Morgunblaðið - 18.12.2013, Qupperneq 39

MENNING 39
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 2013
María Krista Hreiðarsdóttir og
Eva Laufey Kjaran Hermanns-
dóttir eru tilnefndar til Gour-
mand-verðlaunanna sem veitt eru
fyrir matreiðslu- og vínbækur.
María Krista er tilnefnd fyrir bók
sína Brauð og eftirréttir Kristu í
flokki bestu eftirrétta- og sæt-
indabóka ársins 2013. Eva Laufey
er tilnefnd í flokki bestu mat-
arbloggara ársins. Um bókina
Brauð og eftirréttir Kristu segir í
tilkynningu að höfundurinn sýni
að sætindi og eftirréttir geti ver-
ið ljúffengir og spennandi þótt í
þá vanti allan sykur, ger og
hveiti. Eva Laufey hefur haldið
úti matarbloggi á evalaufeykjar-
an.com frá árinu 2010 og er höf-
undur bókarinnar Matargleði Evu
sem hefur að geyma 80 upp-
skriftir. Bækur frá yfir 150 lönd-
um eru sendar til keppni í Gour-
mand og sigurvegari hvers lands
fyrir sig valinn og keppir um að-
alverðlaun.
María Krista
Hreiðarsdóttir
Eva Laufey Kjaran
Hermannsdóttir
María og Eva tilnefndar
til Gourmand-verðlauna
Heródótos ritaði Rann-sóknir sínar á miðrifimmtu öld f.Kr. Þær eruelsta ritið sem talist get-
ur falla að hugmyndum okkar um
sagnfræðilegt viðfangsefni og efn-
istök. Í þessu felst m.a. að Heródótos
setur atburði úr fortíðinni fram á
skipulegan og samfelldan hátt, beitir
ákveðinni heim-
ildarýni og reynir
að finna skyn-
samlegar skýr-
ingar á atburða-
rásinni og á
ákvörðunum ein-
staklinganna sem
mótuðu hana. Það
er því ekki að
ástæðulausu að
hann er oft kallaður „faðir sagnfræð-
innar“, enda hefur heitið á riti hans,
Historiai (sem einfaldlega þýðir
„rannsóknir“ á grísku), verið tekið
upp sem alþjóðaheitið fyrir sjálfa
fræðigreinina sem hann stofnaði.
Heródótos er hins vegar á mótum
tveggja hugmyndaheima. Þótt hann
hafi meðtekið skynsemishyggju jón-
ísku upplýsingarinnar er hann enn
undir töluverðum áhrifum frá eldri,
goðsagnamiðuðum hugsunarhætti.
Hann hikar ekki við að skýra suma
atburði út frá vilja guðanna og virð-
ist oft treysta um of frásögnum
heimildarmanna sinna af undarlegu
útliti eða furðulegum siðum fjar-
lægra þjóða. Lýsing hans á atburða-
rás eða persónum er líka oft á tíðum
grunsamlega nálægt bókmennta-
legum grunnmynstrum sem nútíma-
lesandi myndi búast við að finna í ep-
ískum skáldskap eða harmleikjum
fremur en í sagnfræðiriti. Strax í
fornöld kallaði Plútarkos hann því
„föður lyganna“, og löngum hefur
fólk lagt frekar litla trú á ýmislegt
sem Heródótos greinir frá. Þetta
breytir þó engu um afrek hans, sér-
staklega í ljósi þess að þetta elsta rit
sagnfræðinnar er jafnframt eitt það
skemmtilegasta fyrr og síðar, stút-
fullt af heillandi frásögnum og lýs-
ingum.
Stefán Steinsson tileinkar þýðingu
sína minningu Sveinbjarnar Egils-
sonar, sem er einkar viðeigandi í
ljósi stílsins sem hann tileinkar sér.
Málfarið er kjarnyrt, þróttmikið og
nokkuð fornt. Í því felst ákveðin sér-
viska, sem í fyrstu getur virkað ögn
fráhrindandi, en venst furðufljótt og
virðist fyrr en varir fullkomlega við-
eigandi. Stefán gerir sér meðal ann-
ars far um að þýða fremur en umrita
öll staðarheiti sem hann telur hafa
greinanlega merkingu á grísku, og
tekst oftast prýðilega upp. Einstaka
sinnum gengur þetta þó út í öfgar,
eins og þegar hann þýðir Euxeinos
Pontos beint sem Gestrisnahaf í stað
þess að tala einfaldlega um Svarta-
haf. Einnig má nefna að hann heldur
sig við hið eldra latínumiðaða umrit-
unarkerfi á grískum nöfnum og ritar
því t.d. „Heródótus“ og ekki „Her-
ódótos“, eins og fremur tíðkast nú
orðið. Ásamt setningaskipan og
orðavali stuðla bæði þessi atriði að
því að gefa textanum allfornlegt yfir-
bragð. Sem áður sagði gengur þetta
þó fullkomlega upp, enda er þýðingin
í heild unnin af stakri smekkvísi og
virðingu fyrir anda frumtextans.
Stefán ritar eftirmála sem segir
mjög stuttlega frá Heródótosi, verki
hans og viðtökum þess. Ekkert er út
á eftirmálann að setja annað en að
fengur hefði verið að umfjöllun á
lengra máli, enda furðulega lítið til
um Heródótos á íslensku. Stefán hef-
ur jafnframt gert úr garði aftanmáls-
greinar með stuttum skýringum við
ýmis atriði í frásögn Heródótosar.
Þær eru oftast mjög gagnlegar, þótt
stöku sinnum virki það svolítið
handahófskennt hvað hann kýs að
skýra og hvernig. Í bókinni er einnig
ýtarleg atriðisorðaskrá, auk nokk-
urra landakorta sem sýna helstu
staðsetningar og þau staðarheiti sem
notuð eru í þýðingunni.
Þýðing Stefáns er sannkallað
þrekvirki og þeim mun aðdáun-
arverðari í ljósi þess að hann hefur
ekki getað helgað sig henni öllum
stundum, heldur unnið að henni í
hjáverkum meðfram læknisstörfum.
Allt of mörg grundvallarrit forn-
grískrar menningar hafa aldrei verið
þýdd á íslensku. Það er mikið fagn-
aðarefni að Rannsóknir Heródótosar
skuli ekki lengur vera í þeim hópi.
Morgunblaðið/RAX
Þýðandinn „… er þýðingin í heild unnin af stakri smekkvísi og virðingu fyr-
ir anda frumtextans,“ skrifar rýnir um verk Stefáns Steinssonar.
Faðir sagnfræðinnar,
faðir lyganna
Sagnfræði
Heródótus: Rannsóknir bbbbb
Heródótus: Rannsóknir (Historiai).
Stefán Steinsson íslenskaði og ritar eft-
irmála. Reykjavík, Mál og menning,
2013. 647 bls.
BALDUR A.
KRISTINSSON
BÆKUR
Vatnagörðum 12 - 104 Reykjavík - Sími: 588 5151 - Fax: 588 5152 - glerslipun.is
Glerslípun & Speglagerð ehf.
Speglar Flotgler Öryggisgler Hert gler Bílspeglar Sandblástur
Álprófílar Máltöku- og uppsetningaþjónusta
Sjáðu sjálfan þig
í nýju ljósi
Við leggjum metnað okkar
í að bjóða sérhæfðar og
vandaðar lausnir á
baðherbergi. Við bjóðum
upp á sérsmíðaða spegla,
sturtuklefa og sturtuskilrúm.
Þá erum við komnir með
nýja útgáfu af ljósaspeglunum
okkar vinsælu.
Á nýrri heimasíðu okkar
glerslipun.is er gott yfirlit yfir
það sem er í boði. Auk þess
bjóðum við alla velkomna
í Vatnagarða 12 þar sem
fagfólk veitir góða þjónustu
og allar þær upplýsingar sem
þarf.
HVERFISGATA 19551 1200 LEIKHUSID.IS MIDASALA@LEIKHUSID.IS
leikhusid.is ÓVITAR – „Kraftmikil og litskrúðug sýning.“ JVJ Fréttablaðið
Englar alheimsins (Stóra sviðið)
Lau 28/12 kl. 19:30 58.sýn Fim 2/1 kl. 19:30 60.sýn Mið 22/1 kl. 19:30 62.sýn
Sun 29/12 kl. 19:30 59.sýn Lau 18/1 kl. 19:30 61.sýn Fim 23/1 kl. 19:30 63.sýn
Leikrit ársins 2013 - fullkomið leikhús.
ÓVITAR (Stóra sviðið)
Lau 28/12 kl. 13:00 21. sýn Mán 30/12 kl. 13:00 23.
sýn
Sun 12/1 kl. 13:00 25.sýn
Sun 29/12 kl. 13:00 22. sýn Sun 5/1 kl. 13:00 24.sýn Sun 19/1 kl. 13:00 26.sýn
Kraftmikil og litskrúðug sýning, þar sem börn á öllum aldri fara á kostum!
Leitin að jólunum (Þjóðleikhúsið)
Lau 21/12 kl. 11:00 Lau 21/12 kl. 14:30 Sun 22/12 kl. 12:30
Lau 21/12 kl. 13:00 Sun 22/12 kl. 11:00 Sun 22/12 kl. 14:00 aukas.
Uppselt á allar sýningar!
Þingkonurnar (Stóra sviðið)
Fim 26/12 kl. 19:30 Frums. Lau 4/1 kl. 19:30 4.sýn Mið 15/1 kl. 19:30 7.sýn
Fös 27/12 kl. 19:30 2.sýn Mið 8/1 kl. 19:30 5.sýn
Fös 3/1 kl. 19:30 3.sýn Fim 9/1 kl. 19:30 6.sýn
Jólafrumsýning Þjóðleikhússins í leikstjórn Benedikts Erlingssonar.
Englar alheimsins (Menningarhúsinu Hofi)
Fös 10/1 kl. 20:00 Lau 11/1 kl. 15:00
Englar alheimsins í menningarhúsinu Hofi á Akureyri í janúar!
Karíus og Baktus (Kúlan)
Lau 4/1 kl. 13:30 Lau 18/1 kl. 13:30
Lau 4/1 kl. 15:00 Lau 18/1 kl. 15:00
Síðustu sýningar fyrir jól - sýningar hefjast aftur í janúar.
Mary Poppins „Stórfengleg upplifun“ – EB, Fbl
Mary Poppins (Stóra sviðið)
Sun 22/12 kl. 13:00 Lau 28/12 kl. 13:00 Lau 4/1 kl. 13:00
Fim 26/12 kl. 13:00 Sun 29/12 kl. 13:00 Sun 5/1 kl. 13:00
Fös 27/12 kl. 19:00 Fös 3/1 kl. 19:00 Sun 12/1 kl. 13:00
Súperkallifragilistikexpíallídósum! Leiksýning á nýjum skala.
Jeppi á Fjalli (Nýja sviðið)
Þri 17/12 kl. 20:00 Sun 29/12 kl. 20:00 Fim 16/1 kl. 20:00 Gamla bíó
Mið 18/12 kl. 20:00 Fös 10/1 kl. 20:00 Gamla bíói Fös 17/1 kl. 20:00 Gamla bíó
Fim 19/12 kl. 20:00 Lau 11/1 kl. 20:00 Gamla bíó Lau 18/1 kl. 20:00 Gamla bíó
Fös 20/12 kl. 20:00 Sun 12/1 kl. 20:00 Gamla bíó Sun 19/1 kl. 20:00 Gamla bíó
Lau 28/12 kl. 20:00 Mið 15/1 kl. 20:00 Gamla bíó
Flytur í Gamla bíó í janúar v. mikilla vinsælda
Hamlet (Stóra sviðið)
Lau 11/1 kl. 20:00 Frums. Lau 18/1 kl. 20:00 4.k. Sun 26/1 kl. 20:00 7.k.
Sun 12/1 kl. 20:00 2.k Sun 19/1 kl. 20:00 5.k. Fös 31/1 kl. 20:00 8.k.
Fim 16/1 kl. 20:00 3.k. Fim 23/1 kl. 20:00 6.k.
Þekktasta leikrit heims
Refurinn (Litla sviðið)
Lau 21/12 kl. 20:00 12.k Lau 4/1 kl. 20:00 Fim 9/1 kl. 20:00
Sun 22/12 kl. 20:00 Sun 5/1 kl. 20:00 Fim 9/1 kl. 20:00
Glænýtt verðlaunaverk. Spennuþrungið, reifarakennt og margrætt
Jólahátíð Skoppu og Skrítlu (Nýja sviðið)
Lau 21/12 kl. 13:00 Sun 22/12 kl. 14:30 Lau 28/12 kl. 13:00
Lau 21/12 kl. 14:30 Sun 22/12 kl. 16:00 aukas Lau 28/12 kl. 14:30
Lau 21/12 kl. 16:00 aukas Fös 27/12 kl. 13:00 Sun 29/12 kl. 13:00
Sun 22/12 kl. 13:00 Fös 27/12 kl. 14:30 Sun 29/12 kl. 14:30 aukas
Bestu vinkonur barnanna koma okkur í hátíðarskap