Morgunblaðið - 24.12.2012, Blaðsíða 38

38 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. DESEMBER 2012
Heill heimur af ævintýrum
Gleðileg jól
og farsælt
komandi ár
Óskum viðskiptavinum okkar nær
og fjær og landsmönnum öllum
gleðilegra jóla
FASTEIGNA
MARKAÐURINN
ÓÐINSGÖTU 4, SÍMI 570 4500, FAX 570 4505.
Netfang: fastmark@fastmark.is - Heimasíða: http://www.fastmark.is/
Jón Guðmundsson, sölustjóri og lögg. fasteignasali.
Guðmundur Th. Jónsson, lögg. fasteignasali
Í nóvember síðast-
liðnum vakti skýrsla
innanríkisráðherra
um stöðu lögregl-
unnar þó nokkra at-
hygli. Í fjölmiðlum
var því slegið upp að
þetta væri svört
skýrsla um stöðu lög-
reglunnar. Talað var
um að lögreglan gæti
ekki sinnt þeim verk-
efnum sem hún þarf að gera lög-
um samkvæmt vegna fjárskorts og
manneklu. Í inngangi skýrslunnar
segir að ástand lögreglunnar sé
óásættanlegt og að brýnt sé að
fjölga lögreglumönnum og auka
fjárveitingar til hennar.
Skýrslan er að mörgu leyti
ágætis greining á stöðu lögregl-
unnar í dag. Niðurstöður hennar
koma hins vegar ekki á óvart og
má segja að það sé fátt nýtt í
henni sem ekki hefur þegar komið
fram. Formaður Landssambands
lögreglumanna hefur t.a.m. minnst
á flestalla þá þætti sem fjallað er
um í skýrslunni, bæði í greinum
og viðtölum á undanförnum árum.
Auk þess hafa stjórnendur innan
lögreglunnar og forsvarsmenn lög-
reglufélaga um mestallt land rætt
um manneklu, fjárskort, öryggi
lögreglumanna og fleira á síðast-
liðnum árum. Það sem er nýtt er
að stjórnvöld eru með þessari
skýrslu að viðurkenna og staðfesta
tiltekið ástand innan lögreglunnar
sem þau hafa ekki gert áður með
viðlíka hætti.
Árangur lögreglunnar
Staða lögreglunnar í dag kemur
ekki á óvart því búið er að skera
niður hjá henni, eins og hjá mörg-
um öðrum opinberum stofnunum á
síðastliðnum árum. Fram kemur í
skýrslunni að frá árinu 2008 til
ársins 2011 hafa fjárveitingar til
lögregluembætta miðað við vísi-
tölu í september 2012 lækkað um
2,8 milljarða króna og er þá emb-
ætti sérstaks saksóknara ekki
meðtalið. Lögreglan hefur því
fyllilega staðist væntingar stjórn-
valda hvað varðar niðurskurð og
aðhald í ríkisrekstrinum. Sá ár-
angur, ef svo má
kalla, hefur hins veg-
ar kostað miklar fórn-
ir, t.a.m. hefur dregið
verulega úr akstri
lögreglubifreiða sem
leiðir til minna um-
ferðareftirlits auk
þess sem lögreglan er
orðin minna sýnileg.
Lögreglumönnum hef-
ur fækkað, m.a. vegna
uppsagna, auk þess
sem sjaldan er ráðið í
stöður sem losna.
Fækkunin leiðir til þess að álagið
verður meira meðal þeir sem eftir
eru, mál kunna að taka lengri
tíma í rannsókn, viðbragðstími
lögreglu kann að lengjast, hætta
er á að menn brenni fyrr út í
starfi o.s.frv.
Lögreglunni hefur verið gert að
forgangsraða verkefnum í ljósi
skertra fjárveitinga og hefur hún
gert það mjög vel. Það sýna árleg-
ar mælingar á trausti til stofnana
en lögreglan hefur verið með yfir
80% traust almennings sl. ár. Lög-
reglunni hefur tekist hið ómögu-
lega, að halda uppi lögum og
reglu, sinna grunnþjónustunni og
jafnvel gert ívið meira þrátt fyrir
skerðingu upp á rúma 2,8 millj-
arða kr.
Rekstur lögreglunnar
Nú er svo komið að 14 lögreglu-
embætti af 15 eru með rekstr-
arhalla. Rekstrarafgangur sem
einhver embætti áttu er uppurinn
auk þess sem fjármunir sem tekn-
ir voru úr yfirstjórnum embætt-
anna til að kosta löggæsluverkefni
eru ekki lengur fyrir hendi. Fram
kemur í skýrslunni að það vantar
rúmar 300 m.kr. til þess að ná
jöfnuði í rekstri lögregluembætt-
anna. Þessa fjármuni vantar til að
viðhalda núverandi ástandi. Það
vantar hins vegar mun meiri fjár-
muni ef ætlunin er að styrkja lög-
regluna og tryggja grunnþjónustu
hennar. Ljóst er að ef ekkert er
gert, þá mun ástandið versna sbr.
niðurstöður skýrslunnar.
Alþingi hefur nú samþykkt að
veita lögreglunni 200 m.kr. sem
tímabundið framlag til að styrkja
einstök lögregluembætti. Það er
gott að menn séu að átta sig á
ástandinu en hafa ber í huga að
það var fyrirséð. Hvað halda menn
að verði um starfsemi sem skorin
er svona mikið niður? Aftur á móti
dugar þessi fjárveiting sem Al-
þingi hefur samþykkt skammt.
Hún er ekki nóg til að ná jöfnuði í
núverandi rekstri lögregluembætt-
anna, sbr. skýrslu innanrík-
isráðherra. Það þýðir að áfram
munu einhver embætti verða rekin
með halla. Þessi fjárhæð kemur í
veg fyrir, tímabundið, frekari
fækkun lögreglumanna á ein-
hverjum stöðum á landinu en ger-
ir ekkert til að bæta núverandi
ástand eins og því er lýst í skýrsl-
unni.
Verja grunnþjónustuna
Þó nokkuð var rætt um skil-
greiningar á ýmiss konar grunn-
þjónustu í þjóðfélaginu í kjölfar
hrunsins. Slíkar skilgreiningar
voru m.a. taldar nauðsynlegar fyr-
ir stjórnvöld svo að þau gætu tek-
ið upplýstari ákvarðanir um for-
gangsmál og niðurskurð í
ríkisrekstrinum. Árið 2009 var
unnið að því hjá embætti ríkislög-
reglustjóra að skilgreina grunn-
þjónustu lögreglunnar að beiðni
þáverandi dómsmálaráðherra.
Mikilvægt er fyrir stjórnvöld að
vinna með skilgreiningu á grunn-
þjónustu lögreglunnar ef ætlunin
er ekki að auka fjárveitingar til
lögreglunnar. Stjórnvöld þurfa að
fara yfir verkefni lögreglunnar
eins og þau eru sett fram í skýrslu
um grunnþjónustuna og taka
ákvörðun um framhald þeirra, þ.e.
hvað má hætta að gera, hverju má
sleppa tímabundið, hvað er hægt
að fela öðrum stofnunum o.s.frv.
Ef þetta er ekki gert þá mun það
koma niður á grunnþjónustu lög-
reglunnar til lengri tíma litið.
Stöðumat á lögreglunni
Eftir Pétur Berg
Matthíasson »Hvað halda menn að
verði um starfsemi
sem skorin er svona
mikið niður?
Pétur Berg Matthíasson
Höfundur er fyrrverandi sérfræð-
ingur hjá embætti ríkislögreglustjóra
og einn af höfundum skýrslu um
grunnþjónustu lögreglunnar.
Í brjálaða teboði
Lísu í Undralandi er
Lísu komið í skilning
um „að meina það
sem þú segir er ekki
hið sama og að segja
það sem þú meinar“.
Stjórnlagaráði hefði
ekki veitt af því að fá
sömu lexíu og Lísa,
því sumt af því sem
fram kemur í til-
lögum Stjórnlagaráðs
í drögum að nýrri stjórnarskrá
ber þess augljós merki að menn
geta vart hafa meint það sem þeir
segja.
Í stjórnarskrá er að finna
grunnlög um hvernig ríki skuli
stjórnað og hvaða takmarkanir
ríkisvaldinu eru settar til að verja
rétt borgaranna. Öll önnur lands-
lög verða að falla að ákvæðum
stjórnarskrár. Það er því mik-
ilvægt að vanda til gerðar stjórn-
arskrár. Í henni skulu hvorki vera
færri né fleiri orð en þörf er á og
hvert orð og hver setning þarf að
vera vel ígrunduð. Það hefur eng-
an veginn tekist í þeim tillögum
sem Alþingi er ætlað að taka til
afgreiðslu eftir jólafrí.
Ég tek hér tvö dæmi þar sem
Stjórnlagaráð hefur tæplega meint
það sem sagt er:
6. gr. Öll erum við jöfn fyrir
lögum og skulum njóta mannrétt-
inda án mismununar, svo sem
vegna … aldurs …
Það er alveg nýtt í stjórnarskrá
að ekki megi mismuna fólki vegna
aldurs. Verði stjórnarskrárdrögin
samþykkt verður að fella úr gildi
öll lög sem fela í sér aldurs-
takmarkanir. Þar á meðal má telja
lágmarksaldur til þess að stofna
til hjónabands, kaupa áfengi, fá
réttindi til þess að stýra ökutæki,
svo nokkuð sé nefnt. Hið sama á
við um hámarksaldur er takmark-
ar gildistíma ökuskírteinis, heim-
ild til að stunda atvinnuflug-
mennsku, o.s.frv. Vissulega mætti
áfram gera kröfu um hæfnispróf,
en það mætti ekki takmarka rétt-
indi við aldur óháð hæfni.
7. gr. Allir hafa meðfæddan rétt
til lífs.
Það er reyndar erf-
itt að skilja hvað þessi
setning þýðir ná-
kvæmlega, en hún
kemst nokkuð nærri
því að vera í samræmi
við baráttuorð þeirra
sem berjast fyrir því í
Bandaríkjunum að
fóstureyðingar verði
bannaðar með öllu
(pro-life-ákvæði).
Það má finna fjölda
annarra dæma um
óljós og undarleg
ákvæði í stjórnarskrárdrögunum,
gefi menn sér tíma til þess að lesa
tillögu Stjórnlagaráðs. Nú má vel
vera að Stjórnlagaráð hafi í raun
ætlað sér að gera ofangreindar
breytingar, þó svo að mér finnist
það afar ólíklegt.
Ofangreind ákvæði, ásamt öllum
hinum, hefur Jóhanna Sigurðar-
dóttir heimtað að Alþingi sam-
þykki óbreytt og helst umræðu-
laust. Það kann að vera að það sé
vegna þess að hún hafi ekki lesið
þessi drög eða a.m.k. ekki skilið
hvað hún las, samanber þegar hún
krafðist þess að Alþingi samþykkti
Icesave I-samninginn ólesinn.
Vonandi ber Alþingi gæfu til að
leggja þessi drög til hliðar og ein-
beita sér þess í stað að breyt-
ingum á þeim ákvæðum stjórn-
arskrárinnar sem mest þörf er á. Í
framhaldi af því geta áhugamenn
um afnám allra aldurstakmarkana
og þeir sem vilja banna fóstureyð-
ingar með öllu gert betur grein
fyrir máli sínu, þannig að við hin
getum metið hvort ástæða sé til
þess að lögleiða (hvað þá í stjórn-
arskrá) slík ákvæði.
Brjálað teboð
Stjórnlagaráðs
Eftir Erlend
Magnússon
Erlendur
Magnússon
» Vonandi ber Alþingi
gæfu til að leggja
þessi drög til hliðar og
einbeita sér þess í stað
að breytingum á þeim
ákvæðum stjórnar-
skrárinnar sem mest
þörf er á.
Höfundur er framkvæmdastjóri.