Morgunblaðið - 26.03.2013, Blaðsíða 26
26
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. MARS 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Niðurstaðan ánæturfundium Kýpur
varð auðvitað sú fyr-
irsjáanlega. Síðustu
tvö árin hafa valda-
menn ESB undantekningarlítið
aldrei náð „lausn“ fyrr en langt
hefur verið liðið á nótt. Þegar
ráðamenn ESB og aðildarríkjanna
eru orðnir svo úrvinda og þjakaðir
af svefnleysi að þeir halda að
Brussel sé í Borgarfirðinum er
stund einingarinnar upp runnin.
Það er sérkennileg tilhögun en
ekki hægt að kenna henni einni um
að 20 neyðarfundir hafi skilað svo
snautlegum árangri.
Kýpur samþykkti þegar þannig
var komið það sem fyrir ráðamenn
landsins var lagt. Rök búrókrat-
anna í Brussel og forystumanna
stórríkja ESB voru óneitanlega
mjög sannfærandi. Þau voru að
gæfist Kýpur ekki upp þá um nótt-
ina yrði opnað með hlera undir fót-
um þeirra og eina haldreipi þeirra
eftir það yrði snaran.
Þegar jarðarbúar í þessum
heimshluta voru að nudda stír-
urnar úr augunum árla mánudags
heyrðu þeir að „markaðir“ tækju
samkomulaginu um Kýpur af-
spyrnu vel. Verð á pappírum færi
hækkandi og evran hefði ekki ver-
ið jafnhátt skráð um langa hríð.
Ekki þýðir að deila við markaðinn,
sögðu spekúlantar, eins og þeir
segja ævinlega. Og þeir bæta því
einatt við drjúgir að niðurstaða
hans kunni að falla vel eða illa í
kram almennings eða yfirvalda,
eftir atvikum en um hana tjái ekki
að fást og henni verði ekki áfrýjað.
Þetta má vel vera rétt. Vandinn
er þó sá að það hefur sýnt sig að
markaðurinn er illa haldinn af
Ragnars Reykáss heilkenninu.
Það leyndi sér ekki í gær. Mark-
aðurinn rauk upp er hann var opn-
aður í morgunsárið, austan hafs og
vestan. En svo runnu
á hann tvær grímur
eins og jafnan á
Ragnar. Upp úr
miðjum degi hafði
allur ávinningurinn
gengið til baka og jafnvel gott bet-
ur og evran hafði ekki verið jafn
lágt skráð í eina fjóra mánuði og
þá.
Forstjóri alheimskauphall-
arinnar, Ragnar Reykás, hafði
glaðst ógurlega yfir lausninni sem
fannst um nóttina. En nú heyrði
hann að hollenski fjármálaráð-
herrann, formaður evruklúbbsins,
hefði sagt að aðferðin sem notuð
var á Kýpur og fólst ekki síst í því
að koma aftan að ríkum Rússum
og ná af þeim fé, að næturlagi, yrði
héðan af fordæmi fyrir önnur
evruríki í vandræðum.
Þá fór um Ragnar og hann benti
öðrum í Reykásættinni á að það
væri miklu meiri þjófnaður að
stela af sumum en öðrum, þótt að-
ferðirnar og upphæðirnar væru
hinar sömu. Þetta sá öll ættin í
hendi sér.
Einn frændinn spurði svo
hvernig hægt væri að hafa fjár-
magnshöft í einu ríki sameiginlegs
myntbandalags. Og annar vitnaði í
stjórnskörung á Kýpur, herra
Papdoupoulus, sem hefði sagt að
nú hæfist athugun á því hvernig
Kýpur kæmist út úr evrunni.
Sjálfur patríarkinn tók í sama
streng. Forseti Grikklands fann
„lausninni“ allt til foráttu og við-
skiptaritstjóri BBC, Robert
Peston, sagði ákvörðun þríeyk-
isins „eyðileggingu í dulargervi
björgunar“.
Þetta dugði Ragnari Reykási,
óskeikulum barómeter alheims-
viðskiptanna, þann daginn. Hitt er
svo önnur saga að enginn veit
hvernig hann fer fram úr næsta
daginn. Ekki síst ef hann heyrir að
nú sé komið að Ítalíu.
Kýpur komin í
ausuna, en ekki
enn sopin}
Haldreipið
reyndist snara
Þ
ar eð kona undirritaðs starfar sem
flugfreyja kemst ég oft í erlend
tímarit af ýmsu tagi, og líkar vel.
Það er hollt að fá sjónarhorn rit-
færra manna og kvenna frá öðrum
löndum og eins gaman að renna augum yfir
auglýsingar frá útlöndum. Um daginn hnaut ég
í einu slíku tímariti um litríka heilsíðuauglýs-
ingu sem gaf mér og öðrum lesendum hátíðlegt
loforð. Þar var verið að boða útgáfu tiltekinnar
kvikmyndar, sem gerð var í fyrra, og henni
hampað við það tækifæri sem svo: „Don’t Miss
The Feel-Good Movie of the Year!“ Það var og.
Er hægt að bóka að tiltekin kvikmynd ljái
áhorfandanum refjalausa vellíðan? Ég veit
hvaða myndir ég horfi á til að láta mér líða vel,
en þykist minnst vita um það hvað gerir sama
gagn fyrir annað fólk. Til þess erum við of mörg
og mismunandi að smekk, uppeldi og innræti. Mér líður til
dæmis sjaldan betur en þegar ég horfi á einhverja af hin-
um 5 mismunandi útgáfum sem ég á af Blade Runner,
hinn goðsagnakennda framtíðar-rökkurtrylli eftir Ridley
Scott frá 1982. Samanlagt hef ég líklega séð myndina milli
70 og 80 sinnum – ég hætti að telja þegar ég náði 50 – en
vinkona okkar hjóna tjáði mér hins vegar að hún hefði
ekki getað klárað hana á sínum tíma, og klukkutímann
sem hún entist leiddist henni ýmist eða þá hún hryllti sig
við hina nötulegu framtíðarsýn sem myndin boðar. Sömu
sögu er að segja af meistaraverkum Stanley Kubrick,
2001: A Space Odyssey og A Clockwork Orange; mín vel-
líðan er á stundum annarra vanlíðan þegar að
vídeóglápi kemur. Þá þekki ég þónokkra sem
myndu flokka ABBA-ópusinn Mamma Mia!
sem vellíðunarræmu en bróðir minn, heims-
vanur smekkmaður á alla lund, sagðist hafa
fundið beinlínis fyrir líkamlegum óþægindum
þegar hann fór að sjá hana í kvikmyndahúsi
hér um árið. Svo spurt er: hvað gerir mynd að
vellíðunarræmu? Er það sykurstráð fram-
vinda frá upphafi til enda? Ekki held ég. Þegar
að er gáð er erfiðara að festa hönd á kjarna
málsins en í fyrstu kann að sýnast. Tvær
myndir, báðar fjarska góðar á sinn hátt, gætu
vel flokkast sem vellíðunarræmur en gerast þó
hvor um sig við ömurlegar aðstæður þar sem
allt það fallega og réttláta í lífinu á undir högg
að sækja. Önnur, La Vita é Bella eftir Roberto
Benigni, gerist í miðri helför Nasista, þeim óg-
urlega hildarleik, á meðan The Shawshank Redemption
eftir Frank Darabont, fjallar um mann sem dæmdur er
saklaus í ævilangt fangelsi og kynnist þar ómanneskjulegu
ofríki og ofbeldi af hálfu yfirboðara sem og samfanga.
Engu að síður er andanum rækilega upplyft í myndarlok.
Og hvað þá með Pulp Fiction, hvar mergð manna mætir
örlögum sínum á heldur ókræsilegan hátt? Eru akki allir í
stuði að henni lokinni? Það held ég. En ein er sú mynd sem
setja má í allra efstu hilluna yfir vellíðunarræmur. Það er
franska myndin Amélie frá 2001. Fólk sem ekki er inn-
blásið af vellíðan þegar það hefir horft á hana þarf einfald-
lega að fara og finna lækninn sinn. jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Af vellíðunarræmum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Með samkomulaginu um10 milljarða evra lán tilstjórnvalda á Kýpur erbundinn endi á óviss-
una sem ríkt hefur um efnahag
landsins, sögðu ráðamenn AGS og
ESB í Brussel í gær. Stór orð og
ekki eru allir sammála, viðbrögð á
mörkuðum voru allavega blendin í
gær. Enn er talin hætta á að Kýpur
geti ekki til langframa staðið við
skuldbindingar sínar og muni því
verða að yfirgefa evrusvæðið.
„Við sjáum hættu á að skulda-
byrði kýpverska ríkisins eftir lánið
verði ósjálfbær þar sem líklegt er að
efnahagslegur samdráttur verði
geysimikill í kjölfar þess að banka-
geirinn minnkar og útlán minnka,“
sagði Rheinhard Cluse, hagfræð-
ingur hjá UBS-bankanum sviss-
neska. Þess má geta að fjármála-
starfsemi og ferðaþjónusta eru
langstærstu útflutningsgreinar
landsins. Og ef nær enginn fær lán
frýs atvinnulífið. Jacob Graven, aðal-
hagfræðingur Sydbank í Danmörku,
efast um að lánið dugi til að bjarga
Kýpur til langframa. „Ríkisskuldir
munu verða 140% af landsfram-
leiðslu og vaxa áfram,“ segir hann.
Hvernig höfnuðu Kýpverjar í
þessum vanda? Kýpversku bank-
arnir keyptu á sínum tíma mikið af
grískum skuldabréfum og urðu því
fyrir þungum skakkaföllum þegar
þau voru afskrifuð um allt að 50%.
Bankarnir höfðu þanist afar hratt út
um nokkurra ára skeið, samtímis
varð til mikil eignabóla í landinu og
spilling hefur tröllriðið viðskiptum
með fasteignir og lóðir, að sögn
heimildarmanna.
Miklar opinberar skuldir
kýpverska ríkisins
Sumt minnir á íslenskar að-
stæður í október 2008, annað ekki.
Íslenska ríkið var nær skuldlaust,
Kýpur skuldar nú fjárhæð sem svar-
ar til 87% landsframleiðslu. Ísland
var með krónu sem hrundi en gerði
um leið útflutningsvörur seljanlegri.
Kýpur notar evru sem heldur sínu
verðgildi en gerir um leið erfitt að
auka útflutning, Kýpverjar geta t.d.
ekki undirboðið gríska keppinauta
sína í ferðaþjónustu.
Stjórn Kýpur-Grikkja þybb-
aðist lengi við í Brussel þegar rætt
var um að þjóðnýta stórar innistæð-
ur. Landið gæti nú misst stöðu sína
sem þægilegt skattaskjól og vegna
krafna annarra evruþjóða orðið að
skattleggja hlutafélög. En Kýpur-
stjórn varð að sýna fram á að hún
gæti sjálf lagt fram nær sex millj-
arða evra og það var gert með því að
þjóðnýta stóran hluta innistæðna í
næststærsta banka landsins, Laiki.
Þjóðverjar munu hafa neitað að
samþykkja þá tillögu kýpverskra
ráðamanna að sótt yrði fé í lífeyris-
sjóði fremur en að ganga að fjár-
festum og auðmönnum. Slegnar
voru líka af fyrstu hugmyndir emb-
ættismanna í Brussel um að ganga á
sparifé lítilla innistæðueigenda.
Hvort tveggja hefði vafalaust getað
orðið hættulegt fordæmi fyrir önnur
evruríki í vanda.
Sumir fjárfestar sögðu létti að
aðgerðirnar væru [að skipun AGS]
hannaðar þannig að ekki þyrfti að
leggja þær fyrir kýpverska þingið.
Aðrir hljóta að velta fyrir sér hvort
það sé traustvekjandi að ríkis-
stjórnin í Nikosíu megi ekki
spyrja þingið álits. Og þýska
þingið á eftir að fjalla í apríl
um fjárframlag Þýskalands
til aðstoðar Kýpur. Angela
Merkel kanslari getur
ekki treyst því að
niðurstaðan verði
samþykki.
Fá Kýpverjar hæli
í auðn kreppunnar?
AFP
Sár Margir Kýpverjar tóku þátt í mótmælum um helgina. „Hvar er sam-
staðan?“ stendur á spjaldinu en landsmönnum finnst að Evrópusambandið,
ESB, og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, AGS, hafi ekki sýnt þeim velvilja.
Rússnesk fyrirtæki með vafa-
samt orðspor og rússneskir ein-
staklingar eiga miklu stærri
reikninga en almenningur í
bönkum Kýpur, sennilega eiga
Rússar allt að þriðjungi þess
fjár sem nú gæti horfið í hít
ríkissjóðs. „En þetta er algert
rán!“ voru fyrstu viðbrögð Dí-
mítrís Medvedevs, forsætisráð-
herra Rússlands, í gærmorgun
þegar hann heyrði um lausnina.
En tengsl Rússa og Kýpverja
eru mikil, bæði menningarleg og
efnahagsleg. Vladímír Pútín for-
seti sagðist í gær ætla að láta
fara yfir skilmála fimm ára láns
Rússa árið 2011 til Kýpur upp á
2,5 milljarða evra. Ef til vill verð-
ur slakað á þeim.
Sumir segja nú Kýpverja hafa
gert skyssu þegar þeir kusu ný-
lega hægrimanninn Niko Anas-
tasiades í stað gam-
als kommúnista
sem hafði góð
tengsl í Kreml.
„En þetta er
algert rán!“
TENGSLIN VIÐ RÚSSLAND
Niko
Anastasiades
Nú, þegar ummánuður er til
kosninga, er þingið
enn að störfum og
þvælist þannig fyrir
að framboð og
frambjóðendur geti
komið skilaboðum
sínum til kjósenda.
Tugir mála voru á dagskrá
þingsins í gær og ekki verður
séð að nauðsyn krefji að þau fái
öll umræðu og afgreiðslu á
næstu dögum. Á hinn bóginn er
nauðsynlegt að kjósendur fái
tækifæri til að átta sig á hvað er
í boði og til þess þarf meira en
þá örfáu daga sem sumir stjórn-
arliðar ætla kjósendum.
Þar sem sú ríkisstjórn sem nú
situr hefur fátt afrekað annað
en ýta undir sundurlyndi og ill-
deilur bíða næsta þings mikil
verkefni. Meðal
þeirra mikilvæg-
ustu er að hleypa
krafti í atvinnulífið.
Á meðan þingið
karpar verða kjós-
endur litlu nær um
hvað framboðin
ætla sér í því stóra verkefni.
Vissulega hentar það stjórn-
arflokkunum prýðilega að þrasa
frekar um stjórnarskrármál en
að takast á við það sem gæti
gagnast þjóðinni en þeir eiga
ekkert svar við. Þeir ættu þó að
átta sig á að fólk er farið að sjá
að þeir þora ekki að sleppa tak-
inu af þrasmálunum og hefja
málefnalegar umræður við kjós-
endur um stóru kosningamálin.
Þetta hefur orðið augljósara
með hverjum deginum sem líð-
ur.
Stjórnarliðar sjá sér
hag í að þrasa frekar
en ræða tækifæri
til uppbyggingar}
Óttast samtal
við kjósendur