Morgunblaðið - 21.11.2012, Síða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 2012
Trúðar Hún var áþreifanleg spennan í gær baksviðs í Borgarleikhúsinu þegar undanúrslit í Skrekk fór fram, annað kvöldið í röð. Fremst á myndinni eru skrautlegir krakkar úr Fellaskóla.
Kristinn
Í orði kveðnu
eru flestir sam-
mála um að for-
senda hagvaxtar
og batnandi lífs-
kjara hér á landi
sé að atvinnulífið
nái aftur vopn-
um sínum eftir
þau áföll sem á
því hafa dunið
undanfarin ár.
Velgengni atvinnulífsins er
grundvöllur þess að vinna
megi bug á atvinnuleys-
isvanda og fólksflótta, auka
kaupmátt alls almennings með
varanlegum hætti og tryggja á
sama tíma tekjugrundvöll hins
opinbera. Án aukinnar fjár-
festingar atvinnuveganna,
meiri verðmætasköpunar og
útflutningstekna er tómt mál
að tala um bætt kjör, fleiri
störf eða eflingu opinberrar
þjónustu á einhverjum svið-
um.
Þetta virðist ekki flókið, en
síðustu árin hafa stjórnvöldum
verið afar mislagðar hendur í
þessum efnum. Í stað þess að
leggja grunn að nýrri sókn at-
vinnulífsins hefur núverandi
ríkisstjórn reynt að kreista sí-
fellt meira út úr þeim rekstri
sem til staðar er, hækkað
álögur og þrengt að rekstr-
arskilyrðum fyrirtækja, og
beint og óbeint lagt steina í
götur nýrra verkefna og fjár-
festinga. Frá þessu eru örfáar
undantekningar, sem birtast í
takmörkuðum ívilnunum til
handa einstökum greinum,
sem þá og þá stundina njóta
velvildar. Atvinnulífið almennt
hefur hins vegar orðið fyrir
þungum búsifjum vegna
hækkandi skatta, aukinnar
reglubyrði og verri rekstr-
arskilyrða.
Í þeim tilvikum þar sem ytri
skilyrði hafa stuðlað að bættri
afkomu, svo sem í
sjávarútvegi,
ferðaþjónustu og
öðrum útflutn-
ingsgreinum, hafa
viðbrögð rík-
isstjórnarinnar
jafnan verið á þá
leið að þyngja
byrðarnar, eins og
nýlegar og yfirvof-
andi skattahækk-
anir eru til vitnis
um. Fyrirvar-
alitlar breytingar, óstöðugleiki
í lagaumhverfi og fálm-
kenndar ákvarðanir stjórn-
valda hafa síðan orðið til að
bæta gráu ofan á svart fyrir
fyrirtækin.
Þessum hernaði stjórnvalda
gegn íslensku atvinnulífi verð-
ur að linna. Ný lífskjarasókn
verður að byggjast á traustum
grunni. Öflugt atvinnulíf er
forsenda þess að við getum
haldið uppi góðu menntakerfi,
heilbrigðiskerfi og velferð-
arkerfi. Loforð um eflingu lög-
gæslu og úrbætur í samgöngu-
málum, svo fleiri dæmi séu
nefnd, eru líka óraunhæf nema
verðmætasköpun í landinu nái
sér á strik.
Á þessu sviði bíða okkar
mörg verkefni – og ekki öll
einföld eða auðveld. Tækifær-
in eru hins vegar til staðar.
Við verðum að nýta þau.
Eftir Birgi
Ármannsson
» Fyrirvaralitlar
breytingar,
óstöðugleiki í laga-
umhverfi og fálm-
kenndar ákvarðanir
hafa orðið til að bæta
gráu ofan á svart
fyrir fyrirtækin.
Birgir Ármannsson
Höfundur er þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík.
Hernaðurinn
gegn atvinnulífinu
Skattaglaðir stjórn-
málamenn og fræðimenn
hefðu haft gott af því að
hlusta á fyrirlestur sem
dr. Daniel Mitchell hélt
síðastliðinn föstudag um
neikvæð áhrif stighækk-
andi tekjuskatts. Þeir
hefðu þá hugsanlega áttað
sig betur á neikvæðu sam-
hengi á milli skattheimtu
og efnahagslegra fram-
fara. Einhverjir þeirra hefðu jafnvel
skilið þær mótsagnir sem fólgnar eru í
skattagleðskap ríkisstjórnarinnar.
Í einu orðinu halda hinir skatta-
glaðværu því fram að hægt sé að hafa
áhrif á hegðun almennings og í hinu að
skattar hafi lítil eða engin áhrif. Þannig
sé rétt að hækka skatta og gjöld á
áfengi, tóbak, sykur og aðra óhollustu til
að draga úr neyslu og þar með auka vel-
ferð og tryggja betra heilsufar þjóðar.
Því hærri skattar og gjöld, því minni
neysla. En svo snúa glaðværir talsmenn
skattheimtunnar við blaðinu og halda
því fram að beinir skattar á laun og fyr-
irtæki hafi lítil eða engin áhrif. Fólk
haldi áfram að vinna og afla jafnmikilla
(jafnvel meiri) tekna þótt skattar hækki
stöðugt. Með öðrum orðum: Hægt sé að
draga úr eftirspurn eftir ákveðnum
vörum og þjónustu með skattlagningu
en skattar á laun og vinnu hafi ekki
áhrif.
Mótsögnin ætti að vera öllum augljós,
jafnvel hinum skattglöðustu í hópi
stjórnmálamanna og fræðimanna.
Enginn skilningur
Enginn skilningur er innan sósíal-
ískrar ríkisstjórnar Samfylkingar og
Vinstri grænna á samhengi skatta, ríkis-
útgjalda og hagvaxtar. Skattahækkanir
síðustu ára á fyrirtæki og almenning eru
byggðar á þeirri trú að ná verði fram
einhverju sem kallast „félagslegt rétt-
læti“. Í reynd hefur „réttlætið“ ekki fal-
ist í öðru en að jafna tekjur niður á við í
stað þess að auka tækifæri þeirra sem
hafa minna á milli handanna til að afla
sér meiri tekna.
ávísun á aukna skattheimtu og þar með
hærri ríkisútgjöld. Það er enginn inn-
byggður hemill á skattheimtuna og þar
með ríkisútgjöldin. Flatur tekjuskattur
– ein ákveðin prósenta óháð tekjum –
hamlar hins vegar gegn útþenslu rík-
isins enda er það pólitískt erfiðara fyrir
skattaglaða stjórnmálamenn að hækka
skattprósentuna sem allir þurfa að
greiða. Þeir ná ekki að reka fleyg á milli
skattgreiðenda með sama hætti og þeir
geta ef tekjuskattur er stighækkandi.
Auk þessa er flatur tekjuskattur ólík-
legri til að hafa skaðleg áhrif á efnahags-
lífið en stighækkandi skattur sem dreg-
ur úr löngun einstaklinga til
efnahagslegra umsvifa, þar sem afrakst-
urinn verður hlutfallslega æ minni.
Áhrif á hagvöxt
Hvernig staðið er að skattlagningu
hefur því bein áhrif á hagvöxt. Flöt, ein-
föld og hófsöm skattlagning hefur já-
kvæð áhrif á efnahagslífið og hagvöxtur
verður meiri en ella. Fyrir Íslendinga
skiptir þetta gríðarlega miklu máli. Tak-
ist ekki að rífa upp hagvöxt hér á landi
munu lífskjör taka litlum breytingum á
komandi áratugum. Þannig mun það
taka 70 ár að tvöfalda landsframleiðsl-
una ef hagvöxtur er að meðaltali 1% á
ári. Takist okkur hins vegar að tryggja
3% vöxt efnahagslífsins mun það taka
tæp 25 ár að tvöfalda íslenska hagkerfið
og aðeins 18 ár ef hagvöxtur er að með-
altali 4%.
Af þessu sést hve miklu það skiptir
fyrir almenning að hjól atvinnulífsins
fari aftur af stað og hagvöxtur nái að
festa sig í sessi. Þar skiptir hvert pró-
sentustig gríðarlega miklu. Þetta er
spurning um þróun lífskjara hér á landi.
Innan ríkisstjórnarinnar
eru fyrirtæki tortryggð og
litið er á vöxt efnahagslífs-
ins, sem er forsenda bættra
lífskjara, sem eitthvað af
hinu illa. Svandís Svav-
arsdóttir umhverf-
isráðherra lýsti því yfir á
flokksráðsfundi VG 2010, að
kapítalismi, „sem gerir ráð
fyrir endalausum hagvexti“,
leiði mannkynið til glöt-
unar. Er nema von að ung-
liði innan VG leggi til „að á
Íslandi sé aðeins starfrækt
ein matvöruverslun og hún sé á vegum
ríkisins“ og þar með verði engin sam-
keppni, „bara skýrar reglur og lýðræð-
isleg stjórnun“.
Ekki hefur Árni Páll Árnason, sem
sækist eftir að verða leiðtogi Samfylk-
ingarinnar, mikið jákvæðara viðhorf til
atvinnulífsins. Á ársfundi ASÍ 2009 tal-
aði Árni Páll sem félagsmálaráðherra
um „óforskammaða kapítalista“ og
„ginningarfífl stóriðju og útgerð-
arauðvald“.
Ólína Þorvarðardóttir, samherji Árna
Páls í Samfylkingunni, hefur lagt til að
lagður verði allt að 80% tekjuskattur á
„ofurlaun“. Þar með bauð hún betur en
Lilja Mósesdóttir, sem boðaði 60-70%
skattþrep á tekjur yfir eina milljón á
mánuði. Þá var Lilja enn félagi í VG og
Ögmundur Jónasson tók undir hug-
myndir hennar.
Skattagleðin kann sér engin takmörk.
Innbyggður hemill
Flestum hagfræðingum hefur verið
það lengi ljóst að samhengi er á milli út-
gjalda ríkisins og hagvaxtar. Útgjöld til
að standa undir grunnstoðum sam-
félagsins auka hagvöxt en gangi hið op-
inbera of langt í útgjöldum dregur úr
hagvexti – samband útgjalda og hag-
vaxtar verður neikvætt.
Uppbygging skattkerfisins hefur
veruleg áhrif á þróun ríkisútgjalda. Á
meðan eitt kerfi kallar á síaukna skatt-
heimtu og þar með aukin umsvif ríkisins
hamlar annað gegn hækkandi sköttum.
Stighækkandi tekjuskattur, þ.e. því
hærri tekjur, því hærri hundraðshluta af
launum þarf viðkomandi að greiða, er
Eftir Óla Björn
Kárason »Takist að tryggja 3%
vöxt efnahagslífsins
mun það taka tæp 25 ár að
tvöfalda íslenska hagkerfið
og aðeins 18 ár ef hag-
vöxtur er að meðaltali 4%.
Óli Björn Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Hagvöxtur og skattaglaðir
stjórnmálamenn