Morgunblaðið - 26.03.2013, Side 29
UMRÆÐAN 29
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. MARS 2013
Engin verðtrygging,
þá verða engin eft-
irlaun hjá almennum
borgurum, þ.e. þeim
sem greiða í almennu
lífeyrissjóðina. Þeir
sem núna eru að greiða
þúsundir í lífeyrissjóði
sína fá aðeins lítið brot
af því verðmæti sem að
þeir hafa sparað til að
eiga ánægjulegt ævi-
kvöld. Mér finnst þetta
óviðunandi brot á jafnræðisreglunni
þegar litið er til ríkisborgara þ.e.
þeir sem fá eftirlaun frá ríkinu og
njóta verðtryggðra eftirlauna. Líf-
eyrissjóðirnir eru ekki vogunar-
sjóðir, þeir eru sparifé okkar al-
mennu borgaranna. Í umræðunni
heyri ég menn oft lýsa því að þegar
verðbólgan aukist þurfi heimilin í
landinu að greiða verðtryggingu til
lífeyrissjóðanna, tugi milljarða. Það
er ekki minnst á að ef þessi verð-
trygging er ekki greidd þá minnka
eftirlaun til almennra borgara um
nákvæmlega sömu upphæð. Það yrði
harmur á heimilum almennra borg-
ara.
Mér finnst oft gæta misskilnings í
umræðunni, margir halda að lífeyr-
issjóðirnir eigi nóg af peningum og
þá muni ekki um nokkur hundruð
milljarða ef á þurfi að halda. Við
skulum hugsa okkur einn pen-
ingatank sem einn almennan lífeyr-
issjóð. Í þennan peningatank renna
iðgjöld sjóðfélaga ásamt vöxtum og
verðbótum sem eru til að bæta
verðmætarýrnun peninganna vegna
verðbólgunnar. Úr peningatanknum
rennur síðan rekstrarkostnaður
sjóðsins og eftirlaun til sjóðsfélaga.
Hver sjóðsfélagi á sinn hlut í sjóðn-
um alveg frá fyrstu inn-
borgun í sjóðinn. Með
lögum og reglugerðum
er nákvæmlega fylgst
með að hver fái sitt
þegar komið er á eft-
irlaunaaldurinn. Við
skulum hugsa okkur
þennan peningatank í
jafnvægi samkvæmt
tryggingarfræðilegri
úttekt í byrjun krepp-
unnar, inn í hann renn-
ur jafn mikið og út úr
honum rennur. Í krepp-
unni tapar sjóðurinn fé,
þ.e. innstreymið minnkar og til að
halda sjóðnum í jafnvægi samkvæmt
tryggingarfræðilegri úttekt, til að
tapið kom jafnt niður á öllum sjóðs-
félögum, þarf tafarlaust að minnka
útrennslið. Hugsum okkur að sjóð-
urinn þurfi að takmarka útstreymið
um 35% og skerði því eftirlaunin um
35%. Ég gæti ímyndað mér að þetta
væri meðaltalið í almennu lífeyr-
issjóðunum, sumir eitthvað minna og
sumir eitthvað meira.
Hjá ríkisborgurum er þetta öðru-
vísi, ef peningatankurinn er ekki í
jafnvægi samkvæmt trygging-
arfræðilegri úttekt er útstreymið úr
tanknum ekki minnkað eins og hjá
almennu borgurunum heldur liggur í
raun bein leiðsla úr ríkissjóði í pen-
ingatank ríkisborgaranna og honum
haldið í jafnvægi og engin skerðing
verður á eftirlaunum ríkisborg-
aranna.
Undirstaðan í okkar ágæta sam-
félagi er ríkisborgararnir og þeir
eiga sannarlega skilið að fá verð-
tryggð eftirlaun og þetta er þeirra
samningsbundni réttur. Við almenn-
ir borgara höfum með verðtryggingu
á okkar lífeyrissparnaði getað náð
sæmilegum eftirlaunum svipað og
ríkisborgararnir. Ef verðtryggingin
verður bönnuð hrynur eftirlauna-
kerfi almennra borga og það finnst
mér brot á jafnræðisreglu stjórn-
arskrárinnar.
Til að aðstoða þá sem verst fóru út
úr kreppunni finnst mér að við eigum
að stofna viðlagasjóð með þátttöku
allra landsmanna svipað og gert var í
náttúruhamförunum í Vestmann-
eyjagosinu á sínum tíma. Kreppan
var jú sannarlega fjármálahamfarir.
Neyðarlögin sem Geir Haarde for-
sætisráðherra setti þegar kreppan
skall á forðaði þjóðarskútunni frá því
að sökkva. Lífeyrissjóðir almennu
borgaranna voru kjölfestan sem kom
í veg fyrir að þjóðarskútan færi á
hliðina, þökk sé verðtryggingunni.
Af hverju er ég gamlinginn kominn á
grafarbakkann að skipta mér af
þjóðmálaumræðunni? Því er til að
svara að mér finnst ömurlegt ef afa-
og langafabörnin mín verða að búa í
verðbólgusamfélagi án verðtrygg-
ingar á fjárskuldbindingum.
Harmur heimilanna
Eftir Rúnar
Guðbjartsson » Lífeyrissjóðirnir eru
ekki vogunarsjóðir,
þeir eru sparifé okkar
almennu borgaranna.
Rúnar
Guðbjartsson
Höfundur er sálfræðingur
og fyrrv. flugstjóri.
verðum við að uppræta þann sið
að fólk gangi örna sinna undir
beru lofti á almannafæri og slíkt
verður að gera land fyrir land,
samfélag fyrir samfélag og fjöl-
skyldu fyrir fjölskyldu. Við þurf-
um að ræða þetta vandamál og
ekki sniðganga málefni sem okkur
finnst óþægilegt að ræða.
Í öðru lagi þurfum við að bæta
samvinnu. Vatn og hreinlæti
skipta alla máli.
Í þriðja lagi verðum við að efla
það starf sem skilar árangri. Ein-
faldar og ódýrar aðgerðir geta
virkað. Frá 1990 til 2010 hefur 1,8
milljarðar manna fengið aðgang að
hreinlætisaðstöðu sem er umtals-
verð framför.
Það kemur ekki til greina að
gera ekki neitt. Félagslegur, efna-
hagslegur, og umhverfislegur
kostnaður er of mikill. Enginn
ætti að ganga örna sinna á al-
mannafæri en til þess að svo megi
verða þarf að útvega sómasamlega
hreinlætisaðstöðu og hreint vatn
fyrir alla svo konur og stúlkur
geti lifað með reisn og börnin lifað
af og heilu samfélögin blómstrað.
Keo í Kambódíu segir að öll
fjölskyldan njóti hreinlætisaðstöð-
unnar og hafi hreint vatn að
drekka. „Ég hvatti allar fjöl-
skyldur í þorpinu til að byggja
kamar því þetta skilar okkur ár-
angri í betri heilsu, sérstaklega
börnunum.“
Keo hefur sýnt gott fordæmi.
Við ættum öll að styðja við bakið
á slíku framtaki. Það getur enginn
gert allt, en við getum öll gert
eitthvað.
Höfundur er varaframkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna.
- með morgunkaffinu
einstaklingnum í samfélagi sínu.
Einnig er tímabil unglingsáranna
mikilvægt þar sem einstaklingar
læra að tileinka sér og beita
raunsæi og rökhugsun og myndun
sjálfsmyndar er í fullum gangi.
Unglingar þurfa að fá ákveðið
rými til þess að prófa sig áfram,
reka sig á og gera mistök (mistök
eru jú mannleg, líka hjá ungling-
um) og því tel ég nauðsynlegt að
horft sé á það með jákvæðara móti
en sést oft í samfélagi okkar. Með
því að íhuga málefnið vandlega og
velta fyrir okkur hvernig við getum
leiðbeint unga fólkinu okkar á
gagnrýninn en jafnframt jákvæðan
og uppbyggilegan hátt, sem og að
reyna að veita þeim svigrúm á leið
sinni til fullorðinsára, getum við öll
lært að bera virðingu fyrir þeim
mismunandi viðhorfum sem finnast
í þjóðfélaginu.
»Uppbyggileg gagn-
rýni með jákvæðu
viðhorfi til unga fólksins
okkar er nokkuð sem
ég tel að mætti vera
oftar til staðar.
Höfundur er MA-nemi í mannfræði
við Háskóla Íslands.