Morgunblaðið - 23.10.2014, Blaðsíða 23

læti á sumum stöðum, en hver jökull
segir þó sína sögu,“ sagði Oddur.
Sem dæmi um mælistaði sem hann
heldur upp á nefndi hann Sólheima-
jökul, sem hefur mjög heillegan mæl-
ingaferil. Sólheimajökull hefur fylgt
hitamælingum ótrúlega vel og miklu
betur en menn óraði fyrir að myndi
gerast í jöklum, að sögn Odds. Annar
staður er Múlajökull suður sem er í
Hofsjökli. Hann er framhlaupsjökull
en sýnir engu að síður áhrif loftslags-
breytinga. Þá fylgir Hyrningsjökull í
Snæfellsjökli sömuleiðis sveiflum í
loftslaginu mjög vel.
Breiðamerkurjökull hefur sýnt
mjög sláandi áhrif þess að hafa Jök-
ulsárlón á Breiðamerkursandi við
jökulsporðinn, að sögn Odds. Korta-
sjáin sýnir þrjár mælistöðvar frá ár-
um áður, við Hálfdanaröldu, Skála og
Stemmu, sem nú eru komnar langt
frá jökulsporðinum vegna þess hve
langt hann hefur hopað. Breiðamerk-
urjökull hefur styst meira en aðrir
jöklar í landinu vegna þess að Jökuls-
árlón bræðir mikinn jökulís umfram
það sem gerist vegna loftslagsáhrifa.
Breiðamerkurjökull er samsettur
úr nokkrum jökulstraumum en í hon-
um koma saman aðallega fjórir skrið-
jöklar. Austastur er Norðlingalægð-
arjökull, svo Esjufjallajökull og
Mávabyggðajökull en þeir koma allir
ofan af breiðum bungum Vatnajök-
uls. Vestast er ónefndur skriðjökull
úr Öræfajökli. Jöklarnir renna saman
í dal sem veldur því að Breiðamerk-
urjökull hrúgast upp á flatlendinu.
Þessir jökulstraumar geta hegðað sér
mjög mismunandi þótt þeir séu sam-
an komnir í einn í dalnum.
Breiðamerkurjökull var enn þykk-
ari á árum áður en hann er nú. Oddur
nefndi athyglisverðar ljósmyndir sem
teknar hafa verið til vesturs frá
Reynivöllum í Suðursveit. Bóndinn
þar tók mynd seint á fjórða áratug 20.
aldar og þá var Breiðamerkurjökull
eins og fjall sem byrgði sýn til Öræfa-
jökuls. Nú er hann horfinn úr mynd-
inni og skyggir ekki lengur á Öræfin.
Langt ferðalag
Oddur sagði að hafa bæri í huga að
á bakvið hverja mælingu væri yfir-
leitt langt ferðalag, fyrst aðallega fót-
gangandi en síðar gangandi og ak-
andi. Sjaldan hafi þetta verið minna
en dagsferðir. Fyrstu árin voru það
aðallega bændur og menn tengdir
Jóni Eyþórssyni sem mældu í sjálf-
boðavinnu. Nú eru fáir bændur eftir í
hópi mælingamanna, en nokkrir
samt. Í þeirra stað eru komnir mæl-
ingamenn og sjálfboðaliðar úr flest-
um stéttum þjóðfélagsins sem fara á
hverju hausti og mæla sinn jökul.
Flestir eru mælingamennirnir fé-
lagar í Jöklarannsóknafélaginu. Hið
mikla sjálfboðaliðastarf sem hér er
innt af hendi við jöklamælingarnar er
einsdæmi á heimsvísu eftir því sem
Oddur veit best.
Ljósmynd/Oddur Sigurðsson
FRÉTTIR 23Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 2014
Uppskriftir á gottimatinn.is
H
V
ÍT
A
H
Ú
SI
Ð
/
SÍ
A
bökuð sítrus-
ostakaka
Þessi er virkilega fersk og skemmtileg. Hér er
hugmynd: skiptu út 18% sýrðum rjóma fyrir
nýja 36% sýrða rjómann og berðu hana fram
með smá slettu af 36% rjómanum. Það verður
enginn svikinn af því.
NÝTT
Jöklarannsóknafélag Íslands
(jorfi.is) var stofnað árið 1950. Frá
stofnun þess hafa sjálfboðaliðar úr
félaginu og fleiri fylgst með jökul-
sporðum og mælt þá á hverju ári.
Jöklarannsóknafélagið er öllum
opið. Félagsmenn eru rúmlega 500
talsins. Markmið félagsins er að
stuðla að jöklarannsóknum og ferða-
lögum á jöklum landsins og að gefa
út tímaritið Jökul ásamt fréttabréfi.
Einnig að gangast fyrir fræðandi
fyrirlestrum og myndasýningum.
Starf Jöklarannsóknafélagsins
byggist á sjálfboðavinnu og hefur fé-
laginu tekist að virkja fjölmennan
hóp áhugafólks.
„Sú samvinna vísindamanna og
sjálfboðaliða sem er grundvöllur fé-
lagsins hefur skilað miklum árangri
og eflt jöklarannsóknir hér á landi,“
segir m.a. á heimasíðu félagsins.
Jöklarannsóknafélagið stendur
fyrir einni til þremur rannsókna-
ferðum á Vatnajökul og fleiri jökla á
hverju ári. Vorferðir hafa verið farn-
ar óslitið frá árinu 1953 þegar fyrsta
ferðin var farin á Vatnajökul. Félag-
ið á nokkra skála. Aðalaðstaðan er á
Grímsfjalli og í Jökulheimum við
Tungnaárjökul.
Elstu mæligögn um stöðu jökul-
sporðanna ná aftur á ofanverða 19.
öld. Skipulagðar mælingar jökul-
sporða víða um land hófust 1930 með
starfi Jóns Eyþórssonar, veðurfræð-
ings og veðurstofustjóra. Jón hafði
umsjón með jöklamælingunum til
ársins 1966 þegar Sigurjón Rist
vatnamælingamaður tók við og hafði
hann umsjón með þeim til ársins
1986. Eftir það tók Oddur Sigurðs-
son, sem þá var jarðfræðingur á
Orkustofnun og síðar Veðurstofunni,
við umsjón með mælingunum.
Oddur er að nálgast starfslok
vegna aldurs og eftirmaður hans
sem umsjónarmaður jöklamælinga
er Bergur Einarsson, röskur jökla-
maður og eðlisfræðingur hjá Veð-
urstofunni.
Vísindamenn og sjálfboðaliðar
Morgunblaðið/Malín Brand
Hvannadalshnjúkur Jöklarann-
sóknafélagið styður rannsóknir.