Morgunblaðið - 18.12.2013, Qupperneq 22
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Þeim heimilum hér á landisem hafa þurft á fjárhags-aðstoð sveitarfélaganna aðhalda hefur fjölgað mikið
eftir hrun eða um 80% frá árinu
2007. Í fyrra þáðu 6,2% allra heimila
í landinu fjárhagsaðstoð. Þetta kem-
ur fram í nýrri úttekt ASÍ á fjár-
hagsaðstoð sveitarfélaganna.
„Ef litið er á heildarfjölda ein-
staklinga með fjárhagsaðstoð frá
sveitarfélögunum árið 2006 voru þeir
3.433 talsins en árið 2012 voru þeir
6.209 […],“ segir í skýrslu ASÍ. Leitt
er í ljós hvaða hópar það eru sem
einkum hafa þurft að reiða sig á fjár-
hagsaðstoðina, hversu mikið hún
skerðist vegna tekna maka og hvað
reglurnarnar eru ólíkar eftir sveitar-
félögum. „Stór hópur vinnufærs
fólks er án atvinnuleysisbótaréttar
og þarf fjárhagsaðstoð frá sveit-
arfélögunum. Sá hópur mun fara
stækkandi á næstunni,“ segir í út-
tektinni.
Atvinnulaus einstaklingur sem
hefur lokið bótarétti sínum hjá
Vinnumálastofnun verður fyrir veru-
legum tekjumissi þegar hann þarf að
reiða sig á fjárhagsaðstoð sveitarfé-
laganna. Mjög misjafnt er hvað
sveitarfélögin reikna inn í fram-
færslugrunn sinn, hvernig þau með-
höndla tekjur og áhrif fjölskyldu-
stærðar. Upphæð framfærslunnar er
því ekki sú sama frá einu sveitarfé-
lagi til annars. Grunnfjárhæðirnar
eru misháar. Þær eru hæstar í
Reykjavík eða 163.635 kr. en grunn-
fjárhæð Garðabæjar er lægst eða
141.683 kr. af sveitarfélögunum á
höfuðborgarsvæðinu. Það segir þó
ekki alla söguna því í Garðabæ er
tekið mið af fjölskyldustærð og
hækkar grunnfjárhæðin fyrir hvert
barn um 20%. Í Reykjanesbæ,
Grindavík og Árborg eru grunn-
fjárhæðir fjárhagsaðstoðar á bilinu
125.000 kr.-130.000 kr. svo dæmi séu
tekin.
Ólík staða þeirra sem þiggja að-
stoðina eftir búsetu er sýnd með
dæmum í úttekt ASÍ. Avinnuleys-
isbætur eru 172.609 kr. Ef ein-
staklingur sem misst hefur rétt til
atvinnuleysisbóta þiggur fjárhags-
aðstoð í Reykjavík fær hann 163.635
kr. sem er grunnfjárhæð fjárhags-
aðstoðar í borginni og verður fyrir
tekjumissi upp á 8.974 kr. Í Reykja-
nesbæ er grunnfjárhæðin sem við-
komandi getur fengið í fjárhags-
aðstoð 129.766 kr og tekjumissir
hans er því upp á 42.843 kr. Á Akur-
eyri yrði tekjumissir hans við að fara
af atvinnuleysisbótum og þiggja fjár-
hagsaðstoð 28.250 kr.
Í skýrslu ASÍ eru einnig sett upp
dæmi um hvað hjón og sambýlisfólk
hafa sér til framfærslu þegar aðeins
annar aðilinn er í vinnu en hinn er á
atvinnuleysisbótum og hvað tekj-
urnar skerðast mikið ef viðkomandi
klárar bótarétt sinn og þarf á fjár-
hagsaðstoð sveitarfélaganna að
halda. Ef annar aðilinn er á lág-
markslaunum en hinn aðilinn þiggur
fjárhagsaðstoð frá sveitarfélaginu þá
eru samanlagðar mánaðartekjur
þeirra í Reykjavík samtals 245.453
kr. Sá sem þiggur fjárhagsaðstoð frá
Reykjavík fær aðeins greiddar
41.453 kr. á mánuði vegna tengingar
við tekjur maka. Í Reykjanesbæ fær
sá sem þarf á fjárhagsaðstoð að
halda aðeins 3.625 kr. á mánuði frá
sveitarfélaginu vegna tekjuteng-
ingar við maka, sem er þó aðeins
með lágmarkslaun eins og áður seg-
ir. Á Akureyri fengi hann 26.974 kr. á
mánuði í fjárhagsaðstoð og 23.637 kr.
á mánuði ef hann byggi í Borgarnesi
að því er fram kemur í úttektinni.
Búa við sama vanda
en fá mismikla aðstoð
Morgunblaðið/Ómar
Ólík úrræði ASÍ bendir á að þeir sem fara af bótum yfir á fjárhagsaðstoð
sveitarfélaga fá mismunandi aðstoð eftir því í hvaða sveitarfélagi þeir búa.
22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Norður-Kórea erkomm-
únískt keisara-
veldi, þótt það
hljómi undarlega.
Þriðji ættliður,
Kim Jong-un, tók árið 2011
við völdum við fráfall föður
síns, Kim Jong-il, sem nú
hvílir í opinni kistu við hlið
föður síns, „hins mikla og
elskaða leiðtoga“ Kim Il-
sung, sem upprunalega braut
landið undir alræði öreig-
anna. Helsti árangur feðg-
anna þriggja er stöðugleikinn
sem felst í því að tryggja að
öreigarnir hafa verið illa og
sífellt verr haldnir alla valda-
tíð þeirra. Hinn ungi Kim
Jong-un hefur sýnt mikil til-
þrif á meðan hann hefur leit-
ast við að festa sig í sessi.
Hann hefur skotið eldflaugum
út og suður, með óljósum ár-
angri þó, og hann hefur fært
mikil herfylki til og frá með
miklu brambolti og tilkynn-
ingum um að ekki verði leng-
ur dregið að jafna um Banda-
ríkin í eitt skipti fyrir öll.
Og hann hefur rekið eða
komið fyrir kattarnef þeim
sem töldust, að frjálsu mati,
ógna stöðu hans. Nú seinast
seildist hann lengra en áar
hans höfðu gert, er hann lét
leiða mág föður síns heitins
fyrir herrétt, sem fór yfir
mörg hundruð síðna skýrslu
um mál hans á dagparti,
dæmdi hann svo til dauða á
grundvelli hennar.
Mágur föður leiðtogans
unga, Jang Song Thaek, var
talinn annar valdamesti mað-
ur Norður-Kóreu á eftir Kim
Jong-un. Hann var tekinn af
lífi daginn eftir dauðadóminn,
svo hann þurfti a.m.k. ekki að
kvarta undan seinlegri máls-
meðferð, eins og víða tíðkast.
Sérfræðingum í málefnum
hins einangraða kommúnista-
ríkis ber ekki saman um hvað
þessi síðasta aðgerð þýði.
Hún sýnir að sjálfsögðu, með
öðru, mikla grimmd hins unga
leiðtoga og að hann sé í þeim
efnum ekki eftirbátur föður
og afa. En hefur hann gengið
of langt? Óttast aðrir leiðtog-
ar hersins áframhaldandi að-
gerðir svo mjög að þeir taki
áhættuna af því að losa sig við
leiðtogann? Mun stóri bróðir,
Kína, grípa í taumana? Margt
bendir til þess, að leiðtogum
risaveldisins sé ekki rótt.
Sérfræðingar í málefnum
landanna virðast meta það
svo, að líklegra sé að leiðtog-
ar Kína muni enn um sinn
taka áhættuna af ólík-
indastjórn Kim Jong-un
fremur en að horfa framan í
hugsanlega upplausn í mál-
efnum landsins,
sem leitt gæti til
sameiningar
Kóreuríkjanna í
eitt bandalagsríki
Bandaríkjamanna.
En svo notuð sé
hending, sem er ofarlega í
huga um þessar mundir, er
sameiginleg niðurstaða spek-
inganna sú, að „vandi sé um
slíkt að spá“. En þar sem ætt-
arveldistilbrigði í alræði ör-
eiganna hefur verið haft í
flimtingum, þá má horfa til
þess að ekki eru lönd kapít-
alsins í vestri, né lönd beggja
kerfa í austri, með öllu laus
við svipaða takta.
Ian Buruma, prófessor í
mannréttindafræðum, rakti
slík tengsl í nágrannaríkjum
ríkis Kim Jong-un í grein sem
birt var hér í blaðinu í gær.
Hann benti á að Sinzo Abe,
forsætisráðherra Japan, er
barnabarn Nubusuke Kishi,
sem var háttsettur embættis-
maður í japanska stjórnkerf-
inu fyrir síðustu heimsstyrj-
öld og forsætisráðherra
Japan um tíma eftir styrjöld-
ina. Kishi varð hatrammur
andstæðingur kommúnisma í
kalda stríðinu og að sögn
Buruma var Nixon forseti ná-
inn vinur hans. En helsti
bandamaður Kishi hafi þó
verið „harðlínumaðurinn
Park Chung-hee, sem varð
forseti Suður-Kóreu …“ Park
Geun-hye, dóttir Park for-
seta, er núverandi forseti
Suður-Kóreu!
En þriðji stórspilarinn á
svæðinu, sem er að fylgjast
með brölti forseta Norður-
Kóreu, er leiðtogi Kína, Xi
Jinping, en faðir hans var
„einn af helstu leiðtogum
kommúnistabyltingarinnar“ í
Kína. Þannig að jafnvel þar
sem menn hafa úr þjóð að
velja sem telur vel á annan
milljarð manna eru arftak-
arnir valdir úr fámennum
innsta hring.
En svo gætu þeir fyrir
austan bent á að af aðeins 44
forsetum Bandaríkjanna í
rúm 200 ár má sjá Adams-
feðgana og Bush-feðgana, og
Roosevelt-frændurna. Og
þeir gætu bent á að margir
telja að næstu forsetakosn-
ingar í Bandaríkjunum muni
snúast um hvort bróðir og
sonur Bush-forsetanna, Jeb
Bush, eða Hillary, eiginkona
Clintons forseta, fái lyklana
að Hvíta húsinu.
Það er sem sagt ekki bara
að hjörtunum svipi saman í
Súdan og Grímsnesinu, eins
og Tómas benti á, heldur
virðast völd, hér og hvar um
heiminn, vera ættgengur
kvilli.
Förum ekki út fyrir
fjölskylduna nema í
neyð hafa fleiri sagt
en Don Corleone}
Ættgengir valdamenn
É
g skensa stundum granna minn
og góðvin sem vinnur hjá Rík-
isútvarpinu að ég sé því mjög
mótfallinn að selja Rás 2, því
réttast væri að henda henni.
Einhverjum kann að þykja þetta grátt gam-
an, en í því er þó það sannindakorn að ekkert
er til að selja; Rás 2 er ekki hægt að reka án
þess starfsfólks sem þar starfar og ekki án
þeirrar hugsunar og hugmyndafræði sem
felst í ríkisútvarpi yfirleitt.
Liðinn er hálfur þriðji áratugur frá því út-
varpsrekstur var gefinn frjáls á Íslandi. Ekki
er hægt að segja annað en að sú ráðstöfun
hafi verið til góðs enda hafa einkareknar út-
varps- og sjónvarpsstöðvar auðgað mannlíf
og verið leiðandi í ljósvakaþróun og á þeirra
vegum hefur orðið til gríðarmikið af góðu
menningarefni í bland við skemmtilegt ómenningarefni.
Einkareknu útvarps- og sjónvarpsstöðvarnar hafa
líka iðulega sinnt íslenskri tónlist mjög vel, en þó yf-
irleitt þeirri tónlist sem nýtur mestrar hylli, með fullri
virðingu fyrir slíkri músík. Jaðartónlist, það sem er
óvenjulegt og sérkennilegt og undarlegt, hefur fengið
minna rými og mér er til að mynda minnisstætt þegar
Stjarnan sáluga samdi um að útvarpa frá hljóm-
sveitakeppninni Músíktilraunum í Tónabæ og dagskrár-
stjórinn var fljótur að skrúfa fyrir þegar fyrsta þunga-
rokksbandið byrjaði að spila.
Ekki er þó ástæða til að amast við því að einkareknu
stöðvarnar vilji forðast að stuða hlustendur,
hafa alla góða, enda hljóta þær að sækja inn
á miðjuna því þar eru hlustendur flestir.
Skylda ríkisútvarps er aftur á móti að þjón-
usta alla, eða því sem næst, ekki bara þá sem
hafa gaman af almæltu; að leyfa öllu að njóta
sín, þó það sé ekki við almannasmekk.
Gleymum því líka ekki að það sem eitt sinn
var ekki við almannasmekk verður það iðu-
lega á endanum, ekki síst ef hlúð er að því og
það fær tíma til að nærast og vaxa.
Nú er ég ekki að halda því fram að það sé
Ríkisútvarpinu að þakka eða kenna að tón-
listarmenn hafi náð eyrum þjóðarinnar og
jafnvel eyrum þjóða heimsins, listin finnur
ætíð sína leið. Ekki verður þó á móti því
mælt að þáttur Rásar eitt og tvö í því að
næra og skrá íslenska tónlist er veigamikill,
að ekki sé talað um leiklist og bókmenntir reyndar líka.
Aðrir hafa ekki sinnt slíku verki síðustu áratugi og ólík-
legt að þeir taki upp á því þó rásirnar verði seldar eða
þeim hent.
Líkt og önnur apparöt efast ég ekki um að spara
megi í rekstri Ríkisútvarpsins og sennilega má spara
myndarlega og hagræða rækilega. Það að grafa undan
hlutverki Ríkisútvarpsins og gera lítið úr skyldum þess
gagnvart íslenskri menningu er þó að segja að ríkis-
útvarp sé óþarft, að sú hugsun og hugmyndafræði sem
felst í slíku útvarpi yfirleitt sé órar. Ef svo er þá er eins
gott að henda öllu klabbinu. arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Hendum Ríkisútvarpinu
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Alls voru 43% af þeim sem
þáðu fjárhagsaðstoð í fyrra ein-
stæðir barnlausir karlar og hef-
ur þeim fjölgað um tæp 6% frá
2007. Minni aukning varð hins
vegar frá þeim tíma á þörf ein-
stæðra barnlausra kvenna til að
þiggja fjárhagsaðstoð. Hlutfall
þeirra jókst úr 15,7% í 19,9%.
„Alls eru einstæðir karlar og
einstæðar konur 62,9% þeirra
sem þáðu fjárhagsaðstoð árið
2012.“ Átaksverkefnið Liðs-
styrkur til aðstoðar þeim sem
hafa fullnýtt rétt sinn til at-
vinnuleysisbóta hefur skilað ár-
angri. Í lok ágúst höfðu 2.412
störf verið skráð í starfabanka
vegna Liðsstyrks. Af þeim voru
1.484 á almennum vinnumark-
aði, 854 hjá sveitarfélögunum
og 72 hjá ríkinu. Ráðið hafði
verið í 908 störf, 574 störf aft-
urkölluð eða afskráð og 538
störf voru í miðlun.
Flestir eru
einstæðir
FJÁRHAGSAÐSTOÐIN