Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.02.2013, Blaðsíða 51

S
íðustu ár hefur Tómas Tómasson baritónsöngvari verið á ferðalagi frá
einu óperuhúsi til annars, í Bandaríkjunum og í Evrópu, og hefur vegur
hans farið vaxandi með hverju misserinu. Í vetur söng hann í fyrsta skipti
á La Scala í Mílanó, einu allra frægasta óperuhúsinu, í nýrri uppfærslu á
Lohengrin eftir Richard Wagner. Þar var hann einn aðalsöngvaranna í
hlutverki Telramunds og deildi meðal annars sviðsljósinu með Jonas Kaufmann og
René Pape sem margir telja helstu tenór- og bassasöngvara stóru óperusviðanna í
dag. Margir minnast stjörnutónleika Kaufmanns á Listahátíð hér fyrir tveimur ár-
um.
Uppfærslan á Lohengrin var í fréttum víða um heim, fyrst vegna mótmæla
ítalskra óperuunnenda sem töldu það óhæfu að hefja nýtt sýningartímabil með
verki eftir þýska risann Wagner en ekki þann ítalska, Verdi, en í ár eru 200 ár frá
fæðingu beggja. Óánægjuöldurnar lægði þó eftir frumsýningu, því uppfærslan, sem
sjálfur Daniel Barenboim, tónlistarstjóri hússins, stjórnaði, fékk frábæra dóma og
Tómas alls staðar sinn skammt af lofinu. Í Financial Times fékk uppfærslan fimm
stjörnur og var fullyrt að á sviðinu hefðu verið heimsklassasöngvarar í öllum hlut-
verkum. Túlkun Tómasar var sögð heillandi og tilfinningarík.
„Já, þetta gekk vel á Scala,“ segir Tómas þar sem hann situr á heimili sínu í Berl-
ín og býr sig undir mörg ferðalög og ný hlutverk á árinu. „Það var mikil upplifun að
syngja í þessu húsi. Salurinn er algjör draumur og hljómburðurinn frábær.“
Tómas segir það satt sem kom fram í fréttum, að ekki hafi allir verið sáttir við þá
ákvörðun að byrja tímabilið með þýskri óperu, þegar þar að auki væri að hefjast af-
mælisár hins ítalska Verdis
„Það var svolítil fýla yfir þessu í Mílanó. Þeim Verdi og Wagner urðu á þau skelfi-
legu mistök að fæðast sama árið,“ segir hann og hlær. „En bent var á að afmæl-
isárið væri í raun ekki byrjað og að næsta tímabil hæfist með La traviata Verdis.
Annars er svo til ekkert flutt af óperum á þessu ári nema eftir Verdi og Wagner
þannig að menn ættu ekki að hafa stórkostlegar áhyggjur af þessu.“
Tómas bætir við að mótmælin sýni ástríðuhitann í ítölskum tónlistarunn-
endum og að þeir séu skiljanlega stoltir af sínum manni. „Svo finnst ein-
hverjum þeirra að Barenboim sé of valdamikill í húsinu, sem er bara della.
En hann er skorinorður og snjall, mjög ákveðinn maður. Það var mjög
gott að vinna með honum. Reynslan skín í gegnum hvert orð sem hann
segir. Það var sérstök upplifun að fylgjast með því hvernig æfingar
Barenboims með hljómsveitinni gengu fyrir sig, hann var ótrúlega
nákvæmur; hann er fjölvitur og klár stjórnandi.“
– Gestir á Scala eru frægir fyrir að geta verið óvægnir og
baula óspart ef þeim mislíkar.
„Já og ég viðurkenni að þótt það hafi ekki valdið tauga-
titringi, þá velti ég því fyrir mér á frumsýningunni
hvort við fengjum einhver bú, eða ég sérstaklega
þar sem þetta var nú mitt debút. Nei, áhorfendur
voru mjög fínir, móttökurnar voru feiknafínar.
Það var svolítið baulað á leikstjórann vegna
uppfærslunnar, en það tilheyrir,“ segir hann
og hlær.
– Í skrifum um sýninguna er alls stað-
ar sagt að eintómir stjörnusöngvarar
hafi staðið á sviðinu.
„Þetta var framúrskarandi hópur
og æðislegt að vinna með þeim. Frá-
bærlega gott fólk. Andrúmsloftið
var líka mjög gott á æfingum
og sýningatímabilinu.“
Þetta er Wagnerárið!
Tómas hefur á undanförnum árum sungið allmörg hlutverk í óp-
erum eftir Wagner enda segir hann það liggja vel fyrir sér. Þeg-
ar hann er spurður hvað sé hans eftirlæti í verkum Wagners
segist hann búast við því að þetta nýhafna ár eigi eftir að verða
eftirminnilegt í heild sinni.
„Þetta er Wagnerárið! Það er gott að vera Wagnersöngvari í
ár, allir eru að setja upp Wagner og Verdi, þá prúðu drengi,“
segir hann og hlær djúpum hlátri. „Næsta Wagnerrulla verður í
Hollendingnum fljúgandi, en hann hef ég sungið í uppfærslum í
Brussel og Barcelona og náð góðum tökum á því. Ég á líka eftir að
syngja Wotan í Rínargullinu í Oviedo á Spáni og Wanderer í Siegfried
í Genf. Ég hef ekki sungið Wotan áður en hef verið að æfa rulluna og
hún steinliggur finnst mér. Þetta eru orðnar nokkuð margar Wagner-
rullur sem ég hef á takteinum.“
Eins og heyra má hefur Tómas verið fastagestur í mörgum og ólíkum
óperuhúsum á liðnum árum og einhver ný bætast árlega á listann.
Betri og betri rullur
Fyrst þegar ég hitti Tómas sem blaðamaður var hann 24 ára gamall bassasöngv-
ari að þreyta frumraun sína í Íslensku óperunni sem Sparafucile í Rigoletto um
áramótin 1990-91. Hvers vegna skipti hann síðar „upp“ í baritón?
„Röddin breyttist. Já, Sparafucile var mitt fyrsta hlutverk í Íslensku óperunni. Ég
hafði aðeins verið í söngnámi í eitt ár en var kominn í kór Óperunnar og þegar æf-
ingar voru að hefjast á Rigoletto kom í ljos að Guðjón Óskarsson, sem átti að
syngja bassahlutverkið, átti erfitt með að losa sig þar sem hann var að syngja í
Osló. Þá bað Garðar Cortes óperustjóri mig að læra hlutverkið til að syngja á æf-
ingum. Þegar á leið æfingaferlið kom Garðar aftur til mín og sagði að til þess gæti
komið að ég yrði að syngja eina sýningu. Væri það í lagi? Já, endilega, sagði ég. En
svo endaði með því að ég söng 18 af 23 sýningum.“
Tómas líkir því við að láta henda sér í djúpu laugina að debútera aðeins 24 ára í
þessu krefjandi hlutverki, nýbyrjaður í söngnámi.
„Elísabet kennari minn hafði ekkert á móti því að ég reyndi mig í þessu, en sagði
að ég ætti mögulega eftir að enda á að syngja hlutverk Rigolettos, sem er baritón,
frekar en Sparafucile. Hún taldi alltaf að röddin færi upp.“
Eftir þetta söng Tómas Sarastro í Töfraflautunni í Íslensku óperunni áður en hann
útskrifaðist árið 1993.
„Það ýtti mér í bassagírinn. Sarastro er miklu dýpri en Sparafucile. Ég held það
hafi verið þvermóðska í mér að vilja frekar vera bassi en baritón á þessum tíma og
ég hélt mér við það,“ segir Tómas sem hélt til framhaldsnáms við Royal College í
London og þaðan beint í atvinnumennsku sem bassasöngvari. „En smátt og smátt
varð háa raddsviðið betra hjá mér og ég fór að voga mér að syngja hinar og þessar
baritónaríur, áttaði mig á því að það var í raun þægilegra fyrir röddina en sumar
bassarullurnar.“
Hann segist hafa sungið sína síðustu alvörubassarullu á sviði árið 2006. „Eitt af
síðustu bassahlutverkunum var í Il trovatore í Covent Garden. Á markaðinum er
dvd-diskur af sýningu sem margir þekkja. Það var sérkenileg upplifun því þar sem
við Dimitri Hvorostovskí vorum saman á sviðinu, ég að syngja Fernando og hann
greifann, heyrði ég svo vel að við vorum nokkurn veginn með sömu raddgerð. Það
sannfærði mig endanlega um að það væri rétt að skipta. Síðan 2007 hef ég bara
sungið bassbaritón- eða hetjubaritónrullur.“
– Ertu þá ekki alltaf að læra ný hlutverk?
„Já, en það er nú eitthvað í mér sem gerir það að verkum að ég á auðvelt með
að læra nú hlutverk. Það kemur sér vel.“
– Og má ekki segja að ferill þinn sé á sífelldri uppleið?
„Það gengur vel, jú jú. Ég syng alltaf betri og betri rullur. Sem betur fer vill fólk
ráða mig aftur og meðan það gengur er ég bjartsýnn.“
Hin hliðin á farsælum söngferli er að þetta er ferðatöskulíf.
„Ég finn að eftir mikið flakk langar mig orðið að vera meira heima,“ segir hann.
„Í tvö ár í byrjun ferilsins var ég á lausum-föstum samningi í Kaupmannahöfn en
síðan hef ég ekki verið fastráðinn neins staðar. Ég er smátt og smátt að komast á
þá skoðun að það væri ekki slæmt að festa mig að hluta til við eitt hús. Ég verð
ekkert yngri og flakkið verður sífellt meira lýjandi.
Þegar maður er lausráðinn söngvari er erfitt að eiga heimili. Það er afskaplega
þægileg tilfinning að koma inn í íbúð þar sem eru manns eigin hlutir, blómin manns
og bækurnar, og þurfa ekki að sofa í rúmfötum sem einhver annar hefur keypt.“
Eitt af kreppubörnunum
Tómas hefur sterkar taugar til Íslensku óperunnar. Síðast söng hann hér haustið
2008 og í vetur stóð til að hann kæmi að syngja í Il trovatore en veikindi komu í
veg fyrir það.
„Ég vil endilega geta sungið í Hörpu. Allir sem ég tala við og hafa sungið þar
segja salinn frábæran,“ segir hann.
„Fyrsta óperusýning sem ég sá var í gömlu óperunni við Ingólfsstræti. Það var
Aida og húsið var gjörsamlega fullt af söngvurum! Það var magnað að ráðast í að
setja þetta svakalega stykki upp í þessu pínulitla húsi – það var eitt af því sem varð
til þess að ég varð óperusöngvari.
En það er ekki sjálfgefið að óperu sé haldið úti á Íslandi. Ópera þrífst að hluta á
miðasölu en þetta er annars svo dýrt form að það er ekki möguleiki að miðasalan
geti borgað allan reikninginn. Öll óperuhús byggja reksturinn á því að annaðhvort
leggi einkaaðilar fé í uppsetningarnar, eins og í Bandaríkjunum, eða ríkið, eins og í
Evrópu. Húsin lifa ekki nema þessi framlög séu góð.
Ég er meira en til í að koma heim að syngja og ekki væri verra ef það væri ein af
þessum góðu Wagnerrullum.“
Tómas segist síðast hafa sungið hér heima í hruninu, haustið 2008, og hann er
brenndur af atburðum þess tíma eins og svo margir.
„Ég var að syngja í Cavalleria Rusticana og I Pagliacci og á meðan hrundi allt. Á
þessu tímabili þurfti ég að fljúga til Düsseldorf milli sýninganna vegna uppsetningar
sem ég var í þar. Óperureikningurinn í Landsbankanum var frosinn og ég fékk ekk-
ert greitt fyrr en löngu seinna; allt þetta vesen setti mig hressilega á hausinn. Ég er
eitt af kreppubörnunum,“ segir söngvarinn.
En gerir hann eitthvað af því að syngja á tónleikum þessi misserin; fer allur tím-
inn í óperuna?
„Ég hef ekkert náð að syngja á tónleikum en er farið að dauðlanga til þess. Vík-
ingur Heiðar Ólafsson er fluttur hingað til Berlínar og við höfum hist nokkrum
sinnum. Ég væri vel til í að setja saman fínt prógramm með honum, enda er hann
eldklár og flinkur píanisti. Þegar ég er á flakki gengur það vitaskuld ekki en það
kemur að því að við finnum okkur tíma og músiserum saman. Þá væri gaman að
koma heim og halda tónleika,“ segir Tómas.
„Ég verð ekkert yngri og
flakkið verður sífellt meira
lýjandi,“ segir Tómas og
líkir tilveru sinni við líf í
ferðatöskum, ferðir frá
einu óperuhúsi til annars.
Morgunblaðið/Einar Falur
17.2. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 51