrdalsjökul en um slík verkefni
verður ekki fjölyrt hér. Hitt er deg-
inum ljósara að annað og brýnt verk-
efni þolir ekki bið. Þá á ég við hækk-
un stutta varnargarðsins sem liggur
þvert á þjóðveginn austan Víkur,
skammt frá Múlakvísl.
Hann var búinn til upp úr þings-
ályktun 1972 og nær frá fjallsrótum
að háa gamla setbunkann úr Kötlu-
hlaupinu 1755 sem lengi var kallaður
Höfðabrekkujökull (vegna íss í fram-
burðinum). Garðurinn á að varna því
að hlaupvatn nái vestur með hlíðum
að Vík. Hann er til muna of lágur
miðað við upplýsingar um magn og
dýpt Kötluhlaupa og á hann vantar
straumklæðningu úr grjóti austan
megin.
Áflæði sjávar við Kötluhlaup get-
ur vissulega valdið tjóni neðarlega í
kauptúninu en fari vatn og eðja yfir
garðinn í miklum mæli er illt í efni.
Nokkrra metra hækkun og breikkun
hans ásamt grjótvörn og endurgerð
vegar er ekki mjög fjárfrek aðgerð
miðað við aðrar flóðavarnir í landinu.
Eftir Ara Trausta
Guðmundsson » Varnargarður
þvert yfir þjóðveg-
inn austan Víkur er
of lágur. Hann þarf
að hækka án tafar og
bæta við grjótvörn.
Ari Trausti
Guðmundsson
Höfundur er jarðvísindamaður.
Ef Katla gýs
Ofurskattlagning
sjávarútvegsfyr-
irtækja mun án nokk-
urs vafa fækka út-
gerðum og um leið
gera það minna eft-
irsóknarvert að
stunda sjómennsku.
Góður vinur minn
sem er sjómaður velti
því fyrir sér þegar Al-
þingi hafði samþykkt
hækkun veiðigjalds hvort von væri
á ríkisútgerð. Mér varð hugsað til
þeirra orða þegar ég las viðtal við
atvinnuvega- og nýsköpunarráð-
herra í ritinu Sóknarfæri sem kom
út fyrir nokkrum dögum. Ráð-
herrann var spurður um deilurnar
sem risið hafa vegna breytinga á
lögum um stjórn fiskveiða og hann
svaraði og sagði m.a.:„Það er auð-
vitað hægt að halda stríðinu áfram
en þá vita menn líka hvað það þýð-
ir.“ Það var ekki hikað frekar en
fyrri daginn við að hafa í hótunum.
Hinn stjórnmálalegi vandi þjóð-
arinnar liggur ekki síst í slíkri
framgöngu ráðherra. Er nema von
að virðing Alþingis hafi komist í
sorglegar lægðir um þessar mund-
ir.
En tilefni þessarar greinar er að
fyrir stuttu hlustaði ég á umræðu-
þátt á Ríkisútvarpinu þar sem
fjallað var um breytingar á lögum
um stjórn fiskveiða. Það var farið
yfir skattlagninguna sem rík-
isstjórnin og stuðningsmenn henn-
ar hafa ákveðið. Því var fagnað að
útvegsmönnum væri ætlað að
greiða svo há gjöld í
ríkissjóð sem m.a.
ætti að ganga til mik-
ilvægra verkefna á
sviði menntamála og
uppbyggingar innviða.
Og það var undir-
strikað að þessi mikli
arður ætti að verða að
þjóðareign og koma
úr höndum útvegs-
manna og sjómanna.
Þeir ættu að koma
með arðinn að landi
hvað sem tautaði og
raulaði til þess að þeir sem ekki
vilja eða geta sótt sjóinn fái „eign
sína“ í boði útvegsmanna og sjó-
manna. Ég gat ekki merkt að
þessi viðmælandi þekkti til í sjáv-
arútvegi. Ég gat ekki merkt að
þessi Íslendingur hefði verið á sjó
og stundað þá áhættusömu at-
vinnugrein sjómannsins með lang-
varandi fjarveru frá fjölskyldu þar
sem vinnuslys eru tíðust. Ég gat
ekki heldur heyrt að þessi ein-
staklingur hefði unnið við fisk-
vinnslu, stundað útgerð, unnið við
sölu á sjávarafurðum eða verið í
þeim fjölmenna hópi sem sinnir
þjónustu við útgerð og fiskvinnslu
þar sem tekjur sveiflast og taka
þarf áföllum og afskrifa inneignir
þegar útgerð fer í þrot vegna afla-
brests. Ég gat heldur ekki heyrt
að viðkomandi einstaklingur hefði
lagt sparifé sitt sem hlutafé í út-
gerðarfélag. Engin slík reynsla
virtist vera til staðar. Vissan um
að viðkomandi ætti rétt á arði af
því sem sjómaðurinn dró á land
var hins vegar fullkomin og arð-
urinn átti að koma fyrirhafn-
arlaust í formi skatttekna.
Umræðumeistarinn taldi sjálf-
sagt að vegna þess að útgerð-
armenn fjárfestu í skipum og réðu
til sín sjómenn, sem hafa þekkingu
og þrek til þess að finna fiskimiðin
og koma með afla á land, þá ætti
hann hlut í þeim afla. Ekki fyrir
það að hafa lagt eitthvað til heldur
vegna þess að viðkomandi bjó á Ís-
landi. Hann ætlaði samt ekki að
taka áhættu og lagði ekkert af
mörkum annað en kröfuhörkuna
til sjómannsins og útgerðarinnar.
Ég er fæddur og uppalinn í
sjávarbyggð og þekki vel til á
þeim slóðum. Ég hef lifað og
hrærst með þeim sem gera út án
þess að hafa sjálfur haft af því
beinan hag sem launþegi eða eig-
andi útgerðar eða fiskvinnslu. Ég
veit hins vegar hversu mikið sjó-
menn þurfa að leggja á sig og ég
hef haft hag af velgengni sjó-
manna og útvegsmanna vegna
þess að gott gengi þeirra skapaði
auð í samfélaginu. Ég þekki það
vel að fremur fáir af þeim sem
stunda sjóinn treysta sér til þess
að standa í brúnni og bera ábyrgð
á því að siglt sé á hin réttu mið,
skipið komi að landi og áhöfn þess
fiski á þeim margbreytilegu fiski-
miðum sem eru við strendur
landsins.
Ég þekki það einnig vel að sum-
ir útvegsmenn hafa ekki náð ár-
angri í sínum rekstri á meðan aðr-
ir hafa gert það gott. Ég veit það
vel að einstaka útvegsmenn hafa
lítið hugsað um samfélagið sitt.
Þeir hafa gefist upp selt sínar afla-
heimildir og skip á meðan aðrir
hafa farið vel með, skapað mikla
atvinnu, byggt upp og fjárfest fyr-
ir arðinn af rekstrinum. Þeir hafa
verið og eru máttarstólpar í sínu
samfélagi og hafa hugsað um það
að tryggja fólki stöðuga og örugga
atvinnu eins og hægt er þegar
auðlindin er fiskurinn í sjónum, en
ekki gullnáma eða fallvatn sem
fossar jafnt og örugglega til sjávar
og er virkjað þar sem hagkvæmast
er og selt eftir samningi sem er til
áratuga.
Þessar hugleiðingar eru settar á
blað vegna þess að mér ofbýður
framganga ákveðinna þjóðfélags-
hópa gagnvart sjávarbyggðunum,
sjómönnum og útvegsmönnum,
sem með heiðarlegum hætti leggja
til einstaka þekkingu á veiðum og
vinnslu, leggja til verðmæti og
eignir sem þeir hafa unnið fyrir af
útsjónarsemi, en er ætlað að
leggja á djúpið í þágu þeirra sem
ekkert leggja til annað en kröfu-
hörkuna um að fá það sem orða-
smiðir áróðursdeildar stjórn-
arráðsins kalla af hofmóði
„auðlindarentu“. Það væri t.d.
fróðlegt að fylgjast með árangri og
„auðlindarentunni“ af þeim rekstri
ef stjórnarráðinu væri gert að
stofna útgerðardeild og gera út frá
Hólmavík, Húsavík eða Hafn-
arfirði. Kaupa eða leigja til sín
aflaheimildir og fjárfesta í skipum
og búnaði og ráða til sín áhafnir
sem væri ætlað að fiska og bera á
sínum herðum ofurskattinn sem
viðmælandi RUV taldi eðlilegan.
Og þeim væri ætlað að skila jafn-
framt hagnaði af þeirri fjárfest-
ingu, sem í þessa ríkisútgerð væri
sett. Ég vona að til þessa komi
ekki. En dæmið er sett fram til
þess að sýna fáránleikann við
framgöngu ráðamanna við of-
urskattlagninguna sem á að inn-
heimta fyrirvaralaust. Slíkt um-
hverfi atvinnugreinar er ekki
líklegt til þess að hvetja menn til
þess að fjárfesta í atvinnuvegi sem
á að vera burðarás samfélagsins.
Verði ofurskattlagning í sjávar-
útvegi til frambúðar er það óhjá-
kvæmilegt að fátæktin verður
fylgikona þeirra sem í sjáv-
arbyggðunum á Íslandi búa. Þá
verður markaður fyrir Sölku
Völku og formenn þingflokka
stjórnarflokkanna geta fengið
vinnu við að dreifa henni til þeirra
sem eftir verða í „víkum og fjörð-
um Ólafs“ eins og þeir gerðu ný-
lega á Austurvelli af þekktri
óskammfeilni þegar sjómenn og
útvegsmenn og stuðningsmenn
þeirra mótmæltu framvindu mála
á Alþingi.
Eftir Sturlu
Böðvarsson »Ég veit hins vegar
hversu mikið sjó-
menn þurfa að leggja á
sig og ég hef haft hag af
velgengni sjómanna og
útvegsmanna vegna
þess að gott gengi
þeirra skapaði auð í
samfélaginu.
Sturla Böðvarsson
Höfundur er framkvæmdastjóri Þró-
unarfélags Snæfellinga og fyrrver-
andi forseti Alþingis.
Sótt er að sjávarbyggðum með ofurskatti