Morgunblaðið - 26.08.2013, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 26. ÁGÚST 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hvernigskyldutekjur rík-
isins verða til?
Ætli það séu háir
skattar sem ráði
því að ríkið fái
miklar tekjur eða getur verið
að samhengið sé annað? Getur
verið að hægt sé að ganga of
langt í skattheimtu, jafnvel
þannig að ríkið tapi á að halda
áfram að hækka?
Segja má að Steingrímur J.
Sigfússon, fyrrverandi fjár-
málaráðherra, hafi fyrir sitt
leyti svarað þessum spurn-
ingum í viðtali við Rík-
isútvarpið í gær. Og hann hefur
raunar svarað þeim oft áður,
bæði í ræðu, riti og verki, á
liðnum árum. Alræmt varð
þegar hann, eftir gríðarlegar
hækkanir vinstristjórnarinnar,
hótaði landsmönnum frekari
skattahækkunum með orð-
unum „you ain’t seen nothing
yet“ og segja má að í gegnum
öll sviknu loforðin hafi þetta þó
haldið.
En nú stígur Steingrímur
sem sagt fram eina ferðina enn
og heldur því fram að hækka
eigi skatta og á að þessu sinni
við auðlegðarskattinn svokall-
aða. Í þessu líkt og ýmsu öðru
snýr Steingrímur málum á
haus og heldur því fram að nú-
verandi stjórnvöld hafi tekið
ákvörðun um að leggja þennan
skatt af, en staðreyndin er sú
að það var ákvörðun Stein-
gríms sjálfs.
Skatturinn var tímabundinn
og mun falla niður samkvæmt
ákvörðun síðasta þingmeiri-
hluta en ekki þess sem nú situr.
Nú lætur Stein-
grímur hins vegar
eins og hann sjái
eftir þessu og vilji
halda áfram þess-
ari ofurskattlagn-
ingu eins og ann-
arri þó að hann hafi ekki lagt í
að segja kjósendum frá því fyr-
ir kosningar.
Viðbrögð Steingríms nú við
því að skattur sé að falla niður
eru ágæt áminning um skatta-
stefnu ríkisstjórnar Samfylk-
ingar og Vinstri grænna.
Stefnan gekk út á að hafa alla
skatta eins háa og nokkur kost-
ur væri og að finna upp á nýj-
um sköttum eins og hugmynda-
flugið leyfði.
Afleiðingin var fyrirsjáan-
leg. Hagvöxtur var hér langt
undir því sem ætlað hafði verið
á síðasta kjörtímabili og er
enn. Vegna þessa hafa tapast
háar fjárhæðir í minni verð-
mætasköpun og þar með hefur
ríkissjóður orðið af miklu
skattfé. Þetta tap nemur miklu
hærri fjárhæðum en það sem
Steingrímur telur sig nú sjá að
„tapist“ vegna þess að ekki er
haldið áfram að auka skattp-
íninguna líkt og gert var í tíð
fyrri ríkisstjórnar.
Staðreyndin er nefnilega sú
að takmörk eru fyrir því hve
langt ríkið getur gengið í skatt-
heimtu án þess að skaða efna-
hagslífið og án þess að draga úr
skatttekjum til framtíðar. Þess
vegna hafa skattalækkanir við
núverandi aðstæður ekki nei-
kvæð áhrif á skatttekjur rík-
isins til framtíðar en eru þvert
á móti til þess fallnar að auka
þær.
Það var Steingrímur
sjálfur sem ákvað að
fella niður auðlegð-
arskattinn}
Áhrif ofurskattanna
Stríðið í Sýrlandihefur staðið
lengur en nokkurn
óraði fyrir. Síðustu
mánuði virðist ein-
ræðisherrann og
stjórn hans hafa
náð undirtökunum.
Fall Morsis í Egyptalandi ýtti
enn undir þau úrslit að upp-
reisnarmenn og andstæðingar
Assads yrðu undir.
Vesturlönd undir forystu
Bandaríkjanna eða í þessu til-
viki fremur með forystuleysi
Bandaríkjanna hafa í orði
kveðnu stutt andófið gegn yf-
irvöldunum í Damskus, en þó
fjarri því með þeim þunga sem
hefði dugað. Bandaríkin skil-
yrtu frekari atbeina af sinni
hálfu alfarið við að sýnt væri að
herlið Assads hefði beitt efna-
vopnum gegn andstæðingum
sínum. Nú er því haldið fram í
höfuðborgum helstu ríkja hins
vestræna bandalags að óyggj-
andi sönnur liggi nú fyrir um
slíkt framferði. Þar
er ekki vitnað til
annars en óbirtra
álita leyniþjón-
ustumanna í við-
komandi ríkjum.
Þessar stofnanir
og CIA sérstaklega
töldu sig hafa svo yfirfljótandi
upplýsingar um að Saddam
Hussein byggi yfir gereyðing-
arvopnum að það teldist sann-
að. Forystumenn Bandaríkj-
anna og Breta byggðu
ákvarðanir sínar um stríð gegn
Írak á þeim niðurstöðum.
Það vekur óneitanlega tor-
tryggni að þegar Assad er á
sigurbraut gegn óvininum, yf-
irlýsingar um að efnavopnin
ein geti dregið Bandaríkin í
stríðið liggja fyrir og eftirlits-
menn með slíkum vopnum eru
staddir í Damaskus þá sé hann
sagður hafa gripið til slíkra
vopna. Sjálfsmorð hefði senni-
lega verið öflugri leikur hjá As-
sad í þeirri stöðu.
Það er með miklum
ólíkindum að
Assad hafi beitt
efnavopnum eins og
staðan var}
Eru upplýsingarnar betri?
U
ndanfarna daga hafa dauðateygj-
ur ESB-umsóknarinnar verið
mjög áberandi. Fyrst komu læt-
in um IPA-styrkina og látið sem
Ísland væri nú að missa veru-
legan spón úr aski sínum, nú þegar þeir yrðu
dregnir til baka. Hins vegar var þögn um að
„styrkirnir“ væru í raun og veru ekki styrkir
sem slíkir heldur fylgdi þeim þvert á móti kvöð
um mótframlag. Þagnaði umræðan því skjótt
þegar í ljós kom að með þessu myndi rík-
issjóður spara fé en ekki verða af.
Næst kom fárið um þjóðaratkvæðagreiðsl-
una. Keyrt var á þeim misskilningi að búið væri
að lofa þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort ljúka
ætti umsókninni. Stjórnarsáttmálinn og lands-
fundarsamþykktir beggja stjórnarflokka voru
ranglega sagðar innihalda skilyrðislaust loforð
um að þjóðaratkvæðagreiðsla yrði haldin, sama hvað, þeg-
ar hið rétta er að báðir stjórnarflokkar lofuðu að gera hlé á
viðræðunum og ekki hefja þær aftur nema að undangeng-
inni atkvæðagreiðslu. „Það breytir ekki stjórnarsáttmál-
anum,“ sagði einn fréttamaður, að því er virðist án þess að
hafa lesið téðan sáttmála. Þá hafa þeir tiltölulega fáu innan
stjórnarflokkanna sem hlynntir eru Evrópusambandinu
verið dregnir upp á dekk hver af öðrum til þess að styrkja
þann misskilning en þeir sem líklega eru betur fallnir til
þess að lýsa viðhorfi meirihlutans innan flokkanna mega
sitja heima.
Líklega sést tvískinnungurinn best í því að fyrri rík-
isstjórn þótti með eindæmum löt að svara fyr-
irspurnum þingmanna, og virtist sem aðhald
löggjafarvaldsins væri ráðherrum vinstri-
stjórnarinnar eingöngu til ama. Aldrei heyrð-
ist þá neitt í sumum fjölmiðlum, ekki einu sinni
þegar Guðlaugur Þór Þórðarson kærði svar-
leysið í einu tilfelli til Ríkisendurskoðunar til
þess að fá svör. Nú sendir formaður Samfylk-
ingarinnar bréf, sem varla má telja sem form-
lega fyrirspurn á Alþingi, og þá þarf ítarlegt
svar helst að hafa borist fyrir hádegi samdæg-
urs, ef ekki fyrr, svo að fréttastofa ríkisins
gangi ekki hreinlega af göflunum. Nú stefnir
allt í að næsta rifrildi verði um þingsályktun-
artillöguna þar sem sótt var um aðild, tillögu
sem getur ekki bundið hendur nýs þingmeiri-
hluta nema hann kjósi að vera bundinn af
henni.
Hvernig stendur á því að mál sem með nýjum þing-
meirihluta ætti réttilega að vera úr sögunni er núna vakið
upp á ný með þessu offorsi? Hvernig stendur á því að
„hlutlausasta“ fréttastofa landsins virðist merkilega fund-
vís á viðmælendur innan Sjálfstæðisflokksins sem vilja að-
ild að Evrópusambandinu svo minnir á leit að saumnálum í
heystakk? Forsætisráðherra ritaði fyrr í sumar eftirtekt-
arverða grein um fyrsta mánuð loftárása frá fjölmiðlum
sem hliðhollir væru vinstriflokkunum. Því miður virðist
sem hann megi venja sig við það að loftárásirnar muni
vara lengi enn. Á meðan hrapar virðing Alþingis enn neð-
ar. sgs@mbl.is
Stefán Gunn-
ar Sveinsson
Pistill
Uppvakningurinn
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
leið, að þær myndu ná hámarki í
kringum kosningar sem voru í apr-
íl. Nú erum við ennþá að sjá töl-
urnar rísa og ég er sé ekki fram á
að það muni draga úr þessu fyrr
en það koma úrræði sem auðvelda
fólki að ráða við vandann,“ segir
Hákon.
Ný lög um neytendalán
Eitt af þeim úrræðum sem
eiga að sporna við skuldavanda
heimilanna eru ný lög um neyt-
endalán sem munu taka gildi þann
1. september nk.
Markmið þeirra er að draga
úr yfirskuldsetningu sem leiðir til
þess að einnig á að draga úr van-
skilum. Lögin taka til lánssamn-
inga sem lánveitandi gerir í at-
vinnuskyni við neytendur frá þeim
degi sem lögin eru sett, svo að
áhrif lagasetningarinnar munu
ekki sjást strax.
„Við munum ekki finna fyrir
áhrifum laganna fyrr en eftir
hugsanlega 1-2 ár. Lögin ættu
klárlega að draga úr yfirskuldsetn-
ingu vegna þess að í lögunum felst
að það getur valdið ógildingu lána-
samnings ef banki veitir neyt-
endalán og veit eða má vita að lán-
taki getur ekki staðið við
greiðslur,“ segir Hákon.
Í lögunum eru gerðar auknar
kröfur um lánshæfismat, sem er
spá um líkindi þess að lántakandi
geti greitt framtíðarafborganir, og
greiðslumat, sem byggir á stöðu
lántakanda við lántöku. Hákon tel-
ur að vænta megi þess að draga
fari úr vanskilum eftir laga-
setninguna. „Það hlýtur
að gerast,“ segir Hákon.
Uppboðsmálum
hefur fjölgað á ný
Uppboðsmál
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
1.
ár
sf
j.
2.
ár
sf
j.
3.
ár
sf
j.
4.
ár
sf
j.
1.
ár
sf
j.
2.
ár
sf
j.
2008 2009 2010 2011 2012 2013
Byrjun uppboðs Framhaldsuppboð Fyrirtaksnauðungarsölubeiðni
1.
ár
sf
j.
2.
ár
sf
j.
3.
ár
sf
j.
4.
ár
sf
j.
1.
ár
sf
j.
2.
ár
sf
j.
3.
ár
sf
j.
4.
ár
sf
j.
1.
ár
sf
j.
2.
ár
sf
j.
3.
ár
sf
j.
4.
ár
sf
j.
1.
ár
sf
j.
2.
ár
sf
j.
3.
ár
sf
j.
4.
ár
sf
j.
Hákon Stefánsson hjá Credit-
info segir að viðhorf ein-
staklinga til þess að vera á
vanskilaskrá sé breytilegt eft-
ir því á hvaða stigi uppboðs-
meðferðin er.
„Þó að greiðsluvilji hafi
ekki verið mikill á fyrri stig-
um, og fólk telur að máls-
meðferðin sé á einhvern hátt
ósanngjörn af hálfu kröfu-
hafa, þá kemur oft ákveðinn
vendipunktur þegar lokastaða
uppboðsferlisins kemur upp,
t.d. þegar fólk á yfir höfði sér
að missa íbúðina sem það býr
í. Þá virðist fólk vera meira
tilbúið að ganga frá þessu,“
segir Hákon.
Hann segir jafnframt að
samhljómur sé á milli þessa
viðhorfs og umræðunnar um
skuldavanda heimilanna.
„Maður heyrir að
fólk telji að hlut-
irnir hafi gengið
hægt í því að
bæta stöðu
heimilanna.
Þessar tölur
endurspegla það
mjög vel,“ segir
Hákon enn-
fremur.
Viðhorfið
breytist fljótt
GREIÐSLUVILJI MISMIKILL
Hákon Stefánsson
SVIÐSLJÓS
Árni Grétar Finnsson
agf@mbl.is
Töluverð fjölgun hefur veriðí svonefndum uppboðs-málum á þessu ári og erfjöldi þeirra svipaður og
á öðrum og þriðja ársfjórðungi ár-
ið 2010. Þetta segir Hákon
Stefánsson, framkvæmdastjóri
Creditinfo. Samkvæmt gögnum
sem fyrirtækið lét Morgunblaðinu
í té hafa í ár verið tekin fyrir alls
4.688 mál á fyrsta ársfjórðungi og
4.498 mál á öðrum ársfjórðungi.
Árið 2010 voru 4.959 uppboðsmál á
fyrsta ársfjórðungi og 4.279 mál á
öðrum ársfjórðungi.
„Þetta er athyglisvert vegna
þess að yfirleitt er um að ræða
þessi hefðbundnu húsnæðislán.
Það er algengara en áður að einn
aðili, yfirleitt kröfuhafi, óski eftir
uppboði. Það getur bent til þess að
það séu aðilar með húsnæðislán
sem eru að fara í þessa meðferð.
Þegar um húsnæðislán er að ræða
er það yfirleitt kröfuhafi á fyrsta
veðrétti sem óskar uppboðsins,“
segir Hákon.
Uppboðsmál tengjast yfirleitt
lántökum sem áttu sér stað fyrir
4-5 árum og þá var veðsetning-
arhlutfallið með hærra móti. Al-
gengt var að taka 80-90% lán og
jafnvel 100%. „Það er alveg ljóst
að ef þú lánar sömu upphæð og
eignin kostar eða nálægt því og
færð fyrsta veðrétt, þá eiga þeir
sem eru fyrir aftan þig í veðröð-
inni lítinn möguleika á end-
urheimtum. Þessir aðilar sjá sér
ekki hag í því að óska eftir upp-
boðsmeðferðinni. Henni fylgir ýmis
aukinn kostnaður sem einfaldlega
borgar sig ekki,“ segir Hákon.
Fleiri í alvarlegum
vanskilum
Eins og Morgunblaðið greindi
frá í lok maí sl. höfðu vanskil auk-
ist á sama tíma og kaupmáttur.
Þessi þróun heldur áfram, en í dag
eru 28.321 einstaklingar á van-
skilaskrá, en voru 27.744 í maí sl.
Creditinfo, sem heldur utan um
tölulegar upplýsingar um vanskil,
breytti úrtakinu við útreikninga í
ágústmánuði og því er raunhækk-
un um 1%. „Þetta eru háar tölur.
Ég sagði það í september í fyrra,
þegar við sáum þessar tölur á upp-