Morgunblaðið - 03.12.2013, Blaðsíða 11

Morgunblaðið/Golli
Reykholt Í fyrirlestri Heimis Pálssonar verður meðal annars rædd tilgáta um það hvers vegna einungis 56 erindi
Háttatals eru í Uppsala-Eddu en ekki 102 eins og í öðrum handritum. Þetta er eitt af rannsóknaratriðum Heimis.
sem hafi viljað fylla upp í eyður með
alls konar drasli sem að vísu kemur
Sturlungu við en svo sem engum öðr-
um. Niðurstaða mín eftir tíu ár er alls
ekki raunin. Hann hefur vitað ná-
kvæmlega hvað hann var að gera,“
segir Heimir.
Niðurstaða hans er í grófum
dráttum sú að ritari Uppsala-Eddu
hafi verið að búa til betri kennslubók
en hinar Eddurnar og er þá átt við
Konungsbók (Codex Regius), Trekt-
arbók og Wormsbók.
Verk í vinnslu
Edda er kennslubók Snorra í
skáldskaparfræðum og þegar verkið
er gefið út í dag er oftast notast við
eitt handrit sem lagt er til grundvall-
ar og það er Konungsbók. Kennslu-
bókin Edda er í augum Heimis það
sem kallast verk í vinnslu. „Það er
ekki til nein lokagerð af Eddu. Það er
verið að skrifa Eddu enn þann dag í
dag. Ég held það séu tveir eða þrír
verðandi doktorar í Skáldskapar-
málum, í bragfræði, við Háskóla Ís-
lands. Þar er kannski ekki verið að
endurskrifa Eddu en þetta eru grein-
ar á sama tré,“ segir Heimir. Rit-
stjóri eða skrifari Uppsala-Eddu er
kennari, eins og aðrir ritarar Eddu.
„Hann er að búa til kennslubók en
hann gengur miklu lengra en hinir og
hefur allt aðra skoðun á því hvernig
kennslubók eigi að líta út en sá sem
ritaði Konungsbók.“
Ekki bara sögur um goðin
Sem fyrr segir er það einmitt
Konungsbók sem lögð er til grund-
vallar því sem kennt er í mennta-
skólum hér á landi þegar fjallað er
um Eddukvæði. „Það er því miður
oftast ekkert annað en Gylfaginning
og sögur úr Skáldskaparmálum en
það segir ekki nema sáralitla sögu
um hvers konar verk þetta er. Það er
mun víðtækara en sögur um goðin
eða eitthvað þvíumlíkt. Þetta er bók
ætluð til notkunar við kennslu þegar
verið er að þjálfa ung skáld,“ segir
Heimir og minnir á að Edda sé ekki
um brag að öðru leyti en því að stór
hluti af henni fjallar um orðaforða
skáldskaparmáls.
Býsna gott orðasafn
Skáldskaparmálin sem svo eru
kölluð eru í raun gríðarlegt orðasafn.
„Þar eru kenningar og þar eru heiti.
Þetta eru nokkurs konar sam-
heitasöfn sem búin voru til þarna. Þú
færð lista yfir hvernig á að kenna Þór
og síðan eru dæmi um hvernig hann
er kenndur í skáldskap. Dæmalistinn
og hinn listinn eru nákvæmlega eins,
að heita má. Það má heita að dæmal-
istinn fylli upp það sem er lofað um
hvernig á að kynna Þór. En ef þú lít-
ur hins vegar á kenningar Loka þá
færðu langan lista sem er heldur
lengri en listi Þórs, en þar er ekkert
dæmi. Það var nefnilega sáralítið ort
um Loka og sáralítið um að nafn hans
væri notað í kenningum eða þvíum-
líku.“
Ástæða þess að Loki kemur
hvergi við sögu er sennilega sú að
hann er óvinsæl persóna. „Hann er
skúrkur. Hann er hrekkjalómur og
sá sem kemur endalaust á leiðindum,
hann er trixter. Hann er sífellt að
koma öðrum í vandræði en hann leys-
ir öll vandræðin sjálfur, að vísu til-
neyddur í flestum tilfellum. En að
það skuli vera til jafnlangur listi yfir
Lokakenningar eins og Þórskenn-
ingar er vegna þess að þegar þú lærir
að yrkja þá færðu listana hversu skal
kenna og þú átt að svara og lærir
þetta utanbókar,“ segir Heimir.
Skáld verður til
Eins og Skáldskaparmál líta út í
Uppsala-Eddu, segir Heimir, eru þau
hugsuð sem utanbókarlærdómur og
þar með megi gera ráð fyrir að hún
sé nemendabók.
„Þetta er eitthvað sem þú átt að
tileinka þér og læra. Þegar þú ert bú-
inn að læra öll dæmin, sem eru 150 í
Uppsala-Eddu, þá er vaxið á þig
brageyra og þá veistu hvernig á að
búa til vísu og þarft ekki að læra neitt
frekar um það hvar stuðlarnir eiga að
standa eða höfuðstafurinn. Þú ein-
faldlega veist það,“ segir Heimir
Pálsson um þetta mikla verk Snorra
sem hann sjálfur hefur varið áratug í
að rannsaka og skýra.
Í kvöld klukkan 20.30 mun
Heimir koma með nýja tilgátu í fyr-
irlestri sem ber yfirskriftina Upp-
sala-Edda. Klúður eða kennslubók?
Fyrirlesturinn verður haldinn á við-
eigandi stað, í Snorrastofu í Reyk-
holti og ættu áhugsamir ekki að láta
hann framhjá sér fara því það er ekki
á hverjum degi sem nýju ljósi er
varpað á Eddu og það hvers vegna
Háttatal Uppsala-Eddu er aðeins 56
erindi en ekki 102 eins og í öðrum
handritum. Allt um Uppsala-Eddu í
Reykholti í kvöld.
DAGLEGT LÍF 11
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER 2013
EINSÖNGVARAR:
Þóra Einarsdóttir sópran,
Sigríður Ósk Kristjánsdóttir mezzo-sópran,
Garðar Thór Cortes tenór, Kristinn Sigmundsson bassi
Stjórnandi:
GARÐAR CORTES
ÓPERUKÓRINN Í REYKJAVÍK
ásamt sinfóníuhljómsveit
TÓNLEIKARNIR
ERU HELGAÐIR
MINNINGU MOZARTS
OG ÍSLENSKRA
TÓNLISTARMANNA
SEM LÉTUST Á ÁRINU
SEM ER AÐ LÍÐA:
Sigurður Þórir Guðmundsson
Þorkell Sigurbjörnsson
Jón E. Hjaltason
Pétur Bergmann Árnason
Unnur Arnórsdóttir
Júlíus Agnarsson
Erling Blöndal Bengtsson
Eiður Ágúst Gunnarsson
Jóhann Georg Jóhannsson
Rut Magnúsdóttir
Sverrir Kjartansson
Björg Hólmfríður Finnbogadóttir
Vilhelm Jónatan Guðmundsson
Miðasala: midi.is / sími 552 7366 / í Langholtskirkju 1 klst. fyrir tónleikana
Miðvikudaginn 20134. des.
Hús opið frá 23.50 - Tónleikar hefjast 00.30
Fyrir rúmlega þrjátíu árum hóf
bókaflokkurinn um Goðheima göngu
sína og hefur hann slegið í gegn hjá
ungum lesendum sem áhuga hafa á
goðafræðinni.
Höfundur Goðheima er Peter
Madsen. Bjarni Fr. Karlsson ís-
lenskaði sögurnar.
Sagan um Kark kom fyrst út á ís-
lensku árið 1988 en hefur nú verið
endurútgefin hjá Forlaginu. Sögu-
sviðið er Útgarðar, samkomustaður
jötna. Loki hinn lævísi er þar tíður
gestur og í sögunni kynnast les-
endur smájötninum Karki sem er til
sífelldra vandræða. Í sögunni reynir
á uppeldið í Útgörðum og það getur
verið skrautlegt.
Goðheimar: Sagan um Kark
Jötunn Karkur birtist lesendum í
endurútgefinni bók um Goðheima.
Ný mynda-
saga frá
Útgörðum