Monitor - 18.10.2012, Blaðsíða 12

12 MONITOR FIMMTUDAGUR 18. OKTÓBER 2012
Eminem ruddi brautina í heimi hvítra rappara en í gær fagnaði
þessi farsæli rappari 40 ára afmæli sínu. Við fögnum með honum.
Fertugur
frumkvöðull
Þeir voru líklegast ekki margir sem tippuðu á að þessi litli, hvíti, horaði náungi yrði vinsæll rappari, hvað þá stærsti rappari sögunar og söluhæsti tónlistarmaður síðasta áratugar. Eminem, fæddur Marshall Mathers,
fagnar nú 40 ára afmæli sínu. Sögu hans þekkja margir en
Eminem ólst upp hjá einstæðri móður sinni við mikla fátækt í
einhverju fátækasta hverfi Detroit. Þegar hann byrjaði að rappa
á unglingsárunum benti ekki margt til þess að þessi ungi hvíti
hjólhýsaíbúi myndi einn daginn enda með 178 tónlistarverð-
laun, þar á meðal óskarinn, í villu sinni í sömu borg.
Léleg byrjun, hans annað sjálf og Dr. Dre
Það fyrsta markverða sem kom frá Eminem var platan In-
fi nite árið 1996. Hana gerði hann með Mr. Porter úr D-12 og var
hún gefi n út af Bass Brothers, bræðrunum Mark og Jeff. Platan
gekk mjög illa, Eminem þótti ganga oft langt í stælingum á
röppurunum Nas og AZ. En þeir Bassabræður sjá örugglega
ekki eftir þeirri fjárfestingu í dag enda hafa þeir fylgt Eminem í
gegnum feril hans.
Næsta plata taldi 10 lög og bar nafnið The Slim Shady EP. Það
sem hafði gerst frá fyrri plötu var að Eminem hafði skapað
annað sjálf, Slim Shady, og byrjar platan á því að Slim Shady
vaknar upp frá dauða eftir að Eminem hafði drepið hann í
fortíðinni. Sem annar karakter gat hann leyft sér mun meira
og varð það sem gerði Eminem svona frægan, að geta hneyksl-
að. Platan gekk ekkert sérstaklega vel en Eminem var
kominn á ról, var farinn að draga að sér athygli.
Eftir að Eminem lenti í öðru sæti í Rap
Olympics sama ár biður Jimmy Iovine,
stjórnandi Interscope Records og einhver
valdamesti tónlistarmógúllinn vestanhafs,
um demo frá Eminem. Lengi lifði sú saga
að Dr. Dre hefði fundið demóið á klósetti í
partýi, skemmtilegri saga en því miður ekki
sönn. Þegar Jimmy spilaði The Slim Shady EP
fyrir Dre var strax farið í það að fl júga Eminem
inn til Los Angeles og setja upp fund. Þegar Dr.
Dre mætir á staðinn stóð hann í þeirri trú að hann
væri að fara hitta svartan rappara en í stað þess geng-
ur inn ljóshærður, bláeygður strákur í gulum galla. Dre lýsti því
seinna að Eminem hafi birst honum eins og fuglinn Tweety og
hann hafi haldið að Eminem líkaði ekki við tónlistina sína, þar
sem Eminem sat bara þögull og þorði ekki að horfa í augun á
neinum þegar Dre spilaði fyrir hann tónlist sem hann hafði
verið að vinna í. En sannleikurinn var sá að hann var einfald-
lega vitstola úr stressi, að hitta loksins upptökustjórann sem
hann hafði dreymt um að vinna með síðan hann var strákur.
Það breyttist þó fl jótt og næsta dag voru þeir mættir í stúdíóið
til að taka upp My Name is. Síðan var rissaður upp plötusamn-
ingur og restin er sagnfræði.
Peningarnir hrannast upp
Platan The Slim Shady LP, lengri og bættari útgáfa af hans
fyrra verki, sló heldur betur í gegn. Allt var látið fl akka, sama
hversu fordómafullt, ofbeldishneigt og ógeðslegt það var. Hann
talaði um að misnota fíkniefni, drepa barnsmóður sína og
guð má vita hvað. Rapparar hafa áður hneykslað í sögunni en
enginn hafði gert það eins og hann. Hann sagði alvarlegri hluti
af minni alvöru og meiri kómík auk þess sem persónulegri
lög fengu að fl jóta með sem tóku á lífi hans sem bláfátæks
atvinnuleysinga. Hvernig hann átti í mestu erfi ðleikum með
að lifa af með litla stelpu til að sjá um. Annar faktor í vin-
sældum hans lá líka í því hve skýrt hann gat talað til unglinga
sem voru að ganga í gegnum erfi ða tíma. Á einni nóttu var
maðurinn sem hafði ekki efni á mat, hvað þá fötum, orðinn
ofurstjarna og múltimilljóner.
Þá kom að þessari frægu plötu númer tvö sem hefur velkst
fyrir ansi mörgum tónlistarmönnum. En það var ekki að spyrja
að því, enginn plata í sögunni hefur selst jafn hratt á fyrstu
viku eftir útgáfu. Menn höfðu velt því fyrir sér hver yrkisefnin
yrðu þegar hann gæti ekki rappað um að vera fátækur lengur
en þess í stað kom hann með mun persónulegri plötu. Talaði
um fjölskylduvandamál, vesenið sem fylgir frægðinni og að
sjálfsögðu var ekki langt í hneykslin.
Þegar hér er komið sögu er komið að því
sem allir rapparar gera, að sækja restina af
vinunum úr ræsinu. D12, gamla hljómsveit-
in hans, var í vanda og gekk Eminem aftur
til liðs við þá og urðu þeir fyrsta bandið á
samning hjá nýstofnuðu útgáfufyrirtæki
hans, Shady Records. Árið 2001 kemur
Devil’s Night, fyrsta plata sveitar-
innar, og markaði upphafi ð að
sögu Eminems sem útgefanda
og upptökustjóra. Eminem var
ekki lengur bara sniðugur rappari,
heldur viðskiptamaður, lagasmiður og
útsetjari.
Sýningin heldur áfram og
leikarinn slær í gegn
Næsta ár var gjöfult, The Eminem Show kem-
ur út. Er að miklu leyti svipuð formúla og fyrri
plötur og seldist eins og bensín. Tónlistarferillinn
gekk sinn vanagang og það var kominn tími til að leggja
fyrir sig leikarann. 8 Mile, þar sem hann fór með aðalhlut-
verkið í mynd sem lauslega var byggð á eigin ævi, malaði gull
um allan heim. Ekki skemmdi fyrir að hann sá um tónlistina
og var hún ekki síður vinsæl en myndin. Töldu margir 8 Mile
vera byrjunina á glæstum leiklistarferli. Svo var ekki, myndir
sem hann hefur verið ráðinn til að leika í hafa hingað til ekki
endað í framleiðslu og er erfi tt að segja hvort eitthvað verði úr
leiklistarferlinum. Á þessum tímapunkti var toppinum náð en
það var farið að hafa áhrif. Eftir að hafa náð að hætta drykkju
og eiturlyfjaneyslu árið 2002 tók lyfjamisnotkun við. Okkar
maður var orðinn háður svefnlyfjum og almennur pillufíkill.
Næsta plata var Encore sem kom út 2004, hún markaði á
vissan hátt endalok á ákveðnu tímabili. Eminem var ekki leng-
ur ungur maður sem öllum á óvörum var á leiðinni á toppinn,
hann var löngu kominn þangað og nú þurfti hann að halda sér
þar uppi. Platan var í besta falli týpísk. Þjónaði sínum tilgangi
en einhvern veginn hafði það ekki sömu áhrif að drulla yfi r
stórstjörnur, blóta og reyna að hneyksla. Slim Shady var orðinn
þreyttur.
Leiðin niður af tindinum
2005 gekk í garð og voru sögusagnir komnar á kreik
um að Eminem væri að hætta. Hann gaf það út að
hann vissi ekki hvort ný plata kæmi út og þegar
á endanum var gefi n út Greatest Hits-plata
undir nafninu Curtain Call bjuggust fl estir
við því að þetta væri búið. Erfi ðlega gekk
og hætti tónleikatúrinn hans The Anger
Management Tour skyndilega um mitt
sumar, enda erfi tt að rúta um heiminn
þegar maður er háður svefnlyfjum.
Í apríl ári lét Proof lífi ð í átökum við
dyravörð, Proof var æskuvinur Eminems
og meðlimur í D12. Var það ekki til að bæta
á lyfjafíknina og þunglyndið sem Eminem
glímdi við. Stuttu áður hafði hann giftst
Kim í annað sinn en því hjónabandi lauk
í desember sama ár. Um sama leyti kom út
safnplatan Eminem Presents: The Re-up frá Shady
Records með því helsta sem útgáfufyrirtækið hafði upp á að
bjóða og gekk ágætlega. Útgáfan átti að boða nýja ferskari tíma
en ekkert varð úr því.
Baráttan við lyfi n
Úr sviðsljósinu fór hann heim til sín þar sem hann eyddi
næstu mánuðum lyfjaður þangað til jólin 2007 að hann
fannst rænulaus á klósettgólfi nu. Hann hafði tekið of
stóran skammt af einhverjum verkja- og svefn-
lyfjakokteil og var vakinn til lífsins á leiðinni á
sjúkrahúsið. Eftir það hófst barátta hans við
fíknina, hann var orðinn einstæður faðir og
hafði nýlega ættleidd tvær stelpur, dóttur
fyrrverandi eiginkonunar úr öðru sambandi
og systurdóttur hennar.
Tónlistin hafði setið á hakanum, þrátt fyrir
að vera alltaf í stúdíóinu fannst honum fátt
markvert koma úr því og lítið þess virði að taka
upp. Eminem hefur talað um að hafa þjáðst af
ritstífl u en hún brast ekki fyrr en hann losnaði við
lyfjafíknina fyrir fullt og allt og gat einbeitt sér að næstu plötu.
Relapse, sem kom út 2009, sameinaði aftur Dr. Dre og
Eminem og markaði endurkomu Slim Shady. Dre sá um alla
tónlistina en Eminem gat einbeitt sér að endurkomu sinni sem
rappara. Á þessu tímabili umgekkst hann fáa af hræðslu við
að hitta fólk sem notaði vímuefni og hættuna sem fylgdi því
að falla aftur. Það útskýrir að einhverju leyti hve fáir komu að
gerð plötunnar. Relapse var ágætlega tekið, þótti hins vegar
of mikil endurtekning á fyrri verkum og var nokkuð ljóst að
Slim Shady-karakterinn hefði kannski verið best geymdur á
hillunni. Platan opnaði samt aftur dyrnar fyrir Eminem og
varð til þess að Recovery sem kom út fyrir tveimur árum gekk
svona vel.
Fertug fyrirmynd
Í dag er Eminem með sína áttundu plötu í startholunum.
Vinsældirnar virðast vera stöðugar og þó svo að maðurinn sé
orðinn fertugur á hann ekki í minnstu erfi ðleikum með að ná
til unglinga í ógöngum.
Þrátt fyrir að hafa verið gagnrýndur fyrir fordóma og oft
hatursfulla texta hefur hann oft verið maðurinn sem þorir að
segja hlutina meðan aðrir þegja þegar kemur að samfélagsleg-
um málefnum.
Sama hvað mönnum fi nnst um Eminem er ekki hægt að
neita því að hann er góð fyrirmynd. Þrátt fyrir vímuefnavanda
sinn hefur hann sigrast á honum og talar mjög opinskátt um
baráttu sína og sýnir vonandi sem fl estum í þeim sporum
gott fordæmi. Hann hefur sýnt krökkum sem búa við erfi ðar
aðstæður og takmarkaða möguleika að allt er mögulegt
ef viljinn er fyrir hendi. Hann gafst aldrei upp þrátt
fyrir endalausar hindranir og áföll og er í dag einn
afkastamesti listamaður seinustu 14 ára. Hann
er maðurinn sem talar meðan aðrir þegja og
þorir að segja það sem svo margir hugsa. Við
óskum honum til hamingju með afmælið.
Dre lýsti því seinna að
Eminem hafi birst honum
eins og fuglinn Tweety og hann
hafi haldið að Eminem líkaði ekki
við tónlistina sína, þar sem Emin-
em sat bara þögull og þorði ekki
að horfa í augun á neinum
TÓNLIST
FREYR ÁRNASON