Morgunblaðið - 26.03.2013, Síða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. MARS 2013
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
5
6
8
9
5
VÍNBÚÐIRNAR
UM PÁSKANA
Kynntu þér páskaopnun allra
Vínbúða á vinbudin.is eða
á farsímavef okkar m.vinbudin.is.
Miðvikudagur 27. mars OPIÐ 11-19
Skírdagur LOKAÐ
Föstudagurinn langi LOKAÐ
Laugardagur 30. mars OPIÐ 11-18
Páskadagur LOKAÐ
Annar í páskum LOKAÐ
OPNUNARTÍMAR
Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU
OG AKUREYRI
10-20
SKEIFAN | DALVEGUR
SKÚTUVOGUR
OPIÐ Í DAG
OG Á MORGUN
Ingvar P. Guðbjörnsson
ipg@mbl.is
„Mér finnst sorglegt að pabbi sé ekki
með okkur til að fagna þessum tíma-
mótum – en ég er mjög ánægður og
stoltur að hans barátta hafi í raun
leitt til þess að þrýstingur var fyrir
hendi þannig að ráðherra skipaði
þennan starfshóp,“ segir Hafþór
Sævarsson, sonur Sævars Marinós
Ciesielski, sem sat í gæsluvarðhaldi
vegna málsins í 1.533 daga, frá 12.
desember 1975 til 22. febrúar 1980.
Þar af sat hann 615 daga í einangrun.
„Það eru tímamót að starfshópur á
vegum hins opinbera skili skýrslu
sem viðurkenni og horfist í augu við
þau brot sem framin voru á sakborn-
ingum, fari yfir áreiðanleika játninga
og komist að þeirri niðurstöðu að
framburðir og þar að leiðandi hinar
svokölluðu játningar séu merkingar-
lausar,“ segir Hafþór og bætir við:
„Og fari yfir þær grimmdarlegu að-
ferðir sem sakborningar voru beittir.
Meðal annars lá alltaf ljóst fyrir
hversu lengi þau voru í einangrun.
Faðir minn var í rúm tvö ár í ein-
angrun og Gísli nefndi það að hann
hefði aldrei vitað annað eins nema
kannski í Guantanamo Bay.“
Hafþór segir mikilvægt að setja
málin í alþjóðlegt samhengi þannig
að fólk átti sig á alvarleika þess.
Sævar fékk 17 ára dóm í Hæstarétti
og sat í fangelsi í níu ár. Hann lést í
Kaupmannahöfn í júlí 2011. „Hann
lifði til þess að hreinsa nafn sitt af
þessum málum og skýrsla starfs-
hópsins hreinsar nafn hans af þessu
máli. En að sjálfsögðu munum við
fara yfir það vandlega hvort og
hvaða leiðir við förum í framhald-
inu,“ segir Hafþór .
Segir föður sinn hafa lifað til þess
að hreinsa nafn sitt af málunum
Morgunblaðið/Hallur Már
Tímamót Hafþór segir föður sinn hafa lifað til þess að hreinsa nafn sitt af
Guðmundar- og Geirfinnsmálinu. Faðir hans sat 615 daga í einangrunarvist.
Gísli H. Guðjónsson, prófessor í rétt-
arsálfræði, sem starfaði með starfs-
hópnum, segist aldrei hafa komið að
sakamálarannsókn þar sem sak-
borningar hafi verið í einangrun
jafn lengi og raunin var í rannsókn-
inni á Guðmundar- og Geirfinnsmál-
inu.
„Sálfræðilegu áhrifin, sem þetta
hefur á einstaklingana, eru mjög al-
varleg. Í flestum þeim málum, sem
ég hef unnið við, hafa sakborningar
verið í einangrun í nokkra daga og
við vitum að slík einangrun getur
haft erfiðar afleiðingar fyrir ein-
staklingana. Ef einangrunin stendur
vikum, mánuðum eða jafnvel árum
saman magnast áhrifin. Við vitum
að það hefur áhrif á svefn manna, á
hugsun; þeir eru ekki eins skarpir
og ráða ekki eins vel við yfir-
heyrslur,“ sagði Gísli.
Margar og tíðar yfirheyrslur
Gísli sagði, að það sem hefði kom-
ið honum mest á óvart í yfirferð yfir
málsgögnin, hefði verið hve ein-
angrun sakborninganna var löng,
hversu margar og tíðar yfir-
heyrslurnar voru, stundum jafnvel á
nóttunni, og hve mikið var af sam-
prófunum og vettvangsferðum.
Gísli sagði, að aðkoma þýska lög-
reglumannsins Karls Schütz hefði
haft bæði jákvæð og neikvæð áhrif á
rannsóknina. Schütz hefði komið
reglu á hlutina, sett saman vinnuhóp
og látið fólk fá verkefni til að vinna
við. Það neikvæða hafi hins vegar
verið, að Schütz hafi greinilega ver-
ið sannfærður um sök allra sakborn-
inganna og unnið út frá því. Þess
vegna hefði hann ekkert hlustað á
það þegar sakborningarnir drógu
játningar sínar til baka.
„Ég held að aðkoma Schütz að
málinu hafi gert það erfiðara, flókn-
ara og verra því ég efast um, að
nokkur dómstóll hefði dæmt þessa
einstaklinga ef Schütz hefði ekki
komið að málum,“ sagði Gísli.
Hann sagði að á þessum tíma hefði
hugsunin við rannsókn alvarlegra
sakamála verið sú, að ef lögreglan
taldi að viðkomandi væru sekir var
öllum ráðum beitt til að fá fram játn-
ingu. „Þetta var því ekkert öðruvísi
en í öðrum löndum. Og stundum eru
þessi viðhorf enn til staðar. Í Bret-
landi hefur hins vegar orðið ger-
breyting. Þar er lögð áhersla á að
reyna að fá fram áreiðanlegan fram-
burð, að það sé hægt að byggja á
játningunni og að hún standist.“
Sérfræðingur Gísli H. Guðjónsson á
blaðamannafundi í gær.
Einangrun
hefur alvar-
leg áhrif
Morgunblaðið/Rósa Braga