Morgunblaðið - 27.12.2013, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. DESEMBER 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Forsætisráð-herra Jap-ans, Shinzo
Abe, kallaði í gær
yfir sig harða
gagnrýni þegar
hann heimsótti
Yasukuni-helgidóminn í Tók-
ýó. Yasukuni er til minningar
um tvær og hálfa milljón fall-
inna hermanna Japana frá því
seint á 19. öld, en helgidómur-
inn var byggður árið 1869.
Hörðustu gagnrýnendurnir
eru nágrannaríkin Kína og
Suður-Kórea, en aðrir hafa
einnig fundið að heimsókn-
inni. Bandaríkin voru gagn-
rýnin, en þó vinsamleg í gagn-
rýni sinni þar sem þau lýstu
„vonbrigðum“ sínum með að
forysta Japans hefði gert það
sem mundi auka á togstreitu á
milli Japans og nágrannaríkja
þess.
Íbúum annarra ríkja þætti
sjálfsagt sérkennilegt ef leið-
togar þeirra gætu ekki án
þess að fundið yrði að því sýnt
föllnum hermönnum virðingu,
en Yasukuni hefur fengið á sig
slæma ímynd og þar er eink-
um um að kenna að árið 1978
var nöfnum 14 dæmdra stríðs-
glæpamanna bætt í þann
stóra hóp sem fengið hefur
vist í helgidómnum og sú ráð-
stöfun hefur skiljanlega kall-
að á gagnrýni.
Abe forsætisráðherra lagði
á það áherslu eftir heimsókn
sína að hann hefði ekki aðeins
verið að sýna föllnum jap-
önskum hermönnum virðingu
heldur einnig föllnum her-
mönnum annarra þjóða. Hann
hefði beðið fyrir friði og vildi
ekki að Japan lenti nokkurn
tímann aftur í stríði. Hann
sagðist harma fortíðina mjög
og að heimsóknin í Yasukuni
hefði alls ekki verið til þess
ætluð að sýna Kínverjum eða
Kóreubúum tillitsleysi.
Málið snýst vitaskuld að
stórum hluta um fortíðina sem
Abe harmar, en sem kunnugt
er gengu Japanir afar
grimmilega fram í hernaði
undir miðbik síðustu aldar,
sér í lagi gagnvart nágrönnum
sínum. Þó að ekki sé einfalt að
leggja mælistiku á slíka
grimmd er til að mynda óvíst
að í öllum þeim óhugnaði sem
gekk yfir Evrópu um svipað
leyti megi finna meiri mann-
vonsku.
En þó að þessi ljóti kafli í
sögu Japans ráði miklu um
viðbrögð nágrannanna nú við
heimsókn Abes er ekki ólík-
legt að fleira komi til. Japan á
í deilum við bæði Kínverja og
Suður-Kóreumenn um til-
teknar eyjar og yfirráðasvæði
og þessi ríki hafa þar með
hagsmuni af að japönsk
stjórnvöld fari
varlega og forðist
deilur.
Áhyggjur
Bandaríkjamanna,
sem fram komu í
tilefni af heimsókn
Abes í gær, af stöðugleika í
þessum heimshluta eru skilj-
anlegar. Mikið er í húfi að ekki
sjóði upp úr á þessum slóðum.
Því má þó ekki gleyma að þrátt
fyrir sögu Japans á þessu sviði
dettur engum í hug að Japan
reki í dag heimsvaldastefnu
eða sé ógn við önnur ríki. Jap-
an er lýðræðisríki, hefur verið
það áratugum saman og á að
því leyti samleið með vestræn-
um þjóðum.
Meiri ástæða er til að hafa
áhyggjur af framgöngu kín-
verskra stjórnvalda og í raun
eru það áhyggjurnar sem
Bandaríkjamenn hafa þó að
þeir beini orðum sínum að jap-
önskum ráðamönnum.
Kínverjar hafa á liðnum ár-
um orðið æ fyrirferðarmeiri í
heiminum öllum og þá ekki síst
þar sem þeir telja vera sitt
umráða- og yfirráðasvæði.
Þeir finna til aukins máttar
síns og vilja njóta viðurkenn-
ingar í samræmi við það. Slíkt
er ekki óeðlilegt en getur fljótt
snúist upp í ótta annarra við að
þeir séu farnir að horfa of mik-
ið út á við og jafnvel að þeir
kunni þegar fram í sækir að
grípa til þess gamalkunna ráðs
að finna sér sameiginlegan
ytri óvin þegar kreppa mun að
heima fyrir. Sumir telja að
slíkt sé yfirvofandi og má að
minnsta kosti telja óhjá-
kvæmilegt til lengri tíma litið,
sé sagan nokkurs virði.
Af þessum sökum þarf ekki
að koma á óvart að Abe hefur
einsett sér að efla japanska
herinn og breyta honum þegar
fram í sækir úr þeirri hálf-
gerðu friðargæslusveit sem
hann nú er í hefðbundinn her.
Japanir telja þetta eðlileg við-
brögð við vaxandi hernaðar-
mætti Kínverja og skyldi eng-
an undra.
Mesta hættan á aukinni tog-
streitu og einhverju þaðan af
verra á milli Japans og Kína
stafar ekki af minningarathöfn
forsætisráðherra Japans, þó
að henni hefði mátt velja betri
stað, til að mynda við gröf
óþekkta hermannsins í þjóð-
argrafreitnum Chidorigafuchi.
Hættan er miklu frekar sú að
með vaxandi afli kunni Kín-
verjar sér ekki hóf og ryðji sér
um of til rúms á kostnað ná-
granna sinna. Þeim gæti vissu-
lega orðið ágætlega ágengt ef
þeir beittu sér, en ekki án þess
að stöðugleikinn á þessum
slóðum yrði innan tíðar aðeins
umfjöllunarefni sagnfræðinga.
Hæpið er að halda
því fram að Japan sé
ógn við stöðugleik-
ann á svæðinu}
Umdeild
minningarathöfn
E
itt það fyndnasta sem ég man
eftir að hafa horft á – og það
ósjaldan – er uppistand með
hinum bandaríska George Car-
lin á Youtube þar sem fjallar
með hárbeittum gálgahúmor um svikamyll-
una sem trúarbrögð eru. Hann setur fram,
máli sínu til stuðnings, ýmis skondin dæmi, til
dæmis þá fjarstæðu að uppi í himninum sé
ósýnilegur maður sem fylgist með þér, hvar á
hnettinum sem vera skal, hverja stund, allan
ársins hring. Hann hóti þér ennfremur eilífð-
arvist í eldi og pínu ef þú hagar þér ekki vel –
en hann elskar þig nú samt. Fáránleikinn í
gríni Carlins er alger en hann hefur samt
mestanpartinn lög að mæla.
Þeir sem amast við trúarbrögðum geta þó
vel við unað nú þegar árið er á enda og verk
páfa eru skoðuð. Frans páfi hefur nefnilega komið inn á
sviðið með meiri myndarbrag en nokkur hefði getað
vænst fyrirfram. Þegar Argentínumaðurinn Jorge Mario
Bergoglio tók sér nafn Frans frá Assisi mátti sjálfsagt
lesa úr því einhverja vísbendingu um það sem koma
skyldi, en framganga hans hefur verið aðdáunarverð og
komið flestum í opna skjöldu. Frans páfi gaf snemma til
kynna að honum hugnaðist hvorki hinn íburðarmikli pá-
fabústaður, lúxusbifreið embættisins né flúraður skrúð-
búningur embættisins. Þvert á móti kaus hann einfaldan
aðbúnað í hvívetna og skar upp herör gegn bruðli og
óráðsíu meðal kirkjunnar þjóna. Meðal annars tók hann
þýska biskupinn Franz-Peter Tebartz-van
Elst til bæna fyrir ótrúlegan lúxuslifnað og
rak hann að því loknu. Hann lagði þeim mun
meiri áherslu á að skapa aukna nánd og per-
sónuleg samskipti við söfnuð sinn, hvar sem
hann kom. Hann leyfði börnunum að koma til
sín og varnaði þeim það eigi, hversu hátíðlegt
sem tilefnið var. Hann tók meira að segja
sjálfsmynd af sér og nokkrum táningum á
síma eins þeirra. Hann steig sögulegt skref
til aukinna réttinda samkynhneigðra gagn-
vart kaþólsku kirkjunni og þegar hann laug-
aði fætur ungra sakamanna til að minnast
þess er Jesú gerði slíkt hið sama, braut hann
blað með því að lauga fætur kvenna og músl-
ima um leið. Þá hefur Frans páfi gefið sér
tíma til að berjast fyrir verndun regnskóg-
anna á Amazon-svæðinu og nýlega komst það
upp að hann stelst reglulega út úr páfagarði í skjóli næt-
ur til að gefa fátækum og heimilislausum að borða. Of-
stæki þekkir hann ekki enda lýsti hann því yfir að trú-
leysingjar væru jafn gott fólk og aðrir, ef þeir breyttu
rétt og kæmu almennt vel fram. Er hér aðeins fátt upp
talið.
Þegar þessi framganga æðsta manns kaþólsku kirkj-
unnar er höfð í huga, er kannski stórt plan í gangi okkur
öllum til góða. Skipting risapottsins í lottóinu fyrr í mán-
uðinum er alltént til þess fallin að láta mann halda að ein-
hver sé á vaktinni yfir þessu öllu saman?
Gleðilega hátíð, lesendur góðir. jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Stóra planið og maður ársins
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
S
læm útkoma Íslands í ár-
legri rannsókn hugveit-
unnar Fraser Institute
um efnahagslegt frelsi í
heiminum, sem nefnist
Economic Freedom of the World, er
áhyggjuefni að mati Birgis Tjörva
Péturssonar, framkvæmdastjóra
Rannsóknarmiðstöðvar um sam-
félags- og efnahagsmál. „Þessi niður-
staða er óviðunandi fyrir Ísland enda
sýna þessar rannsóknir Fraser Insti-
tute að lífsgæði og velmegun er mest
í þeim löndum þar sem einstaklingar
njóta sem mests efnahagslegs frels-
is,“ segir Birgir og bendir á að á ár-
unum 1995 til 2005 hafi Ísland raðað
sér meðal efstu þjóða en hafi nú fallið
niður um flokk og farið úr 10. sætinu
árið 2005 í það 41. á þessu ári. „Þegar
einstakir flokkar skýrslunnar eru
skoðaðir kemur í ljós að við sitjum í
106. sæti í flokknum um frjálsa versl-
un og erum þar sæti á eftir Kína og
rekum lestina í Vestur-Evrópu. Fyrir
þjóð sem er jafn háð inn- og útflutn-
ingi eru þetta slæmar fréttir fyrir ís-
lensk heimili og efnahagslíf.“
Drifkraftur hagvaxtar
Í tölum sem samtökin Atlas
Free Trade hafa tekið saman kemur
fram að á síðustu fimmtán árum hef-
ur tekist að skapa 200 milljarða doll-
ara verðmæti og reisa 500 milljónir
einstaklinga úr fátækt með því einu
að draga úr viðskiptahindrunum, því
er til mikils að vinna með því einu að
greiða fyrir viðskiptum. „Tollar,
skattar og há vörugjöld eru helsta
ástæðan fyrir slæmri útkomu Íslands
í þessum flokki á lista Fraser-
stofnunarinnar. Frjáls verslun er
drifkraftur hagvaxtar enda hefur það
sýnt sig að þegar þjóðir draga úr
höftum þá lækkar verð til neytenda
hvort, sem er á mat eða öðrum
vörum,“ segir Birgir og bendir auk
þess á að mikil afskipti hins opinbera
af verslun sendi röng skilaboð inn í
efnahagslífið sem fjárfestir þá oft í
óarðbærum verkefnum í stað þess að
einblína á þær greinar sem skapa
mest verðmæti fyrir samfélagið.
Skortur á pólitískri forystu
Hreggviður Jónsson, formaður
Viðskiptaráðs Íslands, segir útkomu
Íslands verri en hann átti von á. „Við
höfum vitað það að Ísland þarf að
gera betur á vettvangi frjálsrar versl-
unar enda bæði komið fram í McKin-
sey-skýrslunni og síðustu skýrslu
Viðskiptaþings en að staðan væri
þetta slæm óraði mig ekki fyrir,“ seg-
ir Hreggviður en hann telur að hér
skorti fyrst og fremst pólitíska for-
ystu í þessu máli. „Málafjöldi Íslands
hjá ESA er vísbending um við þurf-
um að gera miklu betur enda snýst
þetta um kjarabætur fyrir íslensk
heimili, að verslun verði frjálsari og
vöruúrval meira. Við þurfum ekki að
gera annað en líta til Svíþjóðar og sjá
framfarir þar t.d. í landbúnaði þegar
þeir opnuðu sitt kerfi.“
Fríverslun við Japan
Bolli Thoroddsen, nýkjörinn for-
maður Verslunarráðs Íslands í Jap-
an, segir til mikils að vinna fyrir ís-
lensk fyrirtæki að sækja inn á nýja
markaði en líka tækifæri fólgin í því
að opna íslenskan markað fyrir er-
lendum vörum og fyrirtækjum. „Það
eru ekki bara íslensk fyrirtæki
sem hagnast á fríverslun við Jap-
an heldur líka heimili landsins,
sem fá aðgang að góðum og vönd-
uðum vörum á betra verði. Við hjá
Verslunarráði Íslands í Japan höf-
um ákveðið að eitt okkar fyrsta
verkefni á nýju ári verður að
kanna kosti og möguleika þess
að koma á fríverslunarsamn-
ingi milli þjóðanna. Það verður
spennandi áskorun fyrir okkur.“
Haftastefna gegn
íslenskum heimilum
Morgunblaðið/Golli
Verslun Ísland er að færast aftar á lista yfir efnahagslegt frelsi þjóða og
situr nú í 106. sæti á lista yfir frjálsa verslun eða einu sæti fyrir aftan Kína.
„Samkeppnishæfni íslenskrar
verslunar er mjög slæm,“ segir
Björn Jón Bragason, fram-
kvæmdastjóri samtaka kaup-
manna og fasteignaeigenda við
Laugaveg. „Við búum við hæsta
virðisaukaskatt í heimi og hér er
t.d. sum innflutt matvara skatt-
lögð fimm sinnum frá hafnar-
bakkanum að matarborði lands-
manna.“
Mikil tækifæri eru í verslun á
Íslandi og bendir Björn á að af-
nám tolla, vörugjalda og skatta
muni auka vöruúrval, lækka verð
og skapa störf. „Verslun á Ís-
landi hefur þurft að búa við
það í marga áratugi að
fólk fer utan að versla.
Væri ekki nær að af-
nema höft á verslun og
færa viðskipti fólks
heim? Það væri raun-
veruleg kjara-
bót og myndi
skapa
fjölda
starfa.“
Tækifærin
í verslun
HÖFTIN BURT
Björn Jón
Bragason