Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.06.2014, Blaðsíða 46

46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22.6. 2014
S
agt hefur verið í hálfkæringi, að skatt-
urinn og dauðinn séu einu tvö fyrir-
bærin sem manneskjan geti verið viss
um að komast ekki undan, þótt flest sé
reynt. Sennilega á skatturinn ekki
þann heiður skilinn að vera settur á
sama stall og dauðinn, þótt seigur sé, því almannaróm-
ur segir, að þeir sem síst skyldu sleppi margir við
hann.
Ég óttast eigi
Dauðinn er þannig samferðamaður hvers þess sem
kominn er til vits og ára, þótt honum sé skákað til hlið-
ar eins lengi og kostur er. Óhjákvæmileiki dauðans
verður til þess að maðurinn hræðist hann síður, a.m.k.
sjálfs sín vegna. Það er ekki til neins. Dauðadómur er
kveðinn upp yfir hverjum og einum í fyrstu andrá,
þótt fullnustunni sé frestað um óákveðinn tíma. Raun-
ar er það svo að ungmenni í blóma síns lífs gæla flest
við þá hugsun að þau séu ódauðleg, þótt þau hafi ekki
orð á því. Og þeim fer sú léttúð ljómandi vel. Dauðans
alvara og hin óttablandna virðing sækir á síðar. Óttinn
við að missa í dauðann þá sem mönnum eru kærir er
sennilega fyrirferðarmeiri í undirvitundinni en óttinn
sem að sjálfum snýr. Enda situr sársauki þeirra
beggja, þess sem fór og hins, eftir hjá henni eða hon-
um sem syrgir. Maður veit að minnsta kosti ekki betur
en svo sé. Heilbrigðisstéttir, björgunarsveitir, lög-
gæslumenn og sjúkraflutningalið, slökkviliðsmenn og
þess konar hetjur bjarga mannslífum með störfum
sínum og eru virtar að verðleikum fyrir það. Og stund-
um bjarga þessir lífi sama mannsins oftar en einu
sinni. Við vitum auðvitað innst inni að dauðinn verður
ekki snuðaður um sitt, nema um stundarkorn af eilífð-
inni, en þegar mannslíf er hrifsað úr klóm hans, þegar
„leikur líf á þræði“, er lífi bjargað, óháð því kalli sem
kemur, fyrr eða síðar.
Ferðalokin hræða
En þótt óttinn við dauðann sé þannig ekki eins yfir-
þyrmandi og ætla mætti er óttinn við hvernig hann
kunni að bera að örugglega fyrir hendi. Endalokin eru
óvissu háð, enginn á kröfu umfram annan, en flestir
geyma í fylgsnum hugans von um hæga dauðastund.
Engin leið er til við að gera upp á milli sjúkdóma
sem leiða til dauða. Sumir þeirra eru skelfilegir,
hvernig sem á er litið. Þeir murka beinlínis úr mönn-
um lífið og engin ráð eru til að stöðva þá og jafnvel til-
tölulega fá úrræði til að milda lokagönguna nægjan-
lega, þótt á mörgum sviðum hafi góður árangur náðst
til líknar.
Í þeim þjóðfélögum, sem hafa náð lengst við að
tryggja fjöldanum „mannsæmandi líf“, eins og á Ís-
landi, hefur einnig tekist allvel að tryggja hinum deyj-
andi mannsæmandi brottför úr jarðneskri tilveru.
Líknandi úrræði á lokasprettinum eru þannig orðin
mikilvægur hluti af mannsæmandi lífi. Þau verða seint
ofmetin.
Hæstur á óttalistanum
Krabbamein er sá sjúkdómur sem löngum hefur vald-
ið mestum ugg með mönnum. Fyrir fáeinum áratug-
um var aldrei um slíka hluti rætt upphátt á heimilum,
því óskráð bannhelgi ríkti. Það hefur breyst og sjúk-
dómar af margvíslegu tagi eru ræddir ákaft þar sem
nokkrir koma saman og eru jafnvel vinsælt umræðu-
efni.
Eins og fyrr var nefnt geta menn bent á meinsemdir
sem eru sjúklingum óvægnari en flestar tegundir
krabbameins. En þótt verulegur árangur hafi náðst
við meðhöndlun margra krabbameina nær meinið til
svo margra, fyrr eða síðar, og verður ofan á, að um-
ræðan sogast meir að því en öðrum sjúkdómum. En
þetta getur breyst eins og annað.
Á síðustu árum hefur sjúkdómur eins og alzheimer
færst ofar á lista yfir þá sjúkdóma sem fólk hefur
miklar áhyggjur af.
Alzheimer-sjúkdómurinn hefur ætíð verið til staðar í
mannheimum. En ekki í þeirri mynd sem hann birtist í
umræðunni nú. Þeir, sem eru nú komnir á efri ár,
heyrðu um alzheimer fyrst fyrir fáeinum áratugum.
Áður var sagt að einhver í stórfjölskyldunni væri kom-
Síst má gleyma
sjúkdómi
gleymskunnar
* Þar sem heimurinn er mjög skammt á veg kominní átt til þess að finna lyf sem skipt
gæti sköpum í baráttunni við
alzheimer-sjúkdóminn þykir
áhættan við umfangsmiklar
rannsóknir mikil.
Reykjavíkurbréf 20.06.14