Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.11.2013, Page 13
24.11. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13
betrumbætt sænska sjúkratryggingakerfið og
allar þessar umbætur hafa beinst að því að
auka eftirspurn eftir atvinnu og skapa hvetj-
andi skilyrði fyrir eigið vinnuframlag. Sam-
anlagt hefur þetta byggt upp varnarmúr
gegn minnkandi eftirspurn og öðrum efna-
hagsvandamálum sem við höfum glímt við.“
Skattgreiðendum var ekki
sendur reikningurinn
„Reynsla okkar af bankakreppunni í upphafi
tíunda áratugarins hefur nýtzt okkur vel, t.d.
tókum við þá ákvörðun að fara ekki þá leið
að fjármagna banka með skatttekjum eða
nota fé skattgreiðenda til að bjarga bönkum í
erfiðleikum eins og svo mörg önnur lönd hafa
gert. Í staðinn völdum við að láta eigendur
bankanna axla sína ábyrgð og í einstaka til-
vikum þjóðnýttum við tímabundið banka sem
gátu snúið aftur til markaðarins eftir
skamma hríð. Þessar sænsku aðgerðir gagn-
vart bönkunum hafa þýtt að skattgreiðendum
hefur ekki verið sendur neinn reikningur
vegna bankanna.
Það er afar þýðingarmikið að skilja þetta,
sér í lagi þegar horft er til fleiri landa, og út-
skýrir mikla hækkun ríkisskulda og vaxandi
vaxtagreiðslur. Munurinn á Svíþjóð og öðrum
ríkjum með miklar álögur á ríkissjóði vegna
skulda og tengdra greiðslna er að Svíþjóð lét
ekki skattgreiðendur standa undir reikn-
ingnum.“
Íslensku bankarnir féllu haustið 2008 og
Íslendingarnir hafa í tveimur þjóðaratkvæða-
greiðslum þurft að ganga gegn því að ríkið
tæki yfir bankaskuldirnar og sendi skatt-
greiðendum reikninginn. Málið var tekið fyrir
hjá EFTA-dómstólnum sem dæmdi Íslend-
ingum í vil. Bankarnir á Íslandi höfðu á
skömmum tíma blásið út yfir 10 sinnum
stærra umfang en árleg þjóðarframleiðsla Ís-
lands. Hvernig er þessu farið í Svíþjóð?
„Það er mikilvægur lærdómur fyrir Ísland
og önnur lönd að stærð bankakerfisins verð-
ur að vera í hlutfallslegu jafnvægi við árlega
þjóðarframleiðslu landsins. Ég er þeirrar
skoðunar að þótt bankakerfi okkar í Svíþjóð
sé hlutfallslega ekki eins stórt og það ís-
lenska varð í samanburði við þjóðarfram-
leiðslu, þá er þessi reynsla Íslands einnig for-
sendan hjá okkur. Fjármálastarfsemi þýðir
áhættu og sú áhætta leiðir oft til vandamála
og þá skiptir það sköpum, hversu stór fjár-
málageirinn er í heildina tekið. Því stærri
sem hann er því meira verður að byggja inn
mótstöðukraft í kerfið og láta eigendur fjár-
málafyrirtækja sæta ábyrgð. Forsendurnar
voru að þessu leyti öðruvísi á Íslandi en í Sví-
þjóð. Svíþjóð tók þátt í aðstoð til Íslands til
að komast út úr þeirri stöðu, sem Ísland lenti
í og ég veit að Íslendingar hafa þurft að
leggja hart að sér til að vinna sig frá. Mér
finnst eftirtektarvert að sjá þá endurreisn ís-
lenska efnahagskerfisins sem tekist hefur
þrátt fyrir allt. Ísland hefur endurheimt efna-
hagslegan styrkleika á þróttmeiri og skjótari
hátt en mörg önnur lönd sem enn eru að
kljást við erfið fjárhagsvandamál víða í Evr-
ópu.“
Ef við höldum okkur aðeins við Ísland og
Norðurlönd. Ísland er ekki með í ESB, Nor-
egur er ekki með í ESB og Grænland er ekki
með í ESB. Hvernig er hægt að auka sam-
starf Norðurlanda og styrkja norrænu bönd-
in, þegar sum löndin eru með í ESB en önn-
ur ekki? Þið hafið kannski rætt þetta, þegar
forsætisráðherra Íslands, Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson, og aðrir forystumenn Norð-
urlanda funduðu í boði þínu í Stokkhólmi ný-
verið?
„Já, það er rétt. Íslensku ríkisstjórninni er
frjálst að velja þá leið sem hún vill fara. Sig-
mundur Davíð Gunnlaugsson var skýr um
breytta afstöðu ríkisstjórnarinnar samanborið
við fyrri ríkisstjórn sem vildi semja við og
nálgast ESB. Núverandi ríkisstjórn hefur
ekki sömu tilfinningu fyrir málinu. Til er ann-
að fyrirkomulag, eins og samningur Evr-
ópska efnahagssvæðisins sem leggur grund-
völlinn fyrir þau ríki sem vilja vera hluti af
innri markaðinum. Við höfum aukið við nor-
ræna samstarfið og þegar ég lít til baka yfir
þann tíma sem ég hef tekið þátt í alþjóðlegu
samstarfi, þá hefur stórum hluta tímans verið
varið í norrænt samstarf, eins og t.d. sam-
starf Norrænu ráðherranefndarinnar og sér-
staka fundi forsætisráðherra Norðurlanda.
Drifkrafturinn í samstarfinu er að miklu leyti
sameiginleg umbótareynsla okkar, sameig-
inlegar áskoranir og að við reynum að starfa
saman í efnahagsmálum og atvinnumálum,
velferðarmálum og í varnarsamstarfi, sem
hefur verið uppi á teningnum með Ísland.
Þannig að það er til staðar samstarfs-
grundvöllur við önnur lönd, ef Ísland ákveður
að ESB sé ekki sú leið sem farin verður. Mér
skilst að mögulega fari fram þjóðaratkvæða-
greiðsla um málið en það er sem sagt í hönd-
um Íslendinga sjálfra að taka þá ákvörðun.“
Skýr völd ESB
Í yfirstandandi deilu ESB við Færeyinga og
hótanir um viðskiptabann við Íslendinga sat
Svíþjóð hjá innan ESB, vegna þess að rík-
isstjórn Svíþjóðar telur rangt að leysa deilu-
mál með viðskiptaþvingunum.
Vill Fredrik Reinfeldt segja eitthvað um
yfirstandandi viðskiptabann ESB á Færeyjar
vegna síldveiðideilunnar?
„Þetta er eitt af þeim sviðum, þar sem
Evrópusambandið hefur skýr völd og ESB
notar kvóta, vegna þess að við óttumst að um
ofveiðar sé að ræða í heildina tekið. Sam-
anlögð veiðigeta flotans [ESB-flotans – inn-
skot GS] hefur verið of mikil og við höfum
víða séð ofveiðar og áhættu tengda þeim.
Persónulega hef ég ekki verið þátttakandi í
beinum umræðum um kvótaskiptinguna og
veit því ekki nákvæmlega hvað hefur verið
sagt eða ákveðið, svo ég mun ekki að reyna
að tjá mig um það í einstökum atriðum. Allir
skilja, hversu mikilvægur fiskurinn er fyrir
Ísland og hversu þýðingarmikil tekjulind fyr-
ir landið fiskurinn er, það vitum við.“
Nýlegar skoðanakannanir sýna að ríkis-
stjórnarflokkarnir njóta ekki meirihlutafylgis
í augnablikinu og svipuð staða var uppi á ten-
ingnum fyrir þingkosningarnar 2010 en
breyttist er nær dró kosningum. Rík-
isstjórnin hefur ekki hreinan meirihluta á
þingi, sem gefið hefur Svíþjóðardemókrötum
þá vogaraflsstöðu að vera stundum með rík-
isstjórninni og stundum á móti eftir því hvað
hentar hverju sinni.
Á næsta ári eru þingkosningar í Svíþjóð,
hvernig líst þér á horfurnar fyrir ríkisstjórn-
ina að halda velli?
„Við munum reyna að gera það sem mjög
fáir hafa fengið tækifæri til að reyna, þ.e.a.s.
að vinna kosningasigur í þriðja skiptið í röð.
Alla vega hefur engin borgaraleg ríkisstjórn í
lýðræðissögu Svíþjóðar áður fengið mögu-
leika á að vinna kosningasigur í þrjú skipti í
röð. Þar af leiðandi er engin forskrift fyrir
því, sem við upplifum núna. Við erum eins og
aðrar ríkisstjórnir í Evrópu harðlega gagn-
rýnd eins og venja er með sitjandi ríkis-
stjórnir og það tekur oft sinn toll í skoðunum
almennings. Ég tel að komandi ár muni
minna okkur á að kosningar fjalla um aðra
hluti, eins og hvað sé framundan, hvernig við
viljum að landinu okkar farnist og hvaða val-
möguleikar finnast til ríkisstjórnarmyndunar.
Í mínum flokki höfum við þegar unnið mik-
ilvæg störf til að þróa málin áfram og milli
samstarfsflokkanna fjögurra í ríkisstjórninni
verða starfshópar skipaðir til að vinna enn
frekar að málunum. Við munum í ágúst á
næsta ári kynna sameiginlega kosn-
ingastefnuskrá okkar og það mun verða eini
valkosturinn á ríkisstjórn fjögurra flokka
með svo breiðan og skýran sameiginlegan
metnað. Ég held að það muni leiða í ljós að
gegn okkur er fyrst og fremst uppkast að
óskýrum samböndum annarra flokka og þar
af leiðandi verulega óljósri ríkisstjórn-
arstefnu. Við erum ekki komin í kosningabar-
áttuna en kosningaúrslitin ráðast á kjördag.
Við höfum góðan möguleika á að ná því for-
skoti sem nauðsynlegt er miðað við að við er-
um núna undir í skoðanakönnunum.“
Oft komið til Íslands
Viltu senda Íslendingum einhverja kveðju?
Hefur þú komið til Íslands?
„Ég hef verið á Íslandi mörgum sinnum,
náttúrufegurðin er ótrúleg og allt öðruvísi en
flest annað, m.a. með heitum laugum sem ég
hef farið í. Ég hef bæði verið í Reykjavík og
á landsbyggðinni og ég held reyndar að ég
muni koma til Íslands næsta vor, þegar Ís-
land tekur við formennsku Norrænu ráð-
herranefndarinnar. Með því fylgir að landið
fer fyrir forsætisráðherranefndinni og ég
hlakka þess vegna til væntanlegrar heim-
sóknar til Íslands næsta vor.“
Ég sagði Fredrik Reinfeldt, að hann hlyti
að hafa lært íslensku einhvers staðar, því
hann hefði borið nafn íslenska forsætisráð-
herrans svo vel fram á sameiginlegum blaða-
fundi þeirra tveggja í Stokkhólmi nýverið.
„Er það já, þakka þér fyrir.“ Og svo sagði
hann það aftur: „Sigmundur Davíð“ á óað-
finnanlegri íslensku og brosti breitt.
Lengra varð viðtal Morgunblaðsins við for-
sætisráðherra Svíþjóðar, Fredrik Reinfeldt,
ekki að þessu sinni. Hann er störfum hlaðinn
með þaulskipulagða dagskrá.
Ég hef aldrei áður rætt persónulega við
Fredrik Reinfeldt og það var því sérstök
ánægja að fá þetta tækifæri f.h. Morg-
unblaðsins. Frá þinghúsinu lá leið mín í höf-
uðstöðvar Nordea-bankans í Stokkhólmi, þar
sem Göran Persson, fyrrv. forsætisráðherra
Svíþjóðar, flutti lof um evruna og þá furðu-
skipan að best væri fyrir ríki að hafa minni-
hlutastjórn þegar illa gengur en meiri-
hlutastjórn þegar vel gengur. Daginn eftir
gaf Stefan Löfven, formaður sósíaldemókrata,
út þá yfirlýsingu, að sósíaldemókratar vildu
leiða ríkisstjórn með öðrum flokkum en Sví-
þjóðardemókrötum eftir kosningarnar 2014.
Forystumenn ríkisstjórnarflokkanna fjögurra
gáfu þá út yfirlýsingu hver fyrir sig um að
þeir gengju sameiginlega til kosninga næsta
haust til að sækjast eftir trausti kjósenda til
áframhaldandi ríkisstjórnarsamstarfs. Það
verður því ekkert laust pláss fyrir sósíal-
demókrata um borð í bátnum þeim.
Ríkisgatan í suður, gatan aðskilur
eldri og nýja byggingu sænska
þinghússins í Stokkhólmi.
* Munurinn á Svíþjóðog öðrum ríkjummeð miklar álögur á
ríkissjóði vegna skulda
og tengdra greiðslna er
að Svíþjóð lét ekki
skattgreiðendur standa
undir reikningnum.