Morgunblaðið - 11.12.2012, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 2012
Skraut Nemendur á blómaskreytingabraut Garðyrkjuskólans og grunnskólanemendur í Kópavogi bjuggu til jólaskreytingar fyrir íbúa á Hrafnistu í Boðaþingi í Kópavogi í gær.
Kristinn
Eitt af mikilvægustu
og vandasömustu verk-
efnum næstu mánuða
og missera á Íslandi er
að koma stóru bönk-
unum þremur í framtíð-
areignarhald.
Það gengur ekki
lengur að Arion banki
og Íslandsbanki séu að
langmestu leyti í eigu
andlitslausra erlendra
kröfuhafa sem væntanlega hafa tak-
markaðan áhuga á Íslandi og hags-
munum Íslendinga til framtíðar litið.
Þá er það ekki heldur hvetjandi fram-
tíðarsýn að halda Landsbankanum of
lengi í eigu ríkisins þar sem sam-
keppnishæfni bankans er raskað með
íþyngjandi inngripi framkvæmda-
valdsins og svonefndrar Bankasýslu
ríkisins.
Þannig þarf bankinn að una því að
kjararáð ákvarði starfskjör banka-
stjóra í stað þess að stjórnir keppi-
nauta beri ábyrgð á því í öðrum bönk-
um. Eins virðist upplýsingaskylda
vera mun ríkari hjá ríkisbankanum
en hjá keppinautum sem getur leitt
til veikleika í samkeppni. Þannig er
bankanum gert að skila gögnum til
Þjóðskjalasafns og að veita Banka-
sýslu margháttaðar viðkvæmar upp-
lýsingar.
Bankasýsla ríkisins er enn ein
stofnunin sem hefur sprottið upp eftir
hrun og hefur á sér ráðstjórnarlegt
yfirbragð. Vafalaust hefur stofnun
Bankasýslunnar markast af því and-
rúmslofti sem skapaðist eftir hrun og
ber að virða þá ákvörðun á þeim tíma
í ljósi þess. En þegar frá líður og
ástandið færist í eðlilegra horf, getur
það ekki verið viðunandi framtíð-
arsýn að viðhalda slíkum stofnunum.
Því hlýtur að vera komið að því að
endurmeta stöðu Bankasýslunnar og
framtíð hennar þannig að tilvera
hennar skaði ekki virði þeirra rík-
iseigna sem hún vélar um. Spyrja má
hvort tími Bankasýslu
ríkisins sé ekki senn lið-
inn.
Ríkið vantar
peninga
Ríkissjóð skortir fjár-
muni til að geta dregið
úr skattheimtu og
minnkað skuldir. Það
hlýtur því að vera
freistandi fyrir rík-
isvaldið að selja rík-
iseignir sem þurfa ekki
að vera í eigu þess.
Landsbankinn er eitt gleggsta dæmið
um það.
Í ljósi þeirra alvarlegu atburða sem
urðu hér á landi við bankahrunið árið
2008 er eðlilegt að stjórnmálamenn
vilji fara varlega þegar kemur að
ákvörðunum um framtíð Landsbank-
ans sem er stærstur banka hér á
landi. Margir hafa horft til þeirrar
leiðar sem Norðmenn völdu sér á sín-
um tíma eftir þær hremmingar sem
þeir gengu í gegnum varðandi rekst-
ur bankanna þar í landi. Samstaða
náðist t.d. um það að norska ríkið
héldi þriðjungshlut í DnB-bankanum
og hefði þannig umtalsverð áhrif á
rekstur bankans í samstarfi við fjár-
festa á markaði án þess að hann væri
alfarið í ríkiseigu með þeim ókostum
sem því fylgja.
Þriðjungur í ríkiseigu
Vel má hugsa sér að heppilegt væri
fyrir Íslendinga að læra af þessari
reynslu Norðmanna og setja sér þá
stefnu að ríkið ætti ávallt 33% hluta-
fjár í Landsbankanum en 67% eign-
arhlutur yrði seldur hér innanlands í
einu átaki til fagfjárfesta og ein-
staklinga með það að markmiði að
bankinn yrði skráður í Kauphöll Ís-
lands og lyti þar með öllum þeim aga
sem því fylgir. Með því yrði aðkoma
Bankasýslu óþörf í meginatriðum og
þar með ætti bankinn að standa jafn-
fætis öðrum í samkeppni á markaði.
Nú liggur fyrir að allir þrír stóru
bankarnir vinna að leiðréttingum
þúsunda lána vegna þeirra dóma sem
gengið hafa. Sú vinna mun taka
nokkra mánuði og þegar henni lýkur
mun hafa farið fram mikil end-
urskipulagning á efnahagsreikn-
ingum bankanna. Takist þeim að
tryggja sér viðunandi fjármögnun til
næstu ára á erlendum mörkuðum,
ætti ekkert að vera að vanbúnaði að
hefja sölu á eignarhlutum ríkisins í
bönkunum af fullum krafti.
Flest bendir til þess að hlutabréf-
um í bönkunum yrði tekið vel á mark-
aði hér á landi – að því gefnu að verð-
lagning væri sanngjörn og vel
rökstudd miðað við aðstæður og í
eðlilegu samræmi við verðlagningu á
bönkum í heiminum um þessar
mundir. Reynslan af þeim hlutafjár-
útboðum sem nýlega hafa farið fram
hér á landi sýnir að áhugi fyrir hluta-
bréfum í öflugum fyrirtækjum er nú
hratt vaxandi. Samhliða því eflist
Kauphöll Íslands sem er mjög mik-
ilvægt.
Bankar verðlagðir
undir bókfærðu verði
Brýnt er að horfast strax í augu við
það að bankar um allan heim eru nú
verðlagðir undir bókfærðu virði eigin
fjár, t.d. á genginu 0,60 til 0,70. Sé rík-
isvaldið tilbúið til að selja hlutabréf
sín í bönkunum miðað við það sem nú
er viðtekið á heimsmarkaði er ástæða
til að ætla að íslenski markaðurinn
gæti ráðið við þetta mikilvæga og
risastóra verkefni.
Gera verður ráð fyrir því að ís-
lenskir lífeyrissjóðir kæmu mynd-
arlega að þessum fjárfestingum og
sama ætti að gilda um aðra fagfjár-
festa, framtakssjóði, sjóði í fjármála-
fyrirtækjum, vátryggingarfélög og
svo breiðan hóp fjárfesta meðal fyr-
irtækja og einstaklinga. Alla þessa
aðila skortir fjárfestingartækifæri og
víst er að tíminn er núna til að ná ár-
angri með sölu ríkiseigna af þessu
tagi.
Til þess að árangur náist þarf að
taka fullt tillit til markaðsaðstæðna.
Enginn árangur mun nást ef rík-
isvaldið markar einhliða stefnu um
söluferli eignarhluta í bönkum sem
vekur ekki áhuga hugsanlegra kaup-
enda. Það er nú einu sinni svo að það
þarf bæði seljendur og kaupendur til
að viðskipti geti orðið!
Á hvaða róli er Bankasýslan?
Þetta er sagt vegna þeirrar stefnu-
mörkunar sem fram kemur í framtíð-
arstefnu Bankasýslunnar varðandi
sölu þessara eignarhluta og birt er á
heimasíðu stofnunarinnar. Þar segir
m.a. um mögulega sölu á eign-
arhlutum í Landsbankanum:
„… þannig að tryggt sé að eignarhald
ríkisins fari ekki niður fyrir 66-75% í
nánustu framtíð“. Mér er mjög til efs
að einhverjir fjárfestar vilji kaupa
hlutabréf í banka sem ríkið á mikinn
meirihluta í. Eins er það mikil bjart-
sýni – eða skortur á raunsæi – hjá
Bankasýslunni að gera ráð fyrir að
fjárfestar vilji kaupa 13% hlut í Arion
banka og 5% hlut í Íslandsbanka á
meðan erlendir kröfuhafar eiga allt
annað hlutafé í bönkunum og hafa
ekki gefið upp áform sín um fram-
haldið.
Þá eru vangaveltur Bankasýsl-
unnar í fyrrnefndri framtíðarstefnu
um að skrá hlutabréf íslenskra banka
á markaði erlendis afar óraunhæfar
og nánast hlægilegar. Íslendingar
verða að halda sig við raunveruleik-
ann þegar kemur að umfjöllun um
þessi mikilvægu mál. Útlendingar
munu væntanlega ekki hafa mikinn
áhuga á eignarhlutum í íslenskum
bönkum sem starfa í landi gjaldeyr-
ishafta. Á Vesturlöndum fást menn
við erfiða skuldakreppu og vænt-
anlega er fjárfestum í þeim löndum
ekki efst í huga að fjárfesta á íslensk-
um fjármálamarkaði.
Þetta mikilvæga viðfangsefni verð-
ur einungis leyst af Íslendingum
sjálfum með íslensku sparifé.
Markaðurinn er tilbúinn
Ef stjórnmálamenn okkar hafa víð-
sýni til að marka sem fyrst raunhæfa
stefnu um sölu eignarhluta í Lands-
bankanum og sýni erlendir kröfuhaf-
ar á spil sín varðandi framtíð Íslands-
banka og Arion banka og reynist
verðhugmyndir í samræmi við raun-
veruleikann, þá hef ég fulla trú á því
að íslenski markaðurinn sé tilbúinn
að takast á við verkefnið og muni
leysa það í stóru sameiginlegu átaki.
Það er allavega persónuleg skoðun
mín sem er ekki túlkun á stefnu
þeirra stofnana og samtaka sem ég
tengist.
Takist þetta, þá þyrfti að horfa til
þess í framhaldinu að fram færi upp-
stokkun bankakerfisins með samein-
ingu banka til aukins hagræðis og
sparnaðar. Það viðfangsefni er brýnt
og hefur beðið allt of lengi. Slík upp-
stokkun hlyti að verða almenningi og
atvinnulífinu til hagsbóta.
Tveir stórir bankar í stað þriggja
er áhugaverð framtíðarsýn fyrir ís-
lenskt bankakerfi og mjög í anda
þeirrar merku skýrslu sem McKin-
sey tók saman um íslenskt atvinnulíf
og birti nýlega. Ef við ætlum að gera
eitthvað með niðurstöður hennar þá
þarf að hefjast handa á ýmsum svið-
um viðskiptalífsins – þar á meðal og
ekki síst á bankamarkaðinum. En það
mun ekki gerast fyrr en eignarhaldið
hefur breyst og tekið á sig framtíð-
armynd. Einnig má ætla að löggjaf-
inn þurfi þá að gera einhverjar breyt-
ingar á samkeppnislögum.
Tækifærin eru framundan. Hefj-
umst handa enda ekki eftir neinu að
bíða.
Eftir Helga
Magnússon »Útlendingar munu
væntanlega ekki
hafa mikinn áhuga á
eignarhlutum í íslensk-
um bönkum sem starfa
í landi gjaldeyrishafta.
Helgi Magnússon
Höfundur er formaður Lífeyrissjóðs
verslunarmanna og á sæti í stjórn
og framkvæmdastjórn Samtaka
atvinnulífsins.
Er markaðurinn tilbúinn fyrir bankana?