Morgunblaðið - 26.03.2013, Qupperneq 27
27
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. MARS 2013
Tröppugangur Gestur í tónlistar- og ráðstefnuhúsinu Hörpu gengur upp stiga sem sést hér frá inngangi hússins innan um skuggamyndir frá glerhjúpnum sem Ólafur Elíasson hannaði.
Kristinn
„Hún óx um tíu alda bil,
naut alls, sem þjóðin
hafði til,“
sagði skáldið Einar
Benediktsson um
Reykjavík. Allir lands-
menn eiga hlutdeild í
höfuðborginni hún er
hjartastaður landsins,
hefur upp á svo margt
að bjóða sem getur
bara verið þar í okkar
litla landi. Alveg eins eiga höfuðborg-
arbúar sveitina með okkur, þar er
margt svo yndislegt sem hvergi er
annars staðar. Óvinir höfuðborg-
arinnar eru þeir sem alltaf eru að
staglast á því að flugvöllurinn eigi að
fara burt úr borginni, þar þurfi endi-
lega að byggja blokkir.
Flugvöllurinn í Vatnsmýrinni er
mikilvægur staður, honum fylgir
mikið líf. Reykvíkingar geta á innan
við klukkutíma flogið á fjarlæga staði
í sínu landi. Á Ísafjörð, Akureyri,
Egilsstaði, Hornafjörð og Vest-
mannaeyjar og gagnkvæmt, lands-
byggðarmenn á sama tíma komist til
Reykjavíkur. Svo er beint flug til
höfuðborga Færeyja og Grænlands
með vaxandi þjónustu hér á landi.
Svo tala þessir áróðursmenn um
Hólmsheiði sem flugvallarstað sem
liggur í eitt hundrað og þrjátíu metra
hæð utan borgarinnar, fjarri allri
þjónustu. Flugmenn segja mér að
Reykjavíkurflugvöllur í Vatnsmýr-
inni sé öryggisflugvöllur Íslands fyr-
ir flugið í landinu öllu. Fari hann
þaðan sé innanlandsflugið sem slíkt
búið. Ekki hef ég vit á því en þeim
treysti ég og veit að þeir eru að segja
satt. Bara eitt: Hvað skyldi þokan og
verri veðrátta vindur ofl. oft umlykja
Hólmsheiðina, meðan Vatnsmýrin er
yfirleitt alltaf fær í flugi?
Skoðaði Hólmsheiði
Ég gerði mér ferð upp á Hólms-
heiði til að skoða flugvallarstæðið og
hvar fangelsið á að rísa, sem er önn-
ur della. Ég verð að segja, það duttu
af mér „allar dauðar lýs,“ staðurinn
langt utan borgarinnar, fjarri allri
þjónustu þar sem ekkert er og kost-
ar milljarða að taka byggingarlandið
í gagnið. Fara með flugvöll upp á
öræfi Reykvíkinga til að leika sér að
hættunni í fluginu og
eyða milljörðum af pen-
ingum að gamni sínu í
tukthús sem hægt væri
að byggja fyrir til-
tölulega lítinn pening
niðri á Hlemmi við lög-
reglustöðina. Hvað
gengur að fólki sem
lætur svona? Eyrar-
bakki er orðinn í seil-
ingarfjarlægð, þar hafa
höfuðstöðvar fangels-
ismála verið byggðar
upp. Ég er hinsvegar ekkert að efast
um að hér í Reykjavík þurfi að vera
lítið gæsluvarðhaldsfangelsi. En
þessi leikur er sóun á almannafé,
peningum sem ekki eru til.
Liggur eitthvað við?
Já, líf liggur við
Í þessum tveimur miklu áformuðu
verkum liggja margir milljarðar sem
hægt er að spara, peningar sem ekki
eru til í dag. Flugvöllur allra lands-
manna er á réttum stað í Vatnsmýr-
inni. Fangelsisbygging þarna upp frá
er sóun á almannafé og undarleg
þráhyggja. Enn er hægt að hætta við
bæði þessi áform á þessum stað og
peningunum er betur varið til að
gera það sem gera þarf í brýnustu
málum Landspítalans og heilbrigð-
isþjónustunnar í landinu. Sparn-
aðinum ætti að verja til að endurnýja
ónýt tæki og koma í veg fyrir að heil-
brigðiskerfið hrynji í hausinn á okk-
ur öllum með þeim fórnum sem því
fylgja. Þarna stendur hnífurinn í
kúnni, í dag. Þarna liggur okkar
bráðasti vandi. Eitt besta heilbrigð-
iskerfi á Norðurlöndum sem var er
nú að hruni komið. Íslenska heil-
brigðiskerfið. Líf liggur við að end-
urreisa það.
Eftir Guðna
Ágústsson
» Flugvöllur allra
landsmanna er á
réttum stað í Vatnsmýr-
inni. Fangelsisbygging
þarna upp frá er sóun á
almannafé og undarleg
þráhyggja.
Guðni
Ágústsson
Höfundur er fyrrv.
landbúnaðarráðherra.
Galskapurinn
með flugvöllinn
og fangelsið Umræðan um innan-landsflugið hefur mjög
hverfst um Reykjavík-
urflugvöll og framtíð
hans. Þar er sann-
arlega mikið í húfi og
engin ástæða til þess
að gera lítið úr því. En
mesta ógnin sem inn-
anlandsflugið stendur
frammi fyrir einmitt
núna stafar af látlaus-
um hækkunum op-
inberrar gjaldtöku. Þar er engu
eirt. Ríkisvaldið hefur hækkað
gjaldtöku af innanlandsflugi um
130 prósent frá árinu 2009.
Opinber gjaldtaka af innan-
landsflugi var 181 milljón króna
árið 2009. Síðan hefur gjaldtakan
aukist linnulítið. Enn ein gjalda-
hækkunin tekur gildi 1. apríl næst-
komandi. Áætlað er að heildar-
gjaldtakan verði á þessu ári 415
milljónir króna. Þessi gjaldtaka er
um það bil 10% af heildarveltu
innanlandsflugsins. Þar fyrir utan
greiðir innanlandsflugið auðvitað
skatta, eins og annar atvinnurekst-
ur auk skatta og útsvarstekna af
starfsfólki.
130% hækkun ofan í
verri rekstraraðstæður
Þetta er auðvitað algjörlega fá-
heyrt. 130% hækkun gjalda af at-
vinnurekstri sem býr þess utan við
erfiðar rekstrarlegar aðstæður er
fullkomlega fráleitur. Innanlands-
flugið hefur tekjur sínar að lang-
mestu í íslenskum krónum. Vegna
gengislækkana hefur margs konar
erlendur kostnaður hins vegar
rokið upp. Eldsneytisverð hefur
hækkað gríðarlega, jafnt á erlend-
um mörkuðum og vegna áhrifa
gengisbreytinga. Sama má segja
um kaup á margs konar aðföngum
frá útlöndum, svo sem á vara-
hlutum, tryggingum og fleira.
Ríkisstjórnin hefur ofan í allt
þetta ákveðið að stórauka álögur
sínar á innanlandsflugið, vitandi
vits um hina þröngu rekstrarlegu
stöðu. Þarna er á ferðinni klár
stefnumótun þó að fyrir liggi upp-
lýsingar um þröng rekstrarskilyrði
atvinnugreinarinnar. Þetta verður
ekki afsakað með skorti á upplýs-
ingum. Þær liggja allar fyrir. En
samt er þetta gert.
Förum yfir þróun þessarar
gjaldheimtu frá árinu 2009 til árs-
ins í ár:
Farþegaskattar, hækkun um
90%
Lendingargjöld,
hækkun um 142%
Ný gjaldtaka, svo
sem leiðarflugsgjald,
kolefnisgjald eða
ETS.
Hverjar eru
afleiðingarnar?
Hverjar eru svo
afleiðingarnar?
Kostnaður þeirra
sem nýta innan-
landsflugið eykst.
Smám saman verður
það ofviða alltof
mörgum að nýta sér þennan sam-
göngumáta. Þó eiga margir engra
annarra kosta völ. Til Reykjavíkur
þarf almenningur að sækja sér
margs konar þjónustu. Heilbrigð-
isþjónustan á landsbyggðinni hefur
versnað á síðustu árum og fólk ut-
an Reykjavíkur neyðist því til að
sækja hana í vaxandi mæli. Margs
konar önnur þjónusta, svo sem
menntun, hefur verið byggð upp í
Reykjavík og þar er stjórnsýslan
að mestu. Innanlandsflugið hefur
verið lykillinn að aðgengi lands-
byggðarfólks að öllu þessu, auk
annarrar þjónustu.
Sama er að segja um atvinnu-
lífið. Framleiðslufyrirtæki sem
starfa utan höfuðborgarsvæðisins
þurfa að reiða sig á innanlands-
flugið. Sama er auðvitað að segja
um aðra atvinnustarfsemi og þann
litla hluta opinberrar þjónustu sem
á landsbyggðinni er og þarf að
rækja tengsl við stjórnsýsluna á
höfuðborgarsvæðinu.
Ferðaþjónustan er
vaxandi atvinnugrein
Oft er talað um að tækifæri
landsbyggðarinnar muni ekki síst
liggja á þeim slóðum. Það er allt
rétt og satt. En stórhækkuð gjald-
taka í innanlandsfluginu leggur
risastóran stein í götu slíkrar upp-
byggingar. Ferðamenn sem fara
út á land nýta sér gjarnan innan-
landsflugið. Nú er verið að tor-
velda allt slíkt. Með hækkandi
flugfargjöldum verður það síður
fýsilegt. Því veldur ekki síst
gjaldagleði ríkisvaldsins.
Gjaldahækkanirnar torvelda allt
þetta. Það verður erfiðara og
óhagkvæmara að búa og reka fyr-
irtæki á landsbyggðinni. Gjalda-
hækkanir ríkisvaldsins eru þess
vegna hreint óhæfuverk gagnvart
landsbyggðinni.
Farþegum í innanlandsflugi
fer fækkandi
Þetta er farið að taka sinn toll.
Ráðstöfunartekjur íbúa lands-
byggðarinnar sem þurfa að nýta
innanlandsflugið lækka. Það verð-
ur síður kostur að kjósa sér þar
búsetu. Gjaldahækkanirnar eru því
eins konar and-byggðastefna.
Við sjáum þetta líka birtast í því
að nú hefur farþegum í innan-
landsfluginu fækkað. Farþegum
fjölgaði þrátt fyrir allt fyrstu þrjá
mánuði ársins 2012. Eftir það fór
þeim að fækka að nýju. Og hvað
ætli hafi valdið því? Hinn 1. apríl
árið 2012 hækkaði farþegaskattur
um 71%, lendingargjöld um 72%,
og flugleiðsögugjöld um 22%.
Þetta leiddi til hærri fargjalda,
með afleiðingum sem fyrirsjáanleg
voru.
Skrýtin og mótsagna-
kennd skilaboð
Stjórnvöld prísa mjög almenn-
ingssamgöngur og segjast vera
boðberar þeirra. Innanlandsflugið
er hins vegar gott dæmi um al-
menningssamgöngur. Í fyrra voru
farþegar í innanlandsflugi 370 til
380 þúsund og hafði þá fækkað um
3% frá árinu áður. Á sama tíma og
varið er opinberum fjármunum til
annarra almenningssamgangna,
sem hér er ekki gagnrýnt, er sér-
stök skattheimta á innanlands-
flugið aukin um 130% á kjör-
tímabilinu. Þetta eru skýr
skilaboð, en hins vegar alveg stór-
skrýtin.
Þetta eru afleiðingarnar
Drögum þetta saman. Gjalda-
hækkanir í innanlandsflugi nema
um 130% á kjörtímabilinu. Þetta
er augljóslega meðvituð stefna. Af-
leiðingarnar eru verri aðgangur
landsbyggðarinnar að nauðsynlegri
þjónustu, stórversnandi kjör
þeirra sem flugið nýta, lakari
rekstraraðstæður fyrirtækja á
landsbyggðinni, skert samkeppn-
isstaða ferðaþjónustufyrirtækja á
landsbyggðinni, verri rekstr-
arafkoma flugfélaganna, færri far-
þegar, sem veikir fyrirtækin til
lengri tíma og óvissa um framtíð
þessarar mikilvægu þjón-
ustustoðar.
Eftir Einar Kristin
Guðfinnsson » Gjaldahækkanir
í innanlandsflugi
nema um 130%
á kjörtímabilinu.
Þetta er augljóslega
meðvituð stefna.
Einar Kristinn
Guðfinnsson
Höfundur er alþingismaður.
Landsbyggðin er látin blæða