Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.11.2012, Síða 9

25.11. 2012 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9
Ísland á að vera í fararbroddi í baráttu gegn
kynbundnu ofbeldi í heiminum að mati UN
Women á Íslandi en á sunnudag fer fram ár-
leg ljósaganga samtakanna.
„Við viljum skora á stjórnvöld að vera leið-
andi í þessum málaflokki um allan heim og
taka forystu á næsta kvennaþingi SÞ á næsta
ári. Við náum aldrei heimsfriði nema ná fyrst
heimilisfriði,“ segir Inga Dóra Pétursdóttir
hjá UN Women.
Hún segir samtökin hafa beint sjónum að
kvennamorðum í ár. „Það eru óhugnanlegar
staðreyndir sem gefa til kynna að það sé
kerfisbundið dráp á konum víða um heim.
Það er ekki til það samfélag á jarðríki þar
sem konur líða ekki ofbeldi vegna kyns síns.
Ísland er þar engin undantekning, þótt
ákveðinn árangur hafi náðst hér.“
Markar upphaf átaks gegn ofbeldi
Ljósagangan hefst kl. 19 sunnudaginn 25.
nóvember í Alþingisgarðinum þar sem stjórn-
völdum verður afhent áskorun um að þau
geri „allt sem í þeirra valdi stendur til að út-
rýma ofbeldi gegn konum: hér heima og að
heiman,“ eins og segir í tilkynningu samtak-
anna. Þá er gengið yfir Austurvöll og þaðan í
Bíó Paradís þar sem verðlaunamyndin
Skemmd epli (Tyrannosaur) verður sýnd kl.
20 en aðgangseyrir rennur til UN Women.
Einnig verða þrír ljósberar heiðraðir fyrir
framlag sitt í baráttunni gegn kynbundnu of-
beldi á árinu.
Gangan á sunnudag markar upphaf 16
daga átaks sem lýkur á alþjóðlegum mann-
réttindadegi þann 10. desember.
Ljósagangan er nú gengin í fjórða sinn. Lagt er af
stað frá Alþingisgarðinum kl.19 á sunnudag.
Morgunblaðið/Golli
Fyrst heim-
ilisfrið - svo
heimsfrið
LJÓSAGANGA UN WOMEN
Fáir geta sagt að þeir þekki stofn-frumurannsóknir, hvað þær eru oghversu langt læknavísindin eru komin í
þessum efnum. Elín Hirst vissi að eigin sögn
ekkert um þær þegar vinur hennar kom að
máli við hana og lagði til að hún ynni heim-
ildarmynd um stofnfrumurannsóknir.
„Vinur minn til margra ára, Kjartan Gunn-
arsson lögfræðingur, fékk mergfrumuæxli
sem er blóðmein. Hann fór í gegnum mjög
erfiða stofnfrumumeðferð. Eftir að hann var
búinn að ná sér kom hann að máli við mig og
Sigurgeir Orra Sigurgeirsson og bað okkur
um að gera heimildamynd um þetta flókna
fyrirbæri sem stofnfrumur eru,“ segir Elín.
Með þessu vildi Kjartan sýna þakklæti sitt
í verki og gefur 150 eintök af henni til Land-
spítalans og Krabbameinsfélagsins fyrir þá
sem þurfa að ganga í gegnum slíka meðferð.
Ásvaldur Kristjánsson sér um alla tæknilega
útfærslu í myndinni.
Á vísindavef Háskóla Íslands segir að
stofnfrumur séu ósérhæfðar, frumstæðar
frumur sem geta bæði fjölgað sér og sér-
hæfst í sérstakar frumugerðir. „Með orðum
leikmannsins er stofnfruma sú tegund
frumna í líkamanum sem getur breytt sér í
hvaða frumu sem er innan líffærakerfisins.
Notast er við stofnfrumur úr fósturvísum. Þá
eru þær svo ómótaðar að þær geta tekið
hlutverk allra frumna líkamans, hvort sem
það er blóðfruma, taugafruma eða hjarta-
fruma,“ segir Elín
Í heimildarmyndinni er Unni Tómasdóttur
fylgt eftir en hún fékk stofnfrumumeðferð
eftir að hún greindist með eitlakrabbamein
snemma árs árið 2011. Tökum lauk nú fyrir
skömmu.
„Við fylgjumst með hennar krabbameins-
meðferð og hún verður, vægt til orða tekið,
ofboðslega veik. Maður trúir því ekki að
hægt sé að leggja slíkt á herðar eins líkama.
En eftir að henni lýkur er notast við stofn-
frumurnar til að byggja líkamann upp aftur,“
segir Elín.
Hún segir stofnfrumuvísindi í stöðugri
framþróun. „Í pípunum eru stórkostlegir
hlutir þar sem notast er við stofnfrumur. Til-
raunir á dýrum hafa sýnt að stofnfrumurnar
gagnast við lækningu á sködduðu hjarta og
parkinsonsjúkdómnum. Jafnvel eru vonir
bundnar við að hægt verði að lækna mænu-
skaða,“ segir Elín.
Í myndinni fjallar Elín m.a. um hina sið-
ferðislegu hlið stofnfrumurannsókna. Helst
vekur notkun á fósturvísum deilur. „Sumir
eru hræddir um að farið verði að framleiða
fósturvísa til að ná í stofnfrumur.“ segir hún.
Á tímabili hélt Elín að verkefnið væri
henni ofviða enda málefnið afar flókið að
hennar sögn. „Eftir að ég var búin að spyrja
vísindamennina alls kyns fáránlegra spurn-
inga þá loksins skildi ég þetta til fullnustu.“
Elín reynir að taka allar hliðar málsins og
bendir á að stofnfrumumeðferðir eigi sér
einnig neikvæðar hliðar. „Það er mikið um
það að óprúttnir aðilar í Vestur-Evrópu-
löndum geri út á það að fá veikt fólk til sín í
stofnfrumumeðferðir. Fyrir það borga sjúk-
lingarnir háar fjárhæðir en svo er þetta bara
plat og þessir aðilar eru bara að sprauta ein-
hverju efni inn í þetta veika fólk sem
gagnast því ekki neitt,“ segir Elín.
„Í þessari mynd er leitað svara við því
hvað er satt og logið varðandi stofnfrumur
og hversu langt við erum raunverulega kom-
in. Þótt framtíðin sé mjög björt þá erum við
ekki komin eins langt og sumir vilja vera að
láta,“ segir Elín.
Elín Hirst tekur m.a. fyrir siðferðislegar umræður stofnfrumurannsókna. Tökur hófust fyrir rúmu
einu og hálfu ári og verður myndin sýnd á RÚV næstkomandi miðvikudag.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
ELÍN HIRST HEFUR LOKIÐ VIÐ GERÐ HEIMILDARMYNDAR UM STOFNFRUMURANNSÓKNIR
Vildi sýna þakklæti í verki
ELÍN HIRST HEFUR LOKIÐ VINNU
VIÐ HEIMILDARMYND UM
STOFNFRUMURANNSÓKNIR.
Í HENNI ER VELT UPP ÓLÍKUM
SJÓNARMIÐUM SEM UPPI ERU
UM ÞETTA UMDEILDA MÁLEFNI.
Viðar Guðjónsson vidar@mbl.is
* „Hún verður, vægt til orða tekið,
ofboðslega veik.
Maður trúir
ekki að hægt
sé að leggja slíkt
á herðar eins
líkama.“Í heimildarmyndinni er notast við til útskýringar teiknimyndirsem Hilmar Loftsson gerði.
Eyrarrósin, viðurkenning fyrir framúrskar-
andi menningarverkefni á starfssvæði
Byggðastofnunar, verður veitt í níunda sinn
í febrúar árið 2013. Það eru Byggðastofnun,
Flugfélag Íslands og Listahátíð í Reykjavík
sem staðið hafa saman að verðlaununum
allt frá upphafi árið 2005. Fyrir helgi rituðu
Aðalsteinn Þorsteinsson forstjóri Byggða-
stofnunar, Árni Gunnarsson framkvæmda-
stjóri Flugfélags Íslands og Hanna Styrm-
isdóttir listrænn stjórnandi Listahátíðar í
Reykjavík undir áframhaldandi samstarfs-
samning um verðlaunin til næstu fjögurra
ára.
Markmið Eyrarrósarinnar er að beina
sjónum að og hvetja til menningarlegrar
fjölbreytni, nýsköpunar og uppbyggingar, á
sviði menningar og lista. Umsækjendur um
Eyrarrósina geta meðal annars verið stofn-
un, tímabundið verkefni, safn eða menning-
arhátíð. Valnefnd tilnefnir þrjú verkefni og
hlýtur eitt þeirra Eyrarrósina. Verðlauna-
féð hefur verið hækkað og hlýtur handhafi
Eyrarrósarinnar 1.650.000 krónur og flug-
ferðir frá Flugfélagi Íslands. Aðrir til-
nefndir hljóta 300.000 krónur auk flugferða.
Áfram
Eyrarrós
Dorrit Moussaieff forsetafrú okkar Íslendinga
er verndari Eyrarrósarinnar.
Morgunblaðið/Ómar
Meðlimir Meistarafélags kjötiðnaðarmanna
eru drengir góðir og gera það sem í þeirra
valdi stendur til að enginn verði svangur um
jólin. Fimmta árið í röð stála þeir nú hnífa
sína og úrbeina mörg hundruð kíló hangi-
kjöts sem færð verða Mæðrastyrksnefnd
Reykjavíkur að gjöf.
„Það má segja að þetta sé orðin hefð.
Margir gamlir félagar sem eru ekki lengur í
vinnslu heldur sitja mest á skrifstofu, og hafa
jafnvel varla snert hníf árum saman, vilja
ólmir koma og vera með!“ segir Kjartan
Bragason, formaður Meistarafélagsins.
Ævintýrið byrjaði haustið 2008. Kjartan
segir félagsmönnum hafa runnið til rifja að
einhverjir hefðu ekki efni á mat fyrir jólin.
Þeir tóku sig því til og útveguðu hangkjöt frá
hinum ýmsu framleiðendum, úrbeinuðu það
og pökkuðu og gáfu Mæðrastyrksnefnd. Hef-
ur þetta verið árlegur viðburður síðan.
Kjartan Bragason reiknar með að kjöt-
meistararnir muni úrbeina allt að heilu tonni
að þessu sinni.
Kjötkrókar
landsins vilja
hjálpa til
Hangikjöt er að margra mati ómissandi um jól.
Kjötiðnaðarmenn eru eflaust á þeirri skoðun.
Morgunblaðið/Eyþór