Morgunblaðið - 27.10.2012, Blaðsíða 37

UMRÆÐAN 37
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. OKTÓBER 2012
Nú er alþjóða-
upplýsingadagur um
stam nýliðinn. Mig
langar því að varpa
fram nokkrum hug-
leiðingum mínum um
stam og hvernig
stam og samskipti
geta átt samleið.
Til hvers höfum við
alþjóðaupplýsingadag
um stam? Jú, til þess
að vekja athygli á stami. Við
kynnum félagið okkar og gerum
hosur okkar grænar fyrir hugs-
anlegum nýjum meðlimum. En
dagurinn er alls ekki einungis ætl-
aður fólki sem stamar. Hann er
einmitt ætlaður til að uppfræða
fólk sem stamar ekki og veita því
innsýn í það hvernig er að stama.
Við sem eigum við einhvern
svona „erfiðleika“ að glíma eins og
stam (má líka tala um „eig-
inleika“) þekkjum vel það viðhorf
að eitthvað sé að okkur, eitthvað
sé ekki alveg í lagi, eitthvað sem
þurfi að laga. Og þessi ut-
anaðkomandi viðhorf verða mjög
snemma okkar eigin viðhorf. Sum
okkar reyna að nýta sér aðferðir
til að stama minna, aðrir forðast
það að stama. Það útheimtir að
viðkomandi tali minna og sjaldnar
en ástæða er til eða þá að hún/
hann skipti erfiðum orðum út fyrir
léttari. Sem sagt, flest okkar hafa
einhvern tímann reynt að fela
stamið.
Ef við lítum betur á málið þá
komumst við hinsvegar að því að
stamið sjálft er ekki upphaf og
endir alls vandans. Og er eig-
inlega bara lítið brot af honum.
Við stömum jú bara þegar við töl-
um, og við tölum til þess að eiga
samskipti við aðra manneskju. Til
þess að eiga samskipti við aðra
manneskju þurfa báð-
ar að vera opnar fyrir
þessum samskiptum
og það að önnur
manneskjan stami
þýðir ekki að úti sé
um samtalið. Mesta
ógnin er sú að mann-
eskjan sem stamar
ekki veit ekki hvernig
hún á að bregðast við
og sýnir viðmælanda
sínum jafnvel óvirð-
ingu (t.d. fer að hlæja,
hermir eftir, tekur
fram í, leggur honum orð í munn
o.s.frv.). Þegar betur er að gáð er
mjög skiljanlegt að þessi óstam-
andi manneskja viti ekki hvernig
hún á að bregðast við: hún hefur
kannski aldrei lent í þvílíkum að-
stæðum fyrr, gerir sér ekki grein
fyrir hvað er að gerast, heldur að
maður sé að fíflast og svo mætti
lengi telja. Þess vegna er lyk-
ilatriði fyrir okkur sem stömum,
að segja fólki frá því og leiðbeina
því hvernig við viljum að það
bregðist við. Það auðveldar sam-
skipti til muna og já, gerir okkur
minna „fötluð“ og fólkið sem talar
við okkur minna „fatlað“ líka,
þ.e.a.s. hæfara til þess að eiga
samskipti við okkur. Verum ófeim-
in við að tala við fólk um stam.
Þannig getum við átt góð og gjöful
samskipti.
Stamandi
samskipti
Eftir Guðbjörgu
Ásu Jónsd.
Huldudóttur
Guðbjörg Ása Jónsd.
Huldudóttir
»Mesta ógnin er sú að
manneskjan sem
stamar ekki veit ekki
hvernig hún á að bregð-
ast við og sýnir viðmæl-
anda sínum jafnvel
óvirðingu.
Höfundur er formaður Málbjargar,
félags um stam.
Það er ótvíræð
niðurstaða þjóð-
aratkvæðagreiðsl-
unnar um mótun
nýrrar stjórn-
arskrár að hafa
beri í henni ákvæði
um þjóðkirkju á Ís-
landi. Þetta þýðir
að þeirri tillögu
stjórnlagaráðs var
hafnað að einungis beri að hafa
ákvæði þar sem segir: „Í lögum
má kveða á um kirkjuskipan rík-
isins.“ Tillaga stjórnlagaráðs fól í
sér umtalsverða stefnubreytingu
þar sem horfið var frá frjálslyndu
þjóðkirkjufyrirkomulagi yfir í það
sem mætti skilja sem ríkiskirkju-
fyrirkomulag með orðalaginu
„kirkjuskipan ríkisins“, jafnvel
þótt möguleikinn á breytingum
með almennum kosningum hafi
áfram verið til staðar og áfram sé
staðinn vörður um trúfrelsi.
Fram kemur í Fréttablaðinu 24.
okt. sl. að lögfræðinganefndin,
sem yfirfer stjórnarskrárdrögin,
hafi þegar fengið í hendur tillögu
Hjalta Hugasonar prófessors þess
efnis að í stjórnarskránni skuli
einungis kveðið „á um stöðu þjóð-
kirkjunnar sem og annarra
skráðra trú- og lífsskoðunarfélaga
í lögum“. Jafnframt kemur þar
fram að Hjalta hafi verið sér-
staklega falið að gera tillögu að
þessu breytta stjórnarskrárákvæði
í ljósi niðurstöðu kosninganna.
Margt er við tillögu Hjalta að
athuga. Í orði kveðnu kemur hún
til móts við vilja meirihlutans en í
raun er hann hundsaður, látinn
falla um sjálfan sig. Stjórnarskrá
er ætlað að árétta grunngildi sam-
félagsins en hvergi kemur fram í
tillögunni í hverju þau eru fólgin í
tilfelli þjóðkirkju, annarra skráðra
trúfélaga eða svonefndra lífsskoð-
unarfélaga (sem kjósa að skil-
greina sig frá hvers kyns trú). Þá
er sjálfgefið í nútímaþjóðfélagi að
setja þurfi lög sem varða trúfélög
og önnur félagasamtök með einum
eða öðrum hætti og því er óþarfi
að tilgreina slíka þörf í stjórn-
arskrá. Loks má vera ljóst að þeir
sem greiddu atkvæði með stjórn-
arskrárákvæði um þjóðkirkju hafi
ekki haft það í huga að eingöngu
ætti að felast í því að kveðið skuli
á um stöðu hennar og annarra
skráðra félagasamtaka í lögum.
Tillaga Hjalta hefur því ekkert að
gera með niðurstöðu þjóð-
aratkvæðagreiðslunnar.
Það sem þarf er að árétta
grunngildi þjóðkirkju fyrir sam-
félagið í stjórnarskránni en til
Þjóðkirkjuákvæðið í stjórnarskrá
Eftir Bjarna
Randver Sig-
urvinsson og
Pétur Pétursson
Bjarni Randver
Sigurvinsson
» Stjórnarskráin
þarf að árétta
vægi þessarar menn-
ingarlegu trúarhefðar
með því að tryggja
stuðning og vernd við
þær trúarstofnanir
sem varðveita hana.
Bjarni Randver er stundakennari
við HÍ og Pétur prófessor við HÍ.
Pétur
Pétursson þess er vísað í núverandi stjórn-
arskrá þegar talað er um að rík-
isvaldið eigi að styðja kirkjuna og
vernda. Í ljósi niðurstöðu kosning-
anna má færa rök fyrir því að
beinast liggi við að halda ákvæði
núverandi stjórnarskrár um þjóð-
kirkjuna óbreyttu í nýrri stjórn-
arskrá. Þar er vísað til frjáls-
lyndrar þjóðkirkju sem varðveitir
þá trúarhefð sem samofin hefur
verið menningu landsmanna allt
frá því þegar land fyrst byggðist,
þjónustar innan trúarhefðarinnar
alla sem til hennar leita og starfar
með öllum, óháð trúarafstöðu, sem
vilja stuðla að jákvæðum sam-
skiptum milli fólks í friðsömu sam-
félagi.
Stjórnarskráin þarf að árétta
vægi þessarar menningarlegu
trúarhefðar með því að tryggja
stuðning og vernd við þær trúar-
stofnanir sem varðveita hana.
Vegna sögu sinnar, þjónustu og
stærðar er eðlilegt að þjóðkirkjan
skipi þar sérstakan sess, en í raun
mætti útvíkka núverandi stjórn-
arskrárákvæði þannig að stuðning-
urinn og verndin nái einnig til
allra félaga sem hlotið hafa skrán-
ingu og myndað með því formleg
tengsl við ríkisvaldið, hvort sem
þau skilgreina sig sem trúfélög
eða lífsskoðunarfélög og hvort sem
þau kenna sig við kristna trúar-
hefð eða einhverjar aðrar.
Ákvæði um stuðning og vernd
felur hvorki í sér mismunun né
skerðingu á sjálfstæði trúarsafn-
aða. Það leysir ekki heldur trú-
félög undan þeirri ábyrgð að
hlýða landslögum. Og það þýðir
engan veginn að ekki megi gagn-
rýna með málefnalegum hætti við-
komandi trúarstofnanir og trúar-
hefðir. Með ákvæðinu um
stuðning og vernd er tryggt að
trúarhefðir séu metnar að verð-
leikum í hinu opinbera rými og
þeim ekki vikið til hliðar á þeirri
forsendu að lítið sem ekkert sé
um þær sagt í stjórnarskrá.
Útfæra mætti nýtt stjórn-
arskrárákvæði um þjóðkirkjuna á
þessa leið: „Ríkisvaldið styður og
verndar evangelísk-lútherska
þjóðkirkju á Íslandi og stendur
vörð um sambærileg réttindi ann-
arra skráðra trúfélaga og lífsskoð-
unarfélaga í landinu.“ Þessi til-
laga er ekki á skjön við
niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar.
Smáralind | s.512 1744 | www.ntc.is | erum á
By Malene Birger - Bruuns Bazaar - Boris - Great Plains - Saint Tropez - Siste's - Siste's More - Soaked in Luxury - Sunlight
Við erum 1 árs
og bjóðum því
20% afslátt af öllum vörum
dagana 25 okt til 01 nóv...
THE NORTHERNMOST UNIVERSITY
of Technology in Scandinavia
Computer Game Engineering is a part of the Perva-
sive and Mobile Computing research group with 9
seniors and 7 PhD students. We have focus on pro-
duction and design of real-time virtual environments
for multiple simultaneous users and mobility between
networks and platforms. The position is situated
at LTU in Skellefteå, which is known for closeness,
creativity and entrepreneurship.
Luleå University of Technology expands
For more information: www.ltu.se
Deadline for application: November 11 2012,
ref no 1445-12
Contact: Head of division
Robert Brännström,
0910-58 53 58,
robert.brannstrom@ltu.se
Senior Lecturer
in Computer Game Engineering