Morgunblaðið - 12.04.2013, Qupperneq 16

BAKSVIÐ
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Verkefnum alþjóðadeildar ríkislög-
reglustjóra hefur fjölgað mjög á und-
anförnum árum og mun örugglega
halda áfram að fjölga. Margt kemur
til, ekki síst stækkun Schengen-svæð-
isins og aukinn fjöldi hælisleitenda en
deildin sér um að fylgja þeim úr landi.
Nú eru um 190 hælisleitendur á Ís-
landi, eftir því sem Morgunblaðið
kemst næst.
Yfirleitt ganga fylgdir vel en í ein-
staka tilfellum hafa lögreglumenn
þurft að hemja
hælisleitendur
sem reyna að
komast undan á
erlendum flugvöll-
um eða láta öllum
illum látum í flug-
vélinni. „Auðvitað
fer illa í fólk þegar
verið er að flytja
það til lands þar
sem það vill ekki
vera,“ segir Sól-
berg Svanur Bjarnason, aðstoðaryfir-
lögregluþjónn og deildarstjóri al-
þjóðadeildar, en Morgunblaðið ræddi
við hann og Guðbrand Guðbrandsson,
lögreglufulltrúa í alþjóðadeild, um
starfsemi deildarinnar.
Sólberg segir að lögreglumenn
reyni eftir megni að róa fólkið og tala
það til en það dugi ekki alltaf til. Alltaf
sé gætt meðalhófs og mannúðarsjón-
armið höfð að leiðarljósi.
Áður en hælisleitanda er fylgt frá
Íslandi til heimalands, eða þess ríkis
sem hann lagði fyrst fram umsókn um
hæli, þarf samþykki viðkomandi yfir-
valda að liggja fyrir. Sé millilent í öðru
ríki þarf jafnframt að fá samþykki
þess fyrir fylgdinni. Ástæða þessa er
m.a. sú að valdheimildir íslenskra lög-
reglumanna eru ekki þær sömu á er-
lendri grundu og íslenskri. Það er þó
ekki svo að þeir einstaklingar sem
verið er að fylgja geti einfaldlega
stungið af og að lögreglumennirnir
þurfi að fylgjast aðgerðalausir með.
Lögreglumenn hafa meðferðis val-
beitingarbúnað s.s. handjárn og hafa
heimild til að hefta för viðkomandi og
tryggja nærveru. Sé þörf á er kallað
eftir aðstoð staðarlögreglu. „En í þeim
tilvikum er ekki um að ræða hættu á
að við ráðum ekki við ástandið,“ segir
Guðbrandur. Kallað sé eftir aðstoð
vegna þess að staðarlögreglan hafi
víðtækari valdheimildir og fleiri úr-
ræði og geti t.d. vistað fólk í fanga-
klefa.
Ekki sitja allir útlendingar sem ver-
ið er að fylgja út rólegir í flugvélunum
og dæmi eru um að einstaklingar hafi
hrópað og kallað í örvinglun heilu og
hálfu flugferðirnar. Sólberg segir að
slíkt komi sjaldan fyrir en geti reynst
mjög óþægileg upplifun fyrir aðra far-
þega. „Þetta er viðkvæmt umhverfi,“
segir Sólberg. Ávallt sé lagt upp með
að sem minnst truflun verði. Flug-
stjórar flugvéla séu alltaf látnir vita
um fylgdir og góð samvinna sé á milli
lögreglumanna og áhafnar. Þá er sú
regla viðhöfð að lögreglumenn eru
ávallt fleiri en þeir einstaklingar sem
verið er að fylgja hverju sinni.
Leiguflug kemur til greina
Hér á landi eru nú hátt í 50 serb-
neskir Króatar sem sótt hafa um hæli.
Útlendingastofnun hefur fram til
þessa synjað þeim um hæli og þótt
ekki sé útséð hvernig kæruferlinu lýk-
ur virðist afar ólíklegt að nokkur
þeirra fái hæli hér. Aldrei áður hafa
svo margir frá sama landi sótt um hæli
á sama árinu en fyrstu tveir Króat-
arnir komu hingað 2010 en aðrir frá og
með nóvember síðastliðnum. Annars
staðar í Evrópu, t.d. í Danmörku, hafa
stjórnvöld brugðið á það ráð að leigja
flugvélar til að flytja hælisleitendur,
fremur en að kaupa farmiða með áætl-
unarflugi.
Aðspurður hvort til greina komi að
leigja flugvél fari svo að Króötunum
verði neitað um hæli hér á landi leggur
Sólberg áherslu á að ekki liggi fyrir
endanleg niðurstaða í málum þeirra.
„Fái einhverjir þeirra eða allir synjun
verður brugðist við með viðeigandi
hætti og jafnvel horft til reynslu ná-
grannaþjóða á þessu sviði,“ segir Sól-
berg. Meginreglan er sú hjá alþjóða-
deild að um leið og beiðni um fylgd frá
Útlendingastofnun eða innanríkis-
ráðuneytinu liggur fyrir er hún fram-
kvæmd. „Enda er ekki eftir neinu að
bíða, það er hvorki fólkinu né ríkinu til
góðs að fresta brottför,“ segir Sól-
berg.
Viðkvæm fylgd út í óvissu
 Verkefnum alþjóðadeildar ríkislögreglustjóra hefur fjölgað á undanförnum árum
 Útlendingar sem verið er að fylgja sitja ekki alltaf rólegir  Bregðast strax við
Fljúga með Frontex
» Á vegum Landamærastofn-
unar Evrópusambandsins,
Frontex, er skipulagt leiguflug
með hælisleitendur sem hefur
verið synjað um hæli. Þá er
bókuð flugvél sérstaklega fyrir
flutninginn.
» Flugið er auglýst og geta að-
ildarríki bókað sæti.
» Strangar reglur eru um
hversu margir lögreglumenn
þurfa að fylgja hverjum hæl-
isleitanda.
» Ísland hefur þrisvar tekið
þátt og var ýmist flogið til
Albaníu eða Kósóvó.
Morgunblaðið/Sverrir
Ferðalag Stundum er hælisleitanda aðeins fylgt upp í flugvél á Keflavíkurflugvelli og lögregla fylgist með að hann sé örugglega um borð. Í öðrum tilvikum
er sú framkvæmd gerð frá millilandaflugvelli en stundum er talin þörf á að fylgja viðkomandi alla leið á áfangastað. Hafi íslenska ríkið vísað einstaklingi
brott af Schengen-svæðinu ber lögreglu að tryggja að hann yfirgefi það örugglega.
Fylgdir á vegum alþjóðadeildar ríkislögreglustjóra
Heimild: Alþjóðadeild ríkislögreglustjóra
Ár 2011 2012 2013**
Fjöldi tilvika (fj. einstaklinga) 38 (52) 47 (55) 15 (15)
Samtals kostnaður 14.620.000 kr. 9.090.000 kr. 5.440.000 kr.
Brottvísun - fylgd 18 (24) 12 (24) 2 (2)
Heildarkostnaður* 9.700.000 kr. 810.000 kr. 1.130.000 kr.
Brottvísun - fylgdarlaust 2 (2) 7 (2) 1 (1)
Heildarkostnaður* 110.000 kr. 620.000 kr. 75.000 kr.
Frávísun 0 (0) 2 (0) 0 (0)
Heildarkostnaður* 0 kr. 800.000 kr. 0 kr.
Fylgd - Dyflin 4 (8) 9 (8) 8 (8)
Heildarkostnaður* 2.100.000 kr. 450.000 kr. 3.900.000 kr.
Dyflin - fylgdarlaust 2 (5) 0 (5)
Heildarkostnaður* 260.000 kr. 0 kr. 0 kr.
Framsal til Íslands 0 (0) 7 (0) 1 (1)
Heildarkostnaður* 0 kr. 4.500.000 kr. 335.000 kr.
Framsal frá Íslandi 7 (7) 9 (7) 2 (2)
Heildarkostnaður* 0 kr. 1.250.000 kr. 0 kr.
Fylgd frá Íslandi - v/afplán. 4 (5) 0 (5) 0 (0)
Heildarkostnaður* 2.450.000 kr. 0 kr. 0 kr.
Fylgd til Íslands - v/afplán. 0 (0) 1 (0) 0 (0)
Heildarkostnaður* 0 kr. 660.000 kr. 0 kr.
Veikindi - aðstoð 1 (1) 0 (1) 1 (1)
Heildarkostnaður* 0 kr. 0 kr. 0 kr.
*Námundaður, án vinnukostnaðar **Jan.-apríl
Sólberg Svanur
Bjarnason
16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. APRÍL 2013
Trésmiðja GKS ehf, Funahöfða 19, sími 577 1600, gks@gks.is, gks.is
Gæði - Kunnátta - Sveigjanleiki
Dreymir þig nýtt eldhús!
Hjá þaulvönum starfsmönnum GKS færðu sérsmíðað eldhús
og allar innréttingar sem hugurinn girnist.
Við bjóðum framúrskarandi þjónustu og gæðasmíði
alla leið inn á þitt heimili.
Sex lögreglumenn og þrír fulltrúar
eru í alþjóðadeild ríkislög-
reglustjóra. Deildin sinnir ýmsum
verkefnum. Hún fylgir hælisleit-
endum, föngum og útlendingum
sem hefur verið vísað á brott úr
landi og sér um framkvæmd fram-
salsmála til og frá Íslandi, veitir að-
stoð við landamæragæslu og við
ýmis önnur verkefni tengd mál-
efnum útlendinga.
Alþjóðadeild er þjónustueining
sem gerir lögregluembættum, og
eftir atvikum öðrum stofnunum og
samstarfsaðilum, mögulegt að eiga
örugg samskipti og gagnaskipti við
erlend lögregluyfirvöld og stofn-
anir hvar sem er í heiminum. Deild-
in starfrækir m.a. Sirene-skrifstofu
og upplýsingakerfi Schengen á Ís-
landi og er þjónustuskrifstofa fyrir
Europol, Interpol og PTN-
samskipti tollgæslu og lögreglu.
Á hverjum degi berst mikill fjöldi
erinda til deildarinnar. Þótt sum
þeirra snerti Ísland ekki með bein-
um hætti og sé lokið með yfirlestri
eru önnur afgreidd innan deild-
arinnar eða komið áfram til viðeig-
andi stofnunar hér á landi. Deildin
er mönnuð á milli kl. 8 og 19 en eft-
ir það tekur fjarskiptamiðstöð rík-
islögreglustjóra við vöktun á sam-
skiptakerfum deildarinnar.
Sex lögreglumenn
og einn fulltrúi
Þegar hælisleitanda hefur endan-
lega verið synjað um hæli hér á landi
sendir Útlendingastofnun eða innan-
ríkisráðuneytið beiðni til al-
þjóðadeildar um að fylgja ein-
staklingnum úr landi. Þá þegar hefst
undirbúningur að brottför. Öllu
jafna er hælisleitandi sem til stendur
að fylgja úr landi hafður í haldi lög-
reglu frá því honum er tilkynnt um
brottförina, oftast í fangaklefa lög-
reglunnar á Suðurnesjum eða á höf-
uðborgarsvæðinu.
Sólberg Svanur segir að það sé
gert til að tryggja nærveru ein-
staklingsins svo framkvæmd nái
fram að ganga því talsverður kostn-
aður og óhagræði fylgi því ef ferða-
skipulag fer úr skorðum. Þessa
handtökuheimild lögreglu er að
finna í útlendingalögum og við fram-
kvæmd er þess jafnframt gætt að
farið sé að lögum um meðferð saka-
mála, til að mynda um að ein-
staklingur sé ekki lengur en sólar-
hring í haldi, segir Sólberg.
Hið sama gildir um þá sem eru
framseldir til útlanda, þeir eru
handteknir stuttu áður en erlendir
lögreglumenn koma hingað til að ná
í þá. Ef þörf er á lengri vistun en sól-
arhring eru þeir úrskurðaðir í
gæsluvarðhald.
Hafðir í haldi fram
að flugferð