Morgunblaðið - 02.02.2013, Blaðsíða 30
30 UMRÆÐANBréf til blaðsins
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 2013
- með morgunkaffinu
Í heildstæðri lög-
gjöf um málefni aldr-
aðra nr. 125/1999 segir
um tilgang lagana;
Lögin fela í sér þau
markmið að gera öldr-
uðum fært að lifa eðli-
legu heimilislífi eins
lengi og kostur er og
að öldruðum sé tryggð
þjónusta þegar hennar
er þörf og í samræmi
við þarfir hvers og eins. Ásamt því
er lögð áhersla á að aldraðir njóti
jafnréttis og að sjálfstæði þeirra sé
virt.
En hvernig er sá raunheimur sem
blasir við öldruðum. 55 eldri borg-
ara dagar sjúka uppi í rúmum
Landspítala? Auðvitað ekki óeðli-
legt, þó ráðamenn fárist yfir, því
samkvæmt ofangreindum lögum
eiga aldraðir að njóta jafnréttis til
sjúkrahússvistar, sem hver annar,
ef sjúkdómar verða í vegi og minnka
lífsþrótt. Þar eiga þeir að fá þjón-
ustu og alúð sem þeir þurfa. Hvern-
ig stendur þá á væli embættismanna
nú vegna þessara sjúku eldri borg-
ara sem fá notið sjúkrahúsvistar og
þeirrar frábæru ókeypis þjónustu
sem Landspítalinn er
þekktur fyrir? Emb-
ættismanna, sem ann-
ars eru svo góðir, gegn-
ir og sannfærandi. Það
er vegna þess að til eru
sérbyggð sjúkrahús
fyrir aldraða sem heita
hjúkrunarheimili. En
samkvæmt nýjasta
verklagi vistunarreglna
mættu heita „líkn-
arhús“, því þangað
komast einungis í rými
aldraðir eða aðrir fár-
sjúkir. Það á auðvitað að hola ofan-
greindum Landspítalasjúklingum
þar, því þá er hægt að rukka þá um
rúmar 300 þúsund krónur og rík-
issjóð um rúmar 400 þúsund krónur
á mánuði fyrir rúmið.
Stóri vandinn er hins vegar sá að
það eru engin pláss á hjúkr-
unarheimilum á lausu. Framundan
eru 50 rými í Garðabæ, sem verða
sjálfsagt nýtt af þeim sem nú dvelja
á Vífilsstöðum. Hafnarfjarðarheim-
ilið er í óvissu eftir margra ára und-
irbúning og Sléttuvegsheimilið var
strikað út í nýjustu áætlun. Hvert
skal haldið þá, ef ekki er hægt að
þjóna þessu sjúka fólki höfuðborg-
arsvæðisins með viðunandi hætti?
Það virðist engin vita neitt um það,
síst af öllu ofangreindir. En forstjóri
Landspítala og sjálfur lögverndari
velferðar, velferðarráðherrann, sem
hafa sameiginlega ábyrgð á lokun
margra deilda Landspítala, m.a.
líknardeildar aldraðra á Landakoti,
og ætlaðri hækkun launa forstjór-
ans, bara væla. Þeir eru þar með
ráðalausir ef hagsmunir aldraðra
eru í þeirra verkferli, sem og bæði
núverandi Alþingi og ríkisstjórn
sem segist vera velferðarríkisstjórn.
Ef menn kynnu að skammast sín,
er núna gott tækifæri. Brettið upp
ermar og komið ykkur að verki og
verið ekki þær mýslur sem raun ber
vitni.
Einn samferðamaður minn flutti
mér þau döpru tíðindi að hann hefði
fáar krónur til framfærslu, vegna
þess að hann væri að greiða TR til
baka vegna konu sinnar, sem þurfti
á sjúkrahúsaþjónustu að halda, en
var vistuð á hjúkrunarheimilli. Þetta
er velferðarstaða mín, sagði hann,
sem hef greitt tryggingariðgjald í
rúm 60 ár fyrir tryggingabætur ef
lent væri í mótvindi. Búum við ekki í
samfélagi lýðræðis og réttlætis?
spurði þessi vitri samferðamaður
mig. Hann bætti við að honum fynd-
ist yngra fólkið í stjórnmálum ekki
lengur vaxa og dafna frá rót sinni og
vera alltof mengað af allskonar al-
heimsverkjum og væðingu sem
deyfir vitund um hvernig samfélag
við vildum búa okkur. Það virðist
vera nauðsynlegt, sagði hann, að
minna það fólk á sem nú situr að
stjórnvaldi, að við sem erum á átt-
ræðisaldri höfum greitt trygging-
ariðgjald frá 16 ára aldri og mörg
okkar hafa greitt skatt af lífeyr-
issjóðsiðgjaldi stærsta hluta starfs-
ævinar, samt er lífeyrir okkar skatt-
lagður að fullu, það er
tvískattlagning sagði hann og bætti
við að skerðingar á áunnum
tryggingabótum væru ekkert annað
en tvískattlagning sem væri and-
stæð meginreglum og lögum sam-
félagsins og yrði ekki skilgreind
sem annað en gróf misbeiting valds
til eignarnáms, líkt og ítalskar mafí-
ur tíðka. Eignaupptaka og tilfærsla
fjármuna frá almenningi til að
greiða skaðann sem varð er enn lög-
málið – hvílík snilld. Við verðum að
fá nothæfa Arnarhólsstráka og
-stelpur sem láta ekki mata sig á
efnahagsfræðum amerískra háskóla
– þeirri hörmulegu hagfræði sem
margoft hefur verið á leið með sam-
félagið lóðbeint i gjaldþrot.
Hún verður aldrei í askana látin
sú fræði, né nothæf við fram-
komnum raunum eins og hag-
fræðispekingar hafa margoft stað-
fest með öngulinn í bakhlutanum
þegar eftirtekjur heimskuverka
þeirra voru metnar. Ríkisstjórn sem
ekki ber gæfu til að sjá skóginn fyr-
ir trjánum í þessum efnum á að
hverfa út í hafsauga. Hana nú, sagði
hann að lokum, enda orðinn veru-
lega heitur, – maður spyr eins og
Kötluskáldið spurði í mótlæti for-
tíðar: „Er hið sjálfstæða Ísland þá
frelsisins friðland, ef fólk sem vill
rísa, á þar hvergi griðland.“ Hann
stundi og stamaði, – heyrðu annars,
hann Ásmundur Stefánsson hag-
fræðisnillingur skammaði þig og
aðra talsmenn okkar fyrir að gagn-
rýna ekki stjórnvöld því útreikn-
ingar hans sýndu að við sem nú er-
um á ævikvöldi, erum fyrir löngu
búin að greiða okkar umsýslukostn-
að. Ásmundur hlýtur að vera sterka
ljósið í myrkrinu, þrátt fyrir allt og
ekki síst fyrir alla þá niðurlægingu
sem aldraðir þurfa að þola á sjálfs-
mati sínu, og bætti við, já góður
Guð, láttu endilega gott á vita.
Hörmuleg staða ráðalausra
Eftir Erling Garðar
Jónasson
Erling Garðar Jónasson
» „Er hið sjálfstæða
Ísland þá frelsisins
friðland, ef fólk sem vill
rísa, á þar hvergi grið-
land.“
Höfundur er tæknifræðingur.
Undanfarna daga
hefur verið nokkur
umræða um fyrirhug-
aðar breytingar á
verði og afsláttar-
kjörum hjá Íslands-
pósti vegna dreifingar
blaða og tímarita.
Nokkurs misskilnings
hefur gætt í um-
ræðunni og fullt til-
efni til að leiðrétta
það hér með.
Í fyrsta lagi er það ekki hlut-
verk Íslandspósts að styrkja út-
gáfu eða dreifingu fréttablaða,
enda væri fyrirtækinu með öllu
óheimilt að mismuna viðskipta-
vinum með slíkum hætti. Íslands-
póstur er ekki ríkisstyrkt einok-
unarfyrirtæki heldur fyrirtæki í
opinberri eigu sem hefur einkarétt
á dreifingu bréfa upp að 50 g. Öll
önnur starfsemi fyrirtækisins, sem
stendur undir tveimur þriðju hluta
tekna þess, er í samkeppnis-
rekstri.
Á móti einkarétt-
inum hefur fyrirtækið
skyldu til að dreifa
bréfum og pökkum
allt að 20 kg hvert á
land sem er 5 daga
vikunnar allan ársins
hring, og skal verð-
lagning þeirrar þjón-
ustu vera „sanngjörn
og taka mið af eðli-
legum kostnaði“ eins
og segir í lögum um
póstþjónustu. Hver
sá, sem hefur aflað til
þess tilskilinna leyfa,
getur því sinnt dreifingu bréfa,
blaða og annarra sendinga,sem
eru þyngri en 50 g. Almennt séð
falla héraðsfréttablöð undir þenn-
an þyngdarflokk, það er að segja í
samkeppnishluta starfseminnar,
og er hverjum og einum frjálst að
dreifa blöðum og tímaritum sem
eru yfir 50 g að þyngd hvar sem
er á landinu. Raunin er reyndar
sú, að sum héraðsfréttablöð leita
til annarra um dreifingu í þéttbýli,
þar sem hún er jafnan hagkvæm,
en láta Póstinum eftir að dreifa í
dreifbýli, þar sem kostnaður við
dreifingu er til muna meiri en
tekjunum nemur af dreifingunni,
en það er hluti af alþjónustu-
skyldu Íslandspósts.
Til þessa hefur vöruflokkurinn
„blöð og tímarit“ verið byggður
upp á annan máta en almennar
þyngri sendingar. Sá munur á
rætur að rekja allt fyrir daga Ís-
landspósts eða þegar Póstur og
sími var rekinn sem eitt fyrirtæki.
Þá voru blöð og tímarit í mjög
lágum verðflokki, eflaust til að
auðvelda útgáfu og dreifingu
þeirra vítt um land, og var raunar
rekstur pósthluta Pósts og síma
niðurgreiddur um tíma af síma-
hluta rekstrarins.
Við aðskilnað Pósts og síma árið
1998, þegar hlutafélagið Íslands-
póstur hf. var stofnað, varð fyrir-
tækið að byggja upp rekstur sinn
að fullu með tekjum af seldri þjón-
ustu og vöru. Þá var verðlagning
hinna ýmsu vöruflokka tekin til
gagngerrar endurskoðunar með
það í huga að verðlagning end-
urspeglaði í meginatriðum til-
kostnað við dreifingu einstakra
vöruflokka.
Með verðskrárbreytingu nú fyr-
ir vöruflokkinn „blöð og tímarit“,
er samræmingu í verðlagningu að
mestu náð. Sé breyting á verð-
lagningu dreifingar á blöðum og
tímaritum skoðuð yfir 15 ára tíma-
bil, þá er ljóst að hún hefur orðið
mun meiri en verið hefur á mörg-
um öðrum vöruflokkum. Skýringin
liggur að töluverðu leyti í því, hve
verðskrá var langt frá því að
standa undir raunkostnaði við
dreifingu blaða og tímarita í byrj-
un þess tímabils í samanburði við
raunverulegan tilkostnað við dreif-
ingu annarra vöruflokka.
Á síðustu árum hefur Íslands-
póstur gert umfangsmiklar breyt-
ingar á dreifikerfi einkarétt-
arbréfa (bréf undir 50 g) í
hagræðingarskyni og því hafa
fylgt töluverðar breytingar á upp-
byggingu verðskrár sem nær yfir
þyngdarflokkinn 0-50 g. Breyting
á þeirri verðskrá er háð samþykki
Póst- og fjarskiptastofnunar og
hefur núgildandi verðskrá verið í
gildi í um hálft ár. Samhliða þeirri
breytingu á skilmálum, verðskrá
og afsláttum sem tók gildi um
mitt síðasta ár var þeim tilmælum
beint til Íslandspósts að verðskrá
þyngri bréfa, 51g-2 kg, sem
verðskrá fyrir blöð og tímarit hef-
ur fylgt, yrði tekin til endurskoð-
unar með það að markmiði að
auka gegnsæi og að burðargjald
endurspegli raunverulegan kostn-
að af þjónustunni. Verðskrár-
breytingin nú nær einnig til þess
að afsláttarkjör eru samræmd
þannig að þau taki mið af póst-
lögðu magni.
Sú eðlilega krafa er gerð til Ís-
landspósts að fyrirtækið skili
rekstrarafgangi, ásættanlegri arð-
semi og greiði eigendum sínum
arð. Skyldur fyrirtækisins eru
þannig við eigendur sína, almenn-
ing í landinu, og felast þær í því
að það sé vel rekið og veiti góða
þjónustu. Krafa um niðurgreidda
þjónustu Íslandspósts með skír-
skotun til þess að fyrirtækið sé
einokunarfyrirtæki í eigu ríkisins
er í raun krafa um opinberan
stuðning. Stjórnendur Íslands-
pósts hafa ekki heimild til og er
þeim raunar bannað samkvæmt
ákvæðum laga um póstþjónustu
sem og samkeppnislaga að byggja
verðskrá á huglægu eða pólitísku
mati. Sé vilji til þess að styrkja
útgáfu fréttablaða með ein-
hverjum hætti þá þarf að gera það
með gegnsæjum hætti með bein-
um fjárframlögum. Ákvörðun um
slíkt er eins og áður sagði ekki
hlutverk Íslandspósts og því ekki
á valdsviði stjórnenda fyrirtæk-
isins.
Verð endurspegli kostnað
Eftir Ágústu H.
Steinarsdóttur » Skýringin liggur að
töluverðu leyti í því,
hve verðskrá var langt
frá því að standa undir
raunkostnaði við dreif-
ingu blaða og tímarita
Ágústa H. Stein-
arsdóttir
Höfunur er forstöðumaður markaðs-
deildar Íslandspósts.
Trjáklippingar
Trjáfellingar
Stubbatæting
Vandvirk og snögg þjónusta
Sími 571 2000 | hreinirgardar.is