Þjóðviljinn - 15.03.1988, Blaðsíða 7

Alþýðuhandalagið
og
jafnré ttismálin
jafnstaða?
mín kynslóð
og niðjar hennar
sjá aðeins örsmáar rispur á yfirborði
jafnstaða?
eins og dropinn sé að byrja að hola klettinn
sem verður að kljúfa
frost og hláka skiptast á
von mín er bundin
leyndri sprungu
Jórunn Sörensen
1986
Krafan um jafnrétti kynja
er eitt stærsta mál
samtímans. Það er um
leið krafa um kvenfrelsi
eins og staðan er hjá konum í
samanburði við karla. Vinstri
flokkur sem ekki nær því að
gera kvenfrelsismálin að
þungum og samfelldum
straumi t þjóðmálabaráttunni
ris ekki undir nafni.
Alþýðubandalagið hefur átt
góða spretti á þessu sviði á þeim
20 árum sem það hefur starfað
sem stjórnmálaflokkur. Konur í
tengslum við flokkinn hafa lagt
þar mest af mörkum sem eðlilegt
er. Þær hljóta að vera driffjöðrin í
baráttunni gegn hróplegri mis-
munun á aðstöðu kynjanna hér
sem annars staðar. En í sósíalísk-
um flokki eins og Alþýðubanda-
laginu þarf sóknin gegn misrétt-
inu á þessu sviði sem öðrum að
vera sameign flokksmanna,
tengd allri viðleitni okkar til að
bæta samfélagið og breyta því.
Konur þurfa
svigrúm og stuðning
Þingmenn Alþýðubandalags-
ins hafa á síðustu áratugum haft
frumkvæði að fjölda mála til að
bæta réttarstöðu kvenna og sum
þeirra hafa náð fram að ganga,
ekki síst þegar Alþýðubandalag-
ið átti aðild að ríkisstjórnum. {
innra starfi Alþýðubandalagsins
hafa verið mótaðar reglur sem
tryggja eiga áhrif kvenna í helstu
stofnunum flokksins, svo sem í
miðstjórn hans og framkvæmda-
stjórn. Þar hefur reglan um
a.m.k. 40% hlutdeild kvenna
verið í gildi um árabil og Alþýðu-
bandalagið var fyrsti stjórnmála-
flokkurinn hérlendis til að taka
upp slíka viðmiðun.
A þetta er skylt að benda um
leið og viðurkennt er, að slíkar
formlegar reglur duga skammt
einar sér. Á bak við reglur verður
að vera líf og fylgni, þar sem ekki
aðeins reynir á ákveðna sam-
stöðu kvenna til að halda sínum
hlut, heldur einnig á vilja karla til
að veita konunum stuðning og
svigrúm til þátttöku í flokksstarf-
inu. Sameiginlegt markmið
beggja kynja þarf síðan að vera
að breyta þjóðfélagsgerðinni og
hafa áhrif á hefðir og venjur sem
eru hindrun í vegi raunverulegs
jafnréttis kynjanna.
ísland og önnur
Norðurlönd
Samfélag okkar á sín sérkenni
sem teljast verða jákvæð þegar
metin eru sóknarfærin í
jafnréttismálum í samanburði við
nágrannalöndin. Staða íslensku
Þingtíðindi - Síða 7
konunnar í bændasamfélaginu
var sennilega um margt skárri en
kynsystra þeirra víða erlendis.
Fornbókmenntir okkar gáfu kon-
unum talsvert rúm og veittu þeim
jákvæðan sess. Þessi huglægi arf-
ur býr enn með þjóðinni, þótt á-
hrifa hans gæti nú minna en
skyldi.
Hlutdeild kvenna í atvinnulífi
utan veggja heimilis hefur ætíð
verið mikil hér á landi og framlag
þeirra til menningar og lista
órofið og vaxandi. Litið til síð-
ustu ára ber hæst kjör og störf
Vigdísar Finnbogadóttur sem
forseta íslands og vaxandi sókn
kvenna á stjórnmálasviðinu,
m.a. undir merkjum Kvennalist-
ans.
Þessi jákvæðu teikn mega hins
vegar ekki villa okkur sýn varð-
andi misréttið hérlendis. Stað-
reyndin er sú, að í félagslegu tilliti
stendur íslenska samfélagið langt
að baki öðrum Norðurlöndum og
að sama skapi er staða nútíma-
konunnar hér veikari og brot-
hættari.
Ég bendi hér á örfá dæmi þar
sem bág staða og mismunun blas-
ir við í samanburði við önnur
Norðurlönd:
★ Fœrri konur eru á þjóöþingi
okkar og í sveitarstjórnum.
★ Langtum fœrri konur eru í
ábyrgðarstöðum á opinberum
vettvangi og í atvinnulífinu.
★ Hörmulegt ástand ríkir í dag-
vistarmálum víðast hvar á
landinu.
★ Grunnskólinn tekur ekki tillit til
vinnu kvenna utan heimilis.
★ Mikill og vaxandi launamunur
er milli karla og kvenna.
★ Öryggisleysi kvenna á vinnu-
markaði er mikið og aðbúnaður
lélegur.
★ Frumkvceði stjórnvalda í jafn-
réttismálum er lítið og ómark-
visst.
Við þetta bætist nú stefna ríkis-
stjórnar, sem vegur markvisst að
velferðarkerfinu í landinu.
Aukin áhrif kvenna
með 40% reglu
Á yfirstandandi Alþingi hafa
þingmenn Alþýðubandalagsins
flutt tillögu um breytingu á
jafnréttislögunum frá 1985. Gerir
hún m.a. ráð fyrir að:
„í nefndum stjórnum og
ráðum sem skipuð eru beint af
ráðuneytum eða á vegum opin-
berra stofnanna og fyrirtækja,
skulu ekki vera færri en 40% af
hvoru kyni. Gildir það bæði um
aðalmenn og varamenn.“
Þá gerir tillagan ráð fyrir, að
sveitarfélögum verði skapað að-
hald varðandi hlut kynja í nefnd-
um og ráðum á þeirra vegum.
Einnig á að tryggja að
Jafnréttisráð fylgist jafnóðum
með ákvörðunum og geti komið
athugasemdum á framfæri.
Lögfesting á þessum ákvæðum
væri skref í þá átt að auka áhrif
kvenna á stefnumörkun á ýmsum
sviðum og á framkvæmd opin-
berra mála.
Staðan var sú í þessum efnum á
árinu 1985, að í hópi 2205 fulltrúa
í stjórnum, ráðum og nefndum
kosnum af Alþingi og skipuðum
af ráðuneytum voru aðeins 267
konur eða 12% fulltrúa.
Tillaga um jafn-
réttisráðgjafa
í desember 1987 flutti ég urn
það tillögu við fjárlagaundirbún-
ing, að veitt yrði fjármagni til
þess að ráða á yfirstandandi ári
jafnréttisráðgjafa á vegum fé-
lagsmálaráðuneytisins. Var gert
ráð fyrir, að ráðgjafar þessir
fengju það verkefni að vinna að
leiðréttingu á stöðu kvenna í
stofnunum og fyrirtækjum um
land allt í samvinnu við starfs-
menn og stjórnendur.
Tillaga um þriggja miljóna
króna fjárveitingu í þessu skyni
var felld, eins og aðrar tillögur frá
stjórnarandstöðunni.
Á næstunni hef ég hug á að
flytja þingsályktunartillögu um
sama efni þannig að Alþingi og
öðrum gefist kostur á að fjalla
um þessa hugmynd.
Jafnréttisráðgjafar hafa verið
starfandi á öðrum Norður-
löndum, t.d. í Svíþjóð um 17 ára
skeið og í Noregi frá árinu 1975
að telja. Verkefni þeirra hafa alls
staðar verið að bæta stöðu
kvenna á vinnumarkaði og ryðja
úr vegi hindrunum á sviði
jafnréttismála. Fyrirkomulag á
ráðningu þeirra er hins vegar
nokkuð mismunandi, sums stað-
ar á vegum amta eða fylkja (Dan-
mörk og Noregur), annars staðar
í tengslum við vinnumálaskrif-
stofur, fyrirtæki og stofnanir
(Finnland og Svíþjóð).
Eina viðleitnin í þessa átt hér-
lendis hefur verið í tengslum við
verkefnið „Brjótum múrana“,
sem er samnorrænt átak til að
stuðla að fjölbreyttari atvinnu-
þátttöku kvenna.
Ég vænti þess að hugmyndin
um jafnréttisráðgjafa eigi eftir að
fá hljómgrunn hérlendis, því að
reynslan af starfi þeirra hjá ná-
grannaþjóðunum er víða góð og
þar er unnið að því að efla slíka
starfsemi.
Að kljúfa klettinn
í byrjun þessarar greinar vitn-
aði ég til ljóðs eftir Jórunni Sör-
ensen úr bók hennar „Janus2“,
sem hefur að geyma margar perl-
ur.
Hún gerir þar skil spurning-
unni um jafnstöðu kynjanna og
lýsir veikri von sinni, sem tengd
sé leyndri sprungu í kletti for-
dómanna.
Ég deili með henni áhyggjum
um að andstaðan gegn frelsi til
handa konum til að njóta sín sé
mikil og kletturinn þéttur og fast-
ur fyrir. Við höfum því miður
ekki ástæðu til að ætla annað.
Samt vil ég vænta þess, að ekki
þurfi margar kynslóðir á íslandi
að bíða eftir samfélagi jafnstöðu
karla og kvenna þar sem unnt
verði að leggja saman þá jákvæðu
krafta sem bæði kynin búa yfir.
í góubyrjun 1988
Hjörleifur
Guttormsson
Ég
vænti
þess
að
hugmyndin
um
jafnréttisráógjafa
eigi
eftir
aðfá
hijómgrunn
hérlendis